Klimaatontkenners in Vlaanderen: het netwerk ontrafeld

Klimaatopwarming dr mens: groep A zegt JA!, groep B zegt NEEN! Ik zeg: er is een debat. Groep A keelt: negationist! #ridicuul #vermoeiend.

Theo Francken kreeg drie jaar terug, toen hij bovenstaande tweet de wereld instuurde, flink de wind van voren. Wat bezielde het N-VA boegbeeld om zich op de lijn van de klimaatontkenners te zetten?

Onderzoek leert dat de tweet veel meer is dan een losse flodder van een overijverige staatssecretaris. Francken is lang niet de enige N-VA’er die de wetenschappelijke consensus hekelt. En dat blijkt alles behalve toeval.

Achter de schermen draait een goed georganiseerd ‘klimaatsceptisch netwerk’, betaald met ‘vuil geld’ uit de Verenigde Staten en vertakt tot in het hart van de Europese Unie.

Een aantal in Brussel gevestigde vzw’s die heel dicht aanleunen bij N-VA en LDD voeden het negationistische klimaatdiscours. Ze worden bevolkt door libertaire Vlaams-nationalisten. Vaak draaien ze al langer mee in denktanks die pleiten voor zo min mogelijk overheidsinmenging. Ze hebben hun weg gevonden naar de Europese fractie waar N-VA deel van uitmaakt: de Europese Conservatieven en Hervormers (ECH). Maar ook naar de bijhorende pan-Europese partij ACRE en de achterliggende stichting New Direction.

Mensen als Boudewijn Bouckaert, Matthias Storme, maar ook Jean-Marie Dedecker en vooral Derk Jan Eppink spelen een belangrijke rol bij het bundelen van de klimaatontkennende krachten in Vlaanderen en Europa.

Hoe dat gebeurt en welke technieken daarbij worden gebruikt, leggen we uit in het tweede deel. Deel één draait om de totstandkoming van een netwerk dat tot doel heeft twijfel te zaaien over het menselijk aandeel in de opwarming van de aarde.

Neocons

Voor de basis van het netwerk moeten we terug naar de jaren 1980. In die periode beginnen Amerikaanse neoconservatieven massaal geld te pompen in zogenaamde think tanks. De bedoeling is om met gericht studie- en lobbywerk het maatschappelijk debat te voeden. Of beter: het debat in de 'juiste' – in dit geval neoconservatieve - richting te sturen.

De neocons zien in de denktanks het perfect vehikel voor de verspreiding van hun ideeëngoed. Het einddoel is duidelijk: een doorgedreven deregulering van de overheid.

Kort nadat de Verenigde Naties in 1988 het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) oprichtten om de risico’s van de klimaatverandering te monitoren, beginnen de neoconservatieve denktanks een strategie te ontwikkelen om het ‘groene gevaar’ te keren.

Grote spelers zoals olie- en gasbedrijf ExxonMobil, maar bijvoorbeeld ook de befaamde Koch Brothers investeren tientallen miljoenen euro om een strategie van klimaatontkenning uit te tekenen. Alleen al de Koch Family Foundations stopten in de periode tussen 1997 en 2017 ruim 127 miljoen dollar in verschillende neoconservatieve denktanks.

Een ietwat vreemde eend in de bijt van het landschap van Amerikaanse denktanks is het Atlas Network. Zij focust op de creatie van een breed netwerk van ideologisch gelijkgezinde denktanks. Ze biedt vormingen aan en brengt startkapitaal bijeen voor nieuwe denktanks. Het Atlas Network kan daarbij rekenen op forse financiële steun van onder meer ExxonMobil, Philip Morris en de Koch Brothers.

Center for the New Europe

De activiteiten van het Atlas Network blijven niet beperkt tot de Verenigde Staten. Heel wat denktanks die actief zijn in Europa, maken deel uit van het Atlas Network. Via die weg komt de strategie en de inhoud waarop klimaatontkenners zich baseren, overgewaaid vanuit de Verenigde Staten.

Zowat de Europese tegenhanger van het Atlas Network is het Stockholm Network. Min of meer op dezelfde leest geschoeid, werkte het Stockholm Network in de eerste plaats als netwerkorganisatie voor andere libertaire denktanks.

Eén daarvan is het Center for the New Europe. Die denktank werd in de steigers gezet door Paul Belien. De man van voormalig Vlaams Belang-politica Alexandra Colen is vandaag aan de slag voor Geert Wilders. Als journalist van het weekblad Trends mocht Belien indertijd de wereld afreizen om libertaire (extreem)rechtse denkers te gaan interviewen. Dat netwerk bouwde hij vervolgens mee uit tot het Center For the New Europe.

De favoriete thema’s van de denktank waren, naast de privatisering van de gezondheidszorg ook de bescherming van het intellectueel eigendom en de ontkenning van de klimaatopwarming. Geen wonder met sponsors als ExxonMobil en het farmaceutische bedrijf Pfizer.

