Het jaar van de doorbraak van Apache

Karl van den Broeck
jaaroverzicht 2017
Cartoon: © Kim Duchateau
Dit was Apache in 2017

Twee weken lang laten we je gratis kennis maken met 10 artikels die al het onthullende, verdiepende en ophefmakende verzamelen dat Apache in 2017 te bieden had.

De uitgelezen kans om in te halen wat je miste, of om eindelijk kennis te maken met de onbevreesde onderzoeksjournalistiek van Apache.

Ontdek ze hier!

Laat ons eerst de harde cijfers eens bekijken. Het aantal lezers dat toegang heeft tot onze betaalsite is met een kwart gestegen naar 3.800 sinds december van dit jaar. Zij konden 670 nieuwe artikels lezen (exclusief de gastbijdragen).

Op sociale media gingen we ook fors vooruit: 30 procent meer likes op Facebook (nu ruim 30.000), 20 procent meer volgers op Twitter (nu 16.000). Onze nieuwsbrief valt bij 17.000 lezers in de mailbox (+ 20 procent) en we verwelkomden 25 procent meer bezoekers op onze website (598.000), goed voor 28 procent meer bezoeken (1,3 miljoen sessies) en 26 procent meer pageviews (2,5 miljoen).

Apache wordt uitgegeven door een coöperatie (CVBA De Werktitel). Die leeft bij de gratie van de coöperanten (aandeelhouders). Ook daar tekenden we groei op van 10 procent (naar 1200).

Onze lezers zijn vooral alert wanneer Apache zelf nieuws maakt of in het nieuws komt. Zo was De politieke aanval op Apache tart elke verbeelding het meest gelezen stuk van het jaar (22.000 views). Het werd geschreven als reactie op de brutale beslissing van minister Liesbeth Homans (N-VA) om een investeringsdossier van Apache te kelderen.

Daarna kwamen vier artikels over de relatie tussen het Antwerpse stadsbestuur en projectontwikkelaar Land Invest Group. Het is die projectontwikkelaar met wie we momenteel verschillende juridische veldslagen uitvechten.

Apache in het vizier

Het aantal lezers dat toegang heeft tot onze betaalsite is met een kwart gestegen naar 3.800

De eerste klachten (van Land Invest Group en van de ex-kabinetschef van Baert De Wever Joeri Dillen) dateren al van oktober vorig jaar. In totaal hangt ons een schadevergoeding van 350.000 euro boven het hoofd. Na meer dan een jaar is die zaak nog steeds niet voor de rechter gekomen. Dat moet normaal in januari gebeuren.

De reactie van het brede publiek op die frontale aanval op Apache was hartverwarmend. Een crowdfunding leverde meer dan 100.000 euro op. Daarmee konden we niet alleen een spaarpot aanleggen voor de juridische kosten, maar ook een extra onderzoeksjournalist in dienst nemen.

Wouter Deprez organiseerde voor ons een benefiet in De Roma en op 24 mei mochten we de Arkprijs voor het Vrije Woord in ontvangst nemen, zowat de meest prestigieuze prijs die je als journalist in dit land kunt ontvangen.

jaaroverzicht 2017
Cartoon Kim Duchateau

Op 20 november barstte dan de bom. Apache plaatste een filmpje online waarop te zien was hoe het bijna voltallige schepencollege van Antwerpen verscheen op een feestje van Erik Van der Paal, een van de eigenaars van Land Invest Group en dat op het moment dat er onderhandelingen lopen over de gunning van Vlaanderens grootste stadsontwikkelingsprojecten: de Slachthuissite.

Erik Van der Paal stapte naar het parket om een strafklacht tegen Apache in te dienen. Advocaat Walter Damen van Land Invest Group diende dan weer klacht in bij de Raad van de Journalistiek.

Een maand later diende Mischaël Modrikamen van de Parti Populaire klacht in tegen twee Apache-journalisten en een Europarlementslid omdat we hadden onthuld dat hij Europees geld op een oneigenlijke manier had gebruikt.

