Vorige week was er wat ophef in het Verenigd Koninkrijk. In juli 2022 keurde de Welshe Senedd een voorstel goed van de deelregering om de maximumsnelheid op ongeveer 7.700 kilometer wegen te verlagen van dertig mijl per uur (48 km) naar twintig. Daar werd destijds weinig aandacht aan geschonken, maar toen de invoeringsdatum van 17 september 2023 naderde, klonk de oppositie tegen de maatregel steeds luider. Hij heeft immers grote gevolgen, want hij geldt voor meer dan een derde van alle wegen in Wales.
Eerste minister Mark Drakeford voerde aan dat de maatregel levens zal redden en kosten voor de Nationale Gezondheidsdienst (NHS) zal besparen – hij zette er zelfs een getal achter (tien levens per jaar). Tegenstanders – van wie sommigen er ongetwijfeld een aanval op hun vrijheden door een interventie van de betuttelende staat in zagen – wezen op de directe en indirecte kosten voor de belastingbetaler en voor de bestuurders, en zelfs op de negatieve gevolgen van de maatregel voor het milieu (motorvoertuigen zijn minder efficiënt wanneer ze erg langzaam rijden).
Bedrieglijk (on)gecompliceerd
Het lijkt een eenvoudige beslissing, net als veel van de beslissingen die we elke dag moeten nemen. We moeten toch alleen maar nagaan of de kosten opwegen tegen de baten? Als die beide in dezelfde maateenheid worden uitgedrukt – meestal financieel – is dat eenvoudig. Je geld lenen aan de overheid valt in deze categorie: je koopt een obligatie voor een bepaald bedrag en een jaar later krijg je je geld terug plus de afgesproken rente, dus krijg je – nominaal, althans – meer terug dan je hebt geïnvesteerd, en is het nettoresultaat positief.
Slechts weinig beslissingen zijn echter zo eenvoudig. Ook simpel is het vergelijken van prijzen: als je hetzelfde artikel bij de ene winkelier kunt kopen voor x en bij een andere voor y, dan is het, als x > y, beter om het bij de tweede winkel te kopen. Omdat de items identiek zijn, hoef je alleen de kosten, die precies gekwantificeerd kunnen worden, te vergelijken – doodgemakkelijk dus.
Maar zo eenvoudig als deze beslissing zijn de meeste ook niet. Zelfs als het om identieke artikels gaat, kunnen contextkenmerken de zaken ingewikkelder maken (online kleren kopen kan goedkoper zijn, maar is toch lastig wanneer ze niet goed passen; de goedkopere winkel kan een stuk verder afgelegen zijn; of de goedkopere verkoper heeft niet zo’n beste reputatie).
Het wordt al ingewikkelder, en dan hebben we het nog niet eens over beslissen naar welke school je je kinderen stuurt, wanneer je het beste je oude auto vervangt, en of je misschien beter van baan zou veranderen. Nee, bij veel van onze beslissingen hebben we te maken met kosten en baten die moeilijk te kwantificeren en met elkaar te vergelijken zijn.
Maar we hebben trucjes achter de hand om de beslissing makkelijker te maken, en onkwantificeerbaarheid maken die nu net aantrekkelijker. Stel, je maakt een uitstapje en de vraag is of je een lunchpakket maakt of die ter plaatse koopt. Zelfs zonder iets te kwantificeren kun je zonder meer zeggen dat het meer moeite kost om je eigen boterhammen te maken dan om ze op je bestemming te kopen, en dat de laatste optie duurder is dan de eerste. Maar om er echt achter te komen welke optie beter is dan de andere, moet je wel bepalen hoe je inspanning en geld vergelijkt, en dat is niet zo eenvoudig.
Beeld je nu in dat je een beetje aan de luie kant bent en eigenlijk liever niet vooraf je lunchpakket maakt. Als je erover nadenkt, besef je bovendien dat je door ter plaatse je lunch te kopen niet alleen tijd en moeite bespaart, maar je hoeft er ook niet om te bekommeren dat ze koel blijft (om voedselvergiftiging te voorkomen), je hoeft ze niet de hele ochtend mee te zeulen, en zit de rest van de dag niet opgescheept met de lege broodtrommel en thermoskan. Beslist de beste keuze, dus!
Maar iemand die van mening is dat in de winkel gekochte broodjes veel te duur zijn, kan aanvoeren dat je, als je je eigen lunch maakt, niet alleen geld bespaart, maar ook de middelmatige kwaliteit van voorverpakte broodjes met hun twijfelachtige ingrediënten vermijdt, en dat je zo precies kunt bepalen wat je wilt eten, in plaats van te moeten kiezen uit het beperkte assortiment. En je draagt ook nog eens niet bij tot de afvalberg. Ook beslist de beste keuze!
Welke redenering is correct? Er is iets eigenaardigs aan beide argumenten: ze richten zich uitsluitend op een vermeend voordeel, stapelen daar nog wat extra baten bij, en negeren volledig de kostenkant (financieel, of als moeite en ongemak). Wie heeft er nood aan kwantificeerbare kosten en baten, als een simpel kwalitatief argument zoveel makkelijker te maken is...
