Coronacrisis in 4 vragen: Hebben we kansen verkeken? (2) *

Tom Cochez
airport-arched-window-architecture-belgium-447426
Het Antwerpse Centraal Station is zo goed als leeg (Foto: Skitterphoto via Pexels)

Accurate en heldere informatie is noodzakelijk om de verdere verspreiding van het virus tegen te gaan. Daarom lees je dit artikel uitzonderlijk gratis. Dat kan alleen dankzij de financiële steun van onze lezers. Wil jij ook de andere artikels kunnen lezen en onze kritische en diepgravende journalistiek mee mogelijk maken? Word dan nu lid van Apache.

Ja, ik word lid

Ben je al lid? Deel dit artikel gerust met je vrienden en familie, zodat ook zij breed geïnformeerd worden.

Apache probeert antwoorden te formuleren op vier essentiële vragen die veel mensen zich stellen. Het is in de eerste plaats een poging, want niet alle vragen zijn vandaag (al) eenduidig te beantwoorden. Wetenschappers staan zelf nog voor tal van raadsels. De uitbraak is heel recent en veel onderzoek moet nog worden gevalideerd.

We publiceren de antwoorden op volgende vragen in vier aparte delen:

Waar komt dit virus vandaan?

> Hebben we kansen verkeken?

> Wat vertellen de cijfers?

> Hoe lang gaat dit nog duren?

In de zoektocht naar antwoorden grijpen we terug op primaire bronnen. Denk aan onderzoek gepubliceerd in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften zoals Science of The Lancet, informatie van de Wereldgezondheidsorganisatie of van andere officiële instanties. Online circuleren heel wat hoaxes en foutieve informatie. Of ze nu bedoeld of onbedoeld zijn, punt is dat ze de crisis enkel erger maken en onnodig paniek veroorzaken.

De komende weken vullen we onderstaande informatie stelselmatig verder aan. Waar mogelijk verwijzen we naar andere sites die interessante informatie bundelen of boeiende analyses presenteren.

Hebben we kansen verkeken?

Het antwoord op bovenstaande vraag is helaas redelijk eenduidig: ja. Het was perfect mogelijk om de snel om zich heen grijpende pandemie in de kiem te smoren met de juiste virusremmers. Dat zijn medicijnen die doen wat hun naam aangeeft: de vermenigvuldiging van virussen remmen en zo dodelijke slachtoffers (en bijkomende infecties) vermijden.

De ontwikkeling van een virusremmer zou een paar honderd miljoen euro kosten per virusfamilie, een peulschil vergeleken met de menselijke en economische schade die het coronavirus vandaag aanricht

Kevin Ariën van het Instituut voor Tropische Geneeskunde liet eerder al verstaan dat het tot op zeker hoogte mogelijk is om preventief virusremmers te ontwikkelen. Dat gebeurde echter niet. Ook zijn collega viroloog Johan Neyts (KU Leuven) is van oordeel dat het vooral een kwestie van investeren is. Mocht er indertijd geïnvesteerd zijn in de zoektocht naar antivirale middelen tegen de andere kwalijke coronavirussen MERS en SARS, dan zouden die middelen wellicht ook vandaag tegen SARS-CoV-2 werken.

De ontwikkeling van een virusremmer zou een paar honderd miljoen euro kosten per virusfamilie. Dat is veel geld, maar het is tegelijk ook een peulschil vergeleken met de menselijke en economische schade die het coronavirus vandaag aanricht.

Te traag

airport-arched-window-architecture-belgium-447426
Het Antwerpse Centraal Station is zo goed als leeg (Foto: Skitterphoto via Pexels)

Er zijn ook andere kansen gemist. Bijvoorbeeld in China en Italië waar te lang werd getalmd met ingrijpende maatregelen. Die redenering trekken sommige wetenschappers door naar andere Europese en andere landen: ook al zijn er uiteindelijk op veel plaatsen draconische maatregelen genomen, ze zouden beter (veel) sneller zijn genomen.

Op 15 maart werd een onderzoek gepubliceerd dat de uiteenlopende sterftecijfers tussen landen met verschillende leeftijdspiramides vergelijkt om zicht te krijgen op de verspreidingsmechanismen van het virus. De conclusie ervan bevestigt wetenschappers in hun stelling dat overheden snel resolute en gedurfde keuzes moeten maken om het aantal dodelijke slachtoffers van de epidemie te stoppen.

Een kaartje maakt duidelijk dat maatregelen die het aantal contacten tussen mensen beperken een groot effect kunnen hebben op het aantal nieuwe besmettingen. Op 23 februari werden in de provincie Lodi, waar de uitbraak begon, maatregelen genomen die tot doel hadden om voldoende afstand tussen mensen te garanderen. In de provincie Bergamo werden gelijkaardige maatregelen pas twee weken later – op 8 maart  - ingevoerd, en ligt het aantal nieuwe besmetting intussen dubbel zo hoog als in Lodi.

Ook andere parameters zouden daarbij een rol kunnen spelen, maar het verschil tussen de cijfers is dermate significant dat het effect van de maatregelen moeilijk loochenbaar is.

Bergamo - Lodi
(Bron OSF)

Kunnen we meer doen?