Kortom: 2018 wordt voor Apache het jaar van de rechtszaken. We wachten ze in alle sereniteit en met veel zelfvertrouwen af.

Talloze juristen, collega-journalisten en politici hebben de bitsige juridische strijd die tegen Apache wordt gevoerd al veroordeeld. Steeds meer lezers tonen hun verontwaardiging door lid of aandeelhouder te worden. We maken ons ook sterk dat de klachten tegen ons ongegrond zijn.

Artikels met impact

Talloze juristen, collega-journalisten en politici hebben de bitsige juridische strijd die tegen Apache wordt gevoerd al veroordeeld.

Gelukkig vond onze redactie (die vandaag bestaat uit zeven journalisten, een directeur, een sales- en een marketingverantwoordelijke) ook nog de tijd om artikels te schrijven.

Die werden ook veel vaker dan vroeger opgepikt door onze collega's van andere media. Walter Zinzen merkte het in september al op: “De kranten citeren bijvoorbeeld Apache veel vaker – ook al maakten ze er eerst grappen over”.

Onze berichtgeving over Land Invest Group is veruit het belangrijkste dossier dat we dit jaar (en ook de voorbije jaren) hebben uitgespit. Het leverde ons niet alleen drie klachten op, ook anderen kregen het zwaar te verduren. Gecoro-lid Yves Heylen werd uit Unizo geschopt omdat hij kanttekeningen plaatse bij de relatie tussen het stadsbestuur en Land Invest Group.

De oppositie (Groen, sp.a en PVDA) diende klacht in bij het integriteitsbureau tegen de Antwerpse burgemeester en die schepenen die hun voeten onder tafel schoven in 't Fornuis voor het feestje van Erik Van der Paal. Zij zouden de deontologische regels van hun ambt hebben overtreden. Het bureau bestudeert de zaak nu al meer dan een maand. Dat het bijhorende filmpje op de stoep van 't Fornuis massaal bekeken werd, hoeft geen betoog.

Onthullingen

Een greep uit de overige Apache-artikels die in 2017 impact hadden; omdat het nieuws werd overgenomen door andere media of omdat de onthullingen aanleiding gaven tot maatregelen.

Vorige week bracht Apache een interne audit aan het licht bij het Gentse stadsontwikkelingsbedrijf sogent. Dat leidde tot hevige discussies in de media en de gemeenteraad. Twee directeurs werden ontslagen en... de bevoegde schepen diende een klacht in om... het perslek op te sporen.

In oktober leidde een artikel over de mestoverschotten tot een vinnig debat in het Vlaams parlement. Bruno Tobback (SP.A) ging daarbij in de clinch met milieuminister Joke Schauvliege (CD&V).

Eerder die maand publiceerde Apache een grondig onderzoek over professor en specialist inzake chronisch-vermoeidheidssyndroom Kenny De Meirleir en zijn vrouw. Die zouden zich via een web van bedrijven en laboratoria verrijkt hebben door patiënten dubieuze supplementen, tests en medicijnen - waaronder het omstreden en niet-vergunde middel Nexavir - voor te schrijven. De Meirleir pruttelde fors tegen, maar al snel bleek dat ook het gerecht hem in het vizier had.

Apache kreeg de laatste maanden positieve reacties uit zeer diverse hoeken.

Nog in oktober citeerde de Nederlandse Volkskrant een bericht van Apache dat de vleesindustrie een grootscheepse lobby in Brussel is begonnen om vegaschnitzels en vegaburgers van de kaart te krijgen.

In september reageerden boeren in het Gentse furieus toen Apache onthulde dat havenbaas Fernand Huts via een Nederlandse vennootschap voor een prikje de hand had kunnen leggen op 450 hectare waardevolle landbouwgrond van het Gentse OCMW.

In juni stelde Groen-parlementslid Immade Annouri een parlementaire vraag nadat Apache had geschreven dat de VRT, ondanks alle goede voornemens, opnieuw massaal een beroep deed op interimarbeid.