Paul Belien omschreef CNE zelf als een een poging om een ‘European Heritage Foundation’ op te richten, verwijzend naar de gelijknamige Amerikaanse neoconservatieve denktank.

Europa

Zowel het Stockholm Network als het Center for the New Europe lijken vandaag uitgedoofd. Maar dat wil niet zeggen dat hun gedachtegoed en de gehanteerde strategie is verdwenen. Het tegendeel is waar. Het gedachtegoed en de modus operandi van CNE lijkt terug van nooit helemaal weggeweest.

Op 1 oktober 2009 komen twee Belgen en één Nederbelg samen om twee organisaties in het leven te roepen: de nieuwe Europese partij ACRE en de achterliggende stichting New Direction.

ACRE is de partij waar onder meer de Britse conservatieven, de Poolse aartsconservatieve PiS, het Israëlische Likud en de AK partij van Turks premier Erdogan deel van uitmaken. N-VA maakt officieel geen deel uit van ACRE, wel van de Europese Conservatieven en Hervormers (ECH), de Europese fractie die daar mee samenhangt.

De drie oprichters van ACRE en van New Direction zijn Derk Jan Eppink, Kristof Van der Cruysse en Vincent De Roeck.

Enkele maanden later richten onder meer Van der Cruysse en De Roeck ook de vzw Libera! op. De maatschappelijke zetel komt op hetzelfde adres als ACRE en New Direction: Prieelstraat 22 in Brussel. Net voor de oprichting van Libera! werd een andere vzw ontbonden: Nova Civitas. Het saldo dat op de rekening staat van Nova Civitas, zo lezen we in de ontbindingsakte, zal overgeschreven worden op de rekening van Libera!

Het volstaat om de samenstelling van oude denktanks zoals Nova Civitas, CNE en het Stockholm Network naast die van de nieuwe denktanks en organisaties te leggen, om vast te stellen dat het meer dan doorslagjes zijn van elkaar. Ze werden in de steigers gezet door dezelfde personen: Vlaams-nationalistische libertairen. Mensen met naam en faam zoals Boudewijn Bouckaert, Matthias Storme, Jean-Marie Dedecker en Derk Jan Eppink, die partijpolitiek actief zijn of waren, maar ook mensen die achter de schermen werken zoals Vincent De Roeck, Pieter Cleppe, Luc Rochtus of Sander Roelandt.

Van LDD naar N-VA

Net zoals voorloper Nova Civitas reikt Libera! jaarlijks de Prijs van de Vrijheid uit. De winnaars, de mensen die de laudatio uitspreken, de auteurs van opiniestukken die in de marge verschijnen ... allemaal komen ze uit hetzelfde netwerk: libertair, eurosceptische en klimaatsceptisch. Derk Jan Eppink, Frits Bolkestein, Thierry Baudet, Matthias Storme, Marc De Vos, Theodore Dalrymple, Jean-Marie De Decker, Johan Van Overtveldt ... allemaal mochten ze de prijs ontvangen of een laudatio uitspreken.

In 2015 kreeg Jean-Marie Dedecker de prijs, onder meer omdat hij in zijn opiniestukken de "klimaatreligie" op de schop neemt. In zijn speech heeft Dedecker het onder meer over “de nieuwe klimaatreligie met haar eigen kerk, haar eigen dogma’s en haar eigen pensée unique”.

Het netwerk dat met Eppink, Bouckaert en Dedecker zelf initieel vooral rond Lijst Dedecker draaide, maakte de voorbije jaren een wending richting N-VA. Er is niet alleen Jean-Marie Dedecker die een plekje kreeg op de West-Vlaamse N-VA lijst. Libera! en de Europese vrienden van ACRE en New Direction kwamen de voorbije jaren steeds duidelijker in de invloedsfeer van N-VA. Of beter, het omgekeerde is waar: het libertair, euro- en klimaatsceptisch gedachtegoed maakte school binnen N-VA.

In het krijt

In 2015 organiseert Karl Drabbe – uitgever bij de conservatieve Vlaamsnationalistische opiniesite Doorbraak (waar geregeld opinies van klimaatsceptici verschijnen) – samen met Boudewijn Bouckaert en Libera! een voorstelling van het boek van Derk Jan Eppink: Het rijk der kleine koningen. De man die het boek inleidt, is N-VA-voorzitter Bart De Wever.

Behalve de codetaal die De Wever daarin gebruikt (waarover morgen meer in deel 2) is de inleiding nog om een andere reden relevant. De Wever legt immers uit hoe de band tussen hemzelf en Derk Jan Eppink is gegroeid:

Ik sta bij Derk Jan Eppink in het krijt. Het is hij die mij en mijn partij heeft geholpen om de deur van Downing Street 10 open te wrikken en hechtere banden te smeden met de Britse premier Cameron (...) Dat de Britse conservatieven vandaag deel uitmaken van de ECH-fractie, waar nu ook mijn partij toe behoort, heeft de band tussen mezelf en Derk Jan Eppink sterker gemaakt

Die prima relatie vertaalt zich in de positie die N-VA intussen inneemt in de ECH-fractie. Wanneer N-VA toetreedt tot de fractie, duidt de partij Luc Rochtus aan als fractiesecretaris. Rochtus was eerder adviseur van Derk Jan Eppink, toen die nog voor LDD in het Europees Parlement zetelde.

Rochtus – die ook lid is van Libera! – kreeg in Europa verder het gezelschap van Sander Roelandt. Hij volgt er voor N-VA de commissie Economische en Monetaire Zaken op. Ook Roelandt is lid van de algemene vergadering van Libera!

Vuil geld

Het hele netwerk van klimaatontkenners wordt mee gesponsord door Exxon en de Koch Brothers. In de Verenigde Staten en in de Europese Unie zijn de geldstromen min of meer transparant.

Milieuorganisatie Greenpeace bracht eerder al in kaart welke organisaties en denktanks miljoenen euro’s ontvangen van de oliemaatschappij om een sceptisch klimaatdiscours uit te dragen. Het deed dat ook voor de Koch Brothers.

In de Verenigde Staten loopt momenteel een onderzoek naar de wijze waarop Exxon het klimaatdebat de voorbije jaren probeerde te sturen.

Ook de financiering van New Direction door de Europese Unie is scherp in beeld. In 2017 ontving de denktank bijna 1,1 miljoen euro subsidies van Europa.

Maar bijvoorbeeld ook het Atlas Network financierde New Direction. Net als andere denktanks uit het bredere neoconservatieve netwerk zoals CATO en de Heritage Foundation.

Eens de geldstromen de oceaan zijn overgestoken naar Europa, worden ze een stuk moeilijker te volgen. Via lezingen, allerlei studies en rapporten, prijzen en conferenties stroomt het geld dat via Amerikaanse denktanks binnenkomt door naar andere denktanks. Enkel het afgeleide doel is duidelijk: het klimaatsceptisch discours uitdragen om zo wetgeving die de opwarming van de aarde moet keren in de kiem te smoren.

Lobbyist Eppink

De rol die het lobbywerk van Derk Jan Eppink daarbij speelde, kan moeilijk overschat worden. Eppink ligt niet enkel aan de basis van ECH en New Direction – waardoor de Europese subsidiekraan openging - hij bracht daarvoor ook geld van de Amerikaanse denktanks met zich mee.

In een bericht, begin januari 2010, op zijn eigen website is Eppink daarover duidelijk:

Eppink bezoekt medio februari met een delegatie van ECR (ECH, Toc/JW) de jaarlijkse bijeenkomst van de Amerikaanse Conservatieve Unie (CPAC) in Washington. Daar komen prominente Republikeinse politici spreken. Hij zal er ook contacten leggen met Amerikaanse denktanks zoals het Manhattan Institute, American Enterprise Institute, Cato en de Heritage Foundation

Verder lezen we dat Eppink in de Verenigde Staten niet enkel op zoek is naar geld, maar ook naar inhoud om de Europese stichting en partij op te schragen.

Om zich te oriënteren op de ideologische onderbouwing gaat Eppink binnenkort op bezoek bij conservatieve Amerikaanse denktanks als het Manhattan Institute

Vandaag is Eppink nog steeds senior fellow van de London Policy Center, een denktank die heel wat leden heeft die heel dicht staan bij de Amerikaanse president Donald Trump.

Bij de komende Europese verkiezingen zal Derk Jan Eppink in Nederland de lijst duwen van het Forum voor Democratie van Thierry Baudet. Baudet heeft intussen een aanvraag ingediend om toe te treden tot de ECH-fractie waar ook N-VA toe behoort.

Schuiven met donaties

Twee jaar terug bracht Apache, samen met de Nederlandse krant NRC en de Poolse krant Gazeta Wyborcza uit dat de overkoepelende Europese partij ACRE een omstreden systeem op poten zette om zich van Europese subsidies te verzekeren. Door bepaalde projecten te financieren en in ruil ‘donaties’ terug te vragen verzekerde ACRE zich van voldoende ‘eigen inkomsten’ die nodig zijn om aanspraak te kunnen maken op Europese subsidies.

Die donaties kwamen onder meer via personen, bedrijven en vzw’s gelinkt aan Libera!

Bijvoorbeeld van het bedrijf NACMA van de eerder genoemde mede-oprichter van Libera! Vincent De Roeck, maar ook van de ondervoorzitter van Libera! Of door de vzw ‘Vrij en Verantwoordelijk’, een vzw opgericht door vzw ‘Gezond Verstand’, op haar beurt opgericht door Jean-Marie Dedecker.

Hoe schimmig het systeem en de geldstromen ook zijn, het uiteindelijke doel ervan is duidelijk: regelgeving die de opwarming van de aarde moet tegengaan in de kiem smoren.

Terwijl N-VA achter de schermen innig verweven is met het netwerk van klimaatontkenners, omschrijft de partij zichzelf in haar officieel discours nog steeds als klimaatrealistisch.

In deel twee tonen we aan hoe de partij in haar communicatie bewust het zaadje van de twijfel zaait.