De donkere ziel van Trends

Tom Cochez
Johan Van Overtveldt
Johan Van Overtveldt
Johan Van Overtveldt
Johan Van Overtveldt

"Zijn jullie nu het partijblad van de N-VA?" Zo vatte hoofdredacteur ad interim van Trends, Daan Killemaes, vorige week zijn editoriaal aan. Hij stelde de vraag nadat de overstap van zijn voorganger Johan Van Overtveldt naar N-VA bekend raakte. "De vraag", zo vervolgde hij "verdient eigenlijk geen repliek, maar voor alle duidelijkheid, het antwoord is neen."

Wat daarna volgt, is een uitgebreide beschrijving van wat Trends dan wel is en voor welke maatschappelijke waarden het opinieblad zich sterk maakt. Die sporen opvallend goed met het partijprogramma van N-VA, maar daaruit besluiten dat Trends het partijblad van N-VA zou zijn, is, zoals Killemaes terecht aangeeft, te kort door de bocht.

Politieke denktank

En toch is Trends een bijzondere eend in de bijt. De lijn tussen journalistiek, ideologie en (partij)politiek lijkt in geen enkel regulier medium dunner dan bij het weekblad dat in '74 door Roularta op de markt werd gebracht. Ook vanuit andere mediabedrijven stappen journalisten over naar de politiek en vanzelfsprekend houdt elke journalist er een eigen visie op na, maar een duik in de bijna veertigjarige geschiedenis van het blad, leert dat Trends soms meer van doen heeft met een politieke denktank dan met een klassiek (opinie)weekblad. Op welke andere redactievloer wordt er wekenlang structureel vergaderd over een strategie om een politieke partij op te richten of om te vormen? Op welke andere redactievloer worden journalisten deeltijds betaald om een neoliberale denktank uit te bouwen? De conclusie gaat zeker niet op voor alle journalisten die vandaag (of vroeger) voor Trends werken, maar dat er in de schoot van de redactie, en aangestuurd door mensen op sleutelposities tot in een recent verleden vaak meer aan (partij)politiek dan aan journalistiek werd gedaan, is een understatement.

Op welke andere redactievloer wordt er wekenlang structureel vergaderd over een strategie om een politieke partij op te richten of om te vormen?

De geschiedenis van Trends wordt gedomineerd door twee figuren: Lode Claes en Frans Crols. Ze bekleedden afwisselend (of parallel) de belangrijkste functies bij het blad: hoofdredacteur, directeur en/of voorzitter van de redactieadviesraad. Crols werkte van 1976 tot aan zijn pensionering voor Trends. Hij was decennialang het uithangbord en heeft een uitgesproken conservatief, neoliberaal en vooral Vlaams profiel. Hij was onder meer gastspreker op de IJzerwake en lid van de denkgroep In de Warande. Onder de schuilnaam John Bull schrijft hij voor 't Pallieterke en sinds een jaar of twee probeert hij met de Vlaams-republikeinse denktank Res Publica een opvolger op de been te krijgen voor de ter ziele gegane Vlaamse Debatclub van wijlen Rudi Van der Paal, medeoprichter van de Volksunie en later moneymaker voor zowel Vlaams Belang als N-VA. In 2000 werd Frans Crols trouwens lid van de Raad van Bestuur van Amber Holding, de immogroep van Van der Paal.

Nieuwe Orde

'De afwezige meerderheid' van Lode Claes
'De afwezige meerderheid' van Lode Claes

De man met wie Crols samen aan de wieg stond van Trends is de in 1997 overleden medestichter van het Vlaams Blok, Lode Claes. Tijdens zijn studentenjaren in Leuven was Claes een van de oprichters van de Dinaso-studenten en een fervent bepleiter van de Nieuwe Orde. Tijdens de oorlog collaboreerde hij en na afloop verdween hij voor bijna vijf jaar in de cel. Daarna volgde een korte periode in de journalistiek (De Standaard) waarna hij met veel succes het bedrijfsleven indook. Claes werd secretaris-generaal van de Economische Raad Voor Vlaanderen en slaagde erin goede relaties uit te bouwen binnen de Belgische haute finance. Hij deed dat met Vlamingen zoals Roger De Clerck voor wie hij bestuurder werd in de door Beaulieu overgenomen spaarbank CKV, maar ook met Franstaligen zoals Albert Frère, voor wie hij beheerder werd bij de Bank Brussel Lambert.