Een redelijke balans
Eenzijdigheid is een sterk teken van besluitvorming achterstevoren: je begint bij de gewenste conclusie, en construeert dan een selectief argument om de al gemaakte keuze te rechtvaardigen. Dat is gemakkelijk, maar leidt niet noodzakelijk tot een goede beslissing. En de argumenten vóór en tegen de verlaging van de maximumsnelheid in Wales naar 32 kilometer per uur zijn net zo eenzijdig: de regering zet de deugden in de verf, en de tegenstanders benadrukken de nadelen. Verkeersdoden vermijden koste wat het kost heeft geen zin, maar hoe kom je erachter wat een redelijke balans is?
En toch is het niet alsof er geen degelijke berekening is gemaakt voor dit beleid, met transparante mechanismen voor het beoordelen van zowel de voordelen (in vermeden doden en gewonden en gerelateerde kostenbesparingen voor hulpdiensten – het effect op uitstoot is verwaarloosbaar) als de kosten (toename in reistijd voor zowel bedrijven als particulieren).
In de Transport Analysis Guidance gids geeft het Britse ministerie van Transport een aantal belangrijke basisgegevens voor berekeningen rond mobiliteitsbeleid. Eén relevant element is de waarde van een uur reizen – bepaald op 10-18 pond (12-22 euro) voor werknemers tijdens de werkuren, naargelang van het type voertuig, en 10 respectievelijk 4,50 pond voor particulieren buiten de werkuren, voor woon-werkverkeer en bijvoorbeeld winkelen of vrije tijd.
Het andere belangrijke element is de begrote kost van verkeersslachtoffers: 1,7 miljoen pond (ruim 2 miljoen euro) voor een dodelijk slachtoffer, 184.000 pond voor een zwaargewonde en 14.000 pond voor een lichtgewonde.
Deze cijfers zijn gebaseerd op onderzoek naar wat mensen bereid zijn te betalen om een uur reizen, of de kans gedood of gewond te raken, te vermijden. Ze kwantificeren dus in feite het niet-kwantificeerbare (en zelfs het onschatbare, want een mensenleven is immers onschatbaar, niet?). Als we goede beslissingen willen nemen, is dat wat we moeten doen – of het nu gaat om wat we gaan doen voor de lunch, of om de vraag of een nieuwe nationale snelheidslimiet de moeite waard is.
We weten dat het duurder en handiger is om onze lunch te kopen dan om zelf te maken. Maar is het gemak de extra kosten van een in de winkel gekochte boterham waard, of is de kostenbesparing de extra moeite waard? Om dit te beantwoorden hoeven we geen ingewikkeld model te bouwen waarin beide kanten aan bod komen. Een schatting van het verschil in kosten tussen een zelfgemaakte lunch en het equivalent in een plaatselijke winkel te kopen volstaat om te beoordelen of het verschil (letterlijk) de moeite waard is.
Van de regering van Wales mogen we echter meer verwachten dan een ruwe schatting. Onze lunch is onze zaak (en is geen zaak van leven of dood), maar als het gaat om een nationale snelheidslimiet en verkeersveiligheid, belangt dat iedereen die in Wales woont of rijdt aan. De berekening geeft overigens een antwoord ook: op basis van de genoemde cijfers is de netto contante waarde van de invoering van de lagere snelheidslimiet, over een periode van dertig jaar, rekening houdend met vermeden verkeersdoden en -slachtoffers en met een toename van de reistijden, -4,5 miljard pond (bijna 5,5 miljard euro), een aanzienlijk nettoverlies. De grootste bijdrage aan dit totaal is het negatieve effect op de reistijd, namelijk 6,4 miljard pond.
Als dit element buiten beschouwing wordt gelaten, is het beleid netto positief met een winst van 1,9 miljard pond. Is dat een degelijke redenering? Het lijkt verkeerd om het effect op reistijden volledig weg te cijferen. De berekening maakt gebruik van robuuste cijfers en levert een duidelijke conclusie op. Maar de 6,4 miljard die de verloren tijd vertegenwoordigt, bestaat eigenlijk uit letterlijk miljarden verplaatsingen, vele niet langer dan een paar minuten (26% van de verplaatsingen in Wales zijn korter dan 3 km).
Naar schatting 74% van de 6,4 miljard pond vertegenwoordigt individuele reistijdverhogingen van minder dan twee minuten, wat overeenkomt met amper 35 cent per trip. Dat is het soort bedrag dat bijna verloren gaat in de onvoorspelbaarheid van de duur van een verplaatsing, en misschien wel de berekening vertekent.
Het adequaat kwantificeren en evalueren van zowel de kosten als de baten is essentieel om goede beslissingen te kunnen nemen, maar soms volstaat dat niet om tot een duidelijke, overtuigende conclusie te komen. Soms moeten we nog steeds zelf een goed gefundeerd oordeel vormen, maar zelfs dan geeft een scherp inzicht in de kosten en baten een solide uitgangspunt.
In ieder geval kunnen we vage, ongekwantificeerde en eenzijdige argumenten beter vermijden, en als we ze tegenkomen, ze de aandacht en het respect geven die ze verdienen – helemaal geen.