In juni reageerde Apache heel heftig op een onthulling van het weekblad Knack. Daaruit bleek dat minister Homans een investeringdossier van Apache bij de sociale investeringsmaatschappij Trividend had gekelderd nog voor het door de financiële experts kon worden bekeken. Apache was nochtans zelf door Trividend gecontacteerd met de vraag een dossier in te dienen.

Na die beslissing werden de statuten van Trividend zo gewijzigd dat Apache (of andere coöperaties) niet langer in aanmerking komen op steun via dat kanaal. Homans sloot daarmee de laatste deur die nog openstond voor Apache om in aanmerking te komen voor Vlaamse investeringssteun.

De beslissing van Homans leverde haar forse kritiek op. Niet alleen van leden van de oppositie (Katia Segers van SP.A en Bart Garon van Groen), maar ook uit de meerderheid (Jean-Jacques De Gucht).

Onderzoekscommissies

Tijdens de zomer, in augustus, zette Apache de kuststad Koksijde in rep en roer met een reeks artikelen over de manier waarop burgemeester Marc Vanden Bussche (Open Vld) zelf een vastgoedimperium(pje) uitbouwt in zijn eigen gemeente. Het kwam tot hoogoplopende discussies, maar in november werd ons dossier een van de belangrijkste cases in de beruchte Pano-reportage over vastgoed aan de kust van VRT-journalist Wim Van den Eynde.

In het federale parlement waren in 2017 twee onderzoekscommissies aan het werk die een rechtstreeks gevolg zijn van onthullingen van Apache; de Optima-commissie en de Kazachgate-commissie.

In juli was er veel te doen in die laatste commissie rond een filmpje van Apache waarop Stijn Meuris toelichting geeft bij de totstandkoming van de afkoopwet. Omdat commissievoorzitter Dirk Van der Maelen (SP.A) dat filmpje had geretweet weigerde voormalig Antwerps procureur-generaal Yves Liégeois nog zijn medewerking aan de commissie, als Van der Maelen de retweet niet zou weghalen. “Weghalen, ik denk er niet aan,” zei de voorzitter.

Apache heeft dus een bewogen, maar voortreffelijk jaar achter de rug.

In mei had Apache ook glashelder aangetoond dat de Facebook-pagina Open Source Investigation op massale schaal fake news verspreidde over de afkoopwet om de rol van de Oezbeeks-Belgische miljardair Pathokh Chodiev te minimaliseren. Een schoolvoorbeeld van black PR.

In mei publiceerde Apache een reeks artikelen over een docent in de opleiding journalistiek aan de Arteveldehogeschool in Gent. Hij werd door studenten beschuldigd van “denigrerende en seksueel getinte opmerkingen in de klas, handtastelijkheden, lesgeven in beschonken toestand en agressiviteit tijdens een schoolevenement”. De school trad slechts schoorvoetend tegen hem op, wat voor heel wat tumult zorgde onder de studenten.

In april maakte de universiteit van Gent bekend dat een Gentse literatuurprof gesanctioneerd werd. Dat was een late uitloper van een dossier dat Apache in 2016 had gepubliceerd over "gedrag dat niet verenigbaar was met het ambt". De prof had zich schuldig gemaakt aan grensoverschijdend gedrag, maar de universiteit aarzelde erg lang om stappen te zetten.

Ook aan de KULeuven ontstond er heisa toen Apache in april berichtte over "het systeem-Hooghe". De politoloog bezondigde zich aan auteursfraude door de namen van zijn medewerkers niet of te weinig te crediteren in wetenschappelijke publicaties en werd daarvoor op de vingers getikt. Hij nam ook ontslag uit het expertenpanel van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek. Een klacht van Hooghe tegen Apache bij de Raad van de Journalistiek werd ongegrond verklaard.

Berichtgeving van Apache waaruit bleek dat elke Vlaming elk jaar 29 euro betaalt om zwerfvuil op te halen bleek een interessant bijkomend element in de aanslepende discussie over statiegeld op drankverpakkingen en de vraag wat er nu precies in de blauwe zak mag worden gestopt.

In februari leidde een artikel over financiële malversaties door de algemeen-directeur van het GO! in Antwerpen tot een intern onderzoek.

Publipart

Het jaar 2017 begon voor Apache pas goed met de onthulling van het Publipart-schandaal. Talloze gemeentelijke mandatarissen in Wallonië, maar ook in Gent, kregen riante zitpenningen van intercommunales die niet onder de Vlaamse controle vielen. Dit schandaal deinde snel uit en leidde tot het ontslag van Tom Balthazar, de gedoodverfde opvolger van burgemeester Daniël Termont (SP.A).

Ook Siegfried Bracke praatte zich klem toen hij zei dat hij nog nooit van Publipart had gehoord. Hij bleek immers in de algemene vergadering van Publilec te zitten, de intercommunale boven Publipart. Bracke werd door de N-VA op een zijspoor gezet. Over zijn politieke toekomst bestaat heel wat onduidelijkheid.

Vriend en vijand zal moeten toegeven dat we een vaste en unieke plaats hebben veroverd in het Vlaamse medialandschap.

Het hoeft niet altijd met hardcore onderzoeksjournalistiek te zijn dat Apache het nieuws haalt. De interviewreeks met journalisten-op-rust die Ingrid Van der Veken in 2016 publiceerde en de opvallende reeksen over burnout en DES-moeders van Chris Van Camp, werden druk becommentarieerd. Beide medewerksters van Apache gaven een geïnspireerde lezing in de prestigieuze Nottebohmzaal van de Consciencebibliotheek in Antwerpen.

Ook Walter De Smedt, rechter-op- rust en onverdroten schrijver van gastbijdragen op Apache was een graag geziene gast op opiniepagina's van andere media.

Tenslotte is Apache niet weinig trots op Vincent Scheltiens. De UA-prof ontpopte zich als dé Catalonië-specialist nadat hij voor Apache een doorwrocht essay schreef over het Catalaanse onafhankelijkheidsstreven. Een publieksinterview met professor Scheltiens in Mechelen was een groot succes.

Lof

Apache kreeg de laatste maanden positieve reacties uit zeer diverse hoeken. Opvallendste steunbetuiging kwam er van federaal vice-premier Kris Peeters (CD&V). Die verklaarde in Humo dat hij het verontrustend vindt “hoe de journalisten van de nieuwswebsite Apache worden aangepakt.”

In de eindejaarsvraagjes van Humo staken Dalila Hermans en Michael De Cock ons ook een hart onder de riem en in Knack zei Heleen Debruyne dat ze graag betaalt voor goede journalistiek zoals die van Apache. Ook minister van Media Sven Gatz (Open Vld) zei in De Journalist dat hij een Apache-lezer is.

Stijn Meuris, die voor Apache, twee korte maar erg verhelderende filmpjes maakte (over Diamondgate en over de Tunnelplaats), liet het volgende optekenen op de vooravond van de première van zijn zaalshow:

“Hetzelfde voor het hallucinante vastgoedverhaal in Antwerpen. De gewone burger mag geen steen verkeerd metsen, terwijl Bart De Wever zich laat influisteren hoe hij emotioneel moet reageren. Wat is daar nog echt aan? Om dan de website Apache aan te klagen? Dat die onderzoeksjournalisten vooral zo voortdoen en De Wever echt kwaad maken. De rest zal dan wel volgen.”

Hartverwarmend is ook de steun van collega-journalisten. Zo schreef Filip Rogiers in De Standaard: “Maar kijk, luister en lees en vind dat de journalistiek vandaag haar job doet, zoals het hoort, mede door aanjagers als Apache.”

Knack-collega Walter Pauli zei in Veto: “Dat is één van de grote mythes dat er geen plaats is voor onderzoeksjournalistiek. De nieuwssite Apache heeft er naam mee gemaakt.

Soms mochten we ook over onszelf praten bij de collega's. Ondergetekende mocht bij Doorbraak tekst en uitleg geven, terwijl onderzoeksjournalist en mede-oprichter van Apache, Tom Cochez werd geïnterviewd in DSWeekblad. De titel van dat interview vat zowat ons credo samen: “Wij, cowboys? We kunnen ons geen komma verkeerd permitteren’.

Slijk der aarde

Wij leven op hoop voor 2018.

Apache heeft dus een bewogen, maar voortreffelijk jaar achter de rug. Vriend en vijand zal moeten toegeven dat we een vaste en unieke plaats hebben veroverd in het Vlaamse medialandschap en dat we onze rol als vierde macht meer dan behoorlijk vervullen.

Maar de weg is nog lang. Apache heeft nog meer lezers, leden en aandeelhouders nodig om een rendabele onderneming te worden. Onze keuze om zonder advertenties te werken en enkel subsidies voor punctuele projecten te aanvaarden (dit jaar kregen we 50.000 euro van minister van Media Sven Gatz om manieren te zoeken om onze artikels toegankelijker te maken en op bredere schaal te verspreiden), maakt dat we voortdurend op zoek zijn naar nieuwe bronnen van inkomsten.

Daarnaast blijven we met onze collega's van Media21 ijveren voor een level playing field. Het was wel erg wrang dat Mediahuis, een van de drie grote mediagroepen in ons land, bijna een miljoen euro kreeg van de Vlaamse overheid om zich te wapenen tegen de digitale concurrentie. Mediahuis boekte vorig jaar 21 miljoen euro winst... . Voor kleine spelers is het allesbehalve realistisch om dergelijke steun binnen te rijven.

Daarnaast zitten de digitale media met een structurele handicap. U betaalt 21 procent btw op een abonnement op Apache, maar 0 procent op een krantenabonnement. Daarnaast krijgen de kranten- en weekbladuitgevers honderden miljoenen onrechtstreekse distributiesteun via BPost.

Zolang die discriminatie niet wordt weggewerkt, zal het voor Apache en andere onafhankelijke (internet)media aartsmoeilijk blijven om rendabel te worden en te blijven. Het zou de federale overheid sieren dat ze nog tijdens deze legislatuur werk maakt van de btw-verlaging voor digitale publicaties.

Het Europees parlement keurde die maatregel begin 2017 goed, maar omdat één lidstaat van de EU dwarsligt, kunnen de andere landen zich verschuilen om alles bij het oude te laten. Van een minister van Financiën (Johan Van Overtveldt) die zelf ooit journalist is geweest, hadden wij in elk geval iets meer steun verwacht in dit dossier.

Maar wij leven op hoop voor 2018.

In naam van de hele redactie wens ik u een prachtig jaar toe.

Karl van den Broeck, hoofdredacteur Apache.

LEES OOK
Tom Cochez, Stef Arends / 16-11-2017

De favoriete bouwpromotor van Bart De Wever (1): samen aan de feestdis

Met één vingerknip slaagt Erik Van der Paal, de man achter bouwpromotor Land Invest Group, erin om het quasi voltallige Antwerpse schepencollege op te doen draven voor zijn…
Bart De Wever arriveert op het feestje van zijn favoriete bouwpromotor Erik Van der Paal, in het gezelschap van zijn kabinetschef Philippe Beinaerts en de Antwerpse schepenen Koen Kennis en Fons Duchateau.
Stef Arends / 16-10-2017

Vergeet blockchain, Maidsafe maakt fairtrade internet mogelijk

Onze afhankelijkheid van een klein aantal megabedrijven ondermijnt de democratie. Een Schots technologiebedrijf ontwerpt daarom een gedecentraliseerd internet, geïnspireerd op…
datacenter, server, serverruimte, datacentrum
Tom Cochez / 04-10-2017

De chronisch vermoeide portefeuille van professor De Meirleir

Afgelopen vrijdag eiste het openbaar ministerie geldboetes van professor De Meirleir en zijn vrouw. Recent onderzoek van Apache toonde aan hoe hij via tal van bedrijfjes zijn…
CFS 1