Samen met Italië, Spanje, Frankrijk, Oostenrijk en Noorwegen is België in een feitelijke 'lockdown'. De genomen maatregelen verschillen onderling, net als de wijze waarop ze worden gecontroleerd en gecommuniceerd. Het doel is overal hetzelfde: het aantal menselijke contacten beperken om zo de verspreiding van het virus te remmen. Het ultieme doel daarvan is om een piekbelasting van de gezondheidszorg te vermijden.

Mits het rigoureus naleven van de maatregelen kan de piekbelasting worden vermeden en zijn situaties zoals in Italië te vermijden

Het aantal 'intensieve bedden' waar patiënten in kritieke toestand kunnen worden verzorgd, is beperkt. In België zijn er 1.900 intensieve bedden. Mits het rigoureus naleven van de maatregelen kan de piekbelasting worden vermeden en zijn situaties zoals in Italië te vermijden. Daar kunnen ziekenhuizen op sommige plaatsen de toestroom van zeer enstig zieke mensen niet aan, met dramatische taferelen en een hoog oplopend dodental tot gevolg.

Die aanpak om het ziekteverloop te spreiden wordt vaak omschreven als ‘flattening the curve’ - de curve platdrukken - en is allesbehalve nieuw.

Een sprekend historisch voorbeeld is de verschillende wijze waarop de Amerikaanse steden Philadelphia en Saint-Louis in 1918 omgingen met de uitbraak van Spaanse griep. In Saint-Louis werd het advies van wetenschappers om scholen te sluiten en andere maatregelen zoals we ze ook vandaag zien meteen opgevolgd. Na de doortocht van de Spaanse griep telde de stad 2.000 doden. In Philadelphia werden nauwelijks maatregelen genomen om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Daar maakte de Spaanse griep 16.000 slachtoffers.

In theorie kunnen we de huidige lockdown nog verder verstrengen en het Chinese voorbeeld volgen en een zeer verregaande vorm van quarantaine invoeren. Specialisten gaan er echter van uit dat de maatregelen die intussen in voege zijn, moeten volstaan om de epidemie voldoende in de tijd te spreiden.

Flatten-the-Curve-2

Groepsimmuniteit

Opvallend is dat andere landen zoals Nederland - en aanvankelijk ook Groot-Brittannië - een andere koers varen. Onze Noorderburen nemen minder ingrijpende maatregelen en kiezen voor wat de Nederlandse premier Mark Rutte omschreef als het vormen van ‘groepsimmuniteit’. Ook al laat hij tegelijk ook de deur open voor een lockdown.

Het principe van het opbouwen van groepsimmuniteit is simpel en aanlokkelijk: pas wanneer voldoende mensen – doorgaans 50 tot 60 procent - het virus hebben gehad en weerstand hebben opgebouwd zal het virus ook weer verdwijnen. Het virus vindt in dat geval immers onvoldoende nieuwe gastheren om zich verder te vermenigvuldigen.

Talmen met maatregelen die de uitbraak ingrijpend vertragen, zou voor heel wat vermijdbare dodelijke slachtoffers kunnen zorgen

Uiteindelijk is de weg van die groepsimmuniteit de weg die iedereen zal volgen. In het beste geval komt er een vaccin dat daarbij helpt. Het verschil zit in de snelheid waarmee die groepsimmuniteit ontstaat. De lockdown beperkt en verlegt de piek om op die manier de gezondheidszorg te sparen en het aantal dodelijke slachtoffers zo beperkt mogelijk te houden.

Dat is meteen ook de kritiek op de Nederlandse en Britse aanpak: talmen met maatregelen die de uitbraak ingrijpend vertragen, zou voor heel wat vermijdbare dodelijke slachtoffers kunnen zorgen. Daar staat de vraag tegenover of lockdowns op de langere termijn veel zoden aan de dijk brengen. Wetenschappers zijn het alleszins oneens over zin- en onzin van lockdowns en het versneld opbouwen van groepsimmuniteit. Nederlandse virologen verdedigen het Nederlandse overheidsbeleid.

De impact van het gevolgde beleid in de verschillende landen zullen we pas later kennen. Vanuit wetenschappelijk oogpunt levert de verschillende aanpak zelfs interessant vergelijkingsmateriaal op.

De vraag is natuurlijk of de overheden van landen die eerder bescheiden maatregelen afkondigen het meest kwetsbare deel van hun bevolking niet nodeloos in gevaar brengen met mogelijk veel dodelijke slachtoffers tot gevolg. Of ze, zoals critici het formuleerden, ‘Russische roulette’ spelen met een deel van de bevolking.

 

Uitgelichte foto: Skitterphoto (Pexels)

LEES OOK
Tom Cochez / 31-03-2021

Hoopgevende vooruitzichten voor mei

Omdat de vaccinatie van de grootste groep risicopatiënten het zorgsysteem ontlast, kan er over een maand wellicht echt versoepeld worden.
tunnel-336693_1280
Charlotte Deprez / 24-03-2021

Verstrengde maatregelen vereisen mentaal noodplan

De bevolking was nooit zo slecht gemotiveerd om de maatregelen te volgen als nu. Er is psycho-educatie nodig met een positieve insteek van wat wél nog kan.
coronavirus-5064371_1920
Paul Gebruers / 18-03-2021

Mokerslagen voor de vrijheid na één jaar corona

Het is vandaag op het middaguur dag op dag een jaar geleden dat we met z'n allen ten prooi vielen aan een lockdown.
Persconferentie waarin de lockdown wordt aangekondigd, 17 maart 2020. (Foto: © Bert van den Broucke (Belga))