Eind jaren zestig werd Claes verkozen als senator voor de Volksunie, maar wanneer zijn partij het Egmontpact ondertekende, stapte hij ontgoocheld uit de partij en richtte prompt de Vlaamse Volkspartij op die in 1978, samen met de Vlaams-Nationale Partij van Karel DIllen onder de naam Vlaams Blok naar de kiezer trok. Enkele jaren eerder zat Claes nog samen met Hugo Schiltz en enkele leidende figuren uit de toenmalige PVV en CVP in een mislukte poging om een soort politieke hergroepering op rechts te organiseren rond drie pijlers: conservatief, Vlaams en liberaal.

Herman Van Rompuy

Maar in dezelfde periode stond Claes dus ook mee aan de wieg van Trends. En dat was van meet af aan met een (partij)politiek doel. Zo lezen we onder meer in een opiniestuk van Frans Crols in Trends zelf over de pogingen van Claes om huidig EU-voorzitter Herman Van Rompuy hoofdredacteur van een nieuwe krant te maken:

Van Rompuy strandde in de jaren tachtig in de CVP en betastte alternatieven. Hoogstaande journalistiek leek hem een route en die werd hem voorgespiegeld door Lode Claes, ex-journalist, ex-senator van de Volksunie, oud-bankier. Lode Claes was directeur van Trends. In hartje Elsene vergaderden hij, Herman Van Rompuy en ik (toen hoofdredacteur) wekelijks, en dat gedurende maanden, over Trends, de economie, de politiek, de samenleving. Lode Claes wilde naast De Standaard een tweede kwaliteitskrant creëren; een kopie van Le Journal de Genève, een geliefde conservatieve krant van de Vlaamse nestor. Herman Van Rompuy was zijn favoriete kandidaat-hoofdredacteur.

Het plan liep met een sisser af, maar bij Trends haalde Claes intussen, samen met Crols wel gelijkgestemde geesten binnen die op zijn zachtste gezegd soms opmerkelijke opdrachten kregen toebedeeld. Een van hen was Paul Belien. U kent Belien wellicht als de man van voormalig Vlaams Belang Kamerlid Alexandra Colen en misschien ook wel uit het manifest van Anders Breivik, de extreemrechtse Noorse terrorist en Islamhater die in 2011 op het eiland Utoya 77 mensen dood schoot. In zijn manifest werd Belien ettelijke keren genoemd als een belangrijke inspiratiebron.

Vandaag is Belien aan de slag als persoonlijk adviseur van de Nederlandse politicus Geert Wilders (PVV) en nog steeds een van de meest rabiate en invloedrijkste stemmen binnen de internationale anti-Jihad scene. Maar daarvoor stond hij jarenlang op de loonlijst van het Vlaams Belang. In ruil werkte hij onder meer de anti-islamitische website The Brussels Journal uit en verzorgde hij de contacten tussen het VB en zijn uiterst rechtse Amerikaanse, Britse en Israëlische vrienden.

in alle stilte mocht Trends redacteur Paul Belien een netwerk uitbouwen en de ultraliberale denktank Center for the New Europe oprichten

Die vrienden had hij overgehouden aan zijn tijd als journalist bij Trends. Van Crols en Claes kreeg Belien carte blanche om de wereld af te reizen om (extreem)rechtse denkers te gaan interviewen. De weerslag daarvan kwam terecht in Trends, maar parallel en in alle stilte mocht Belien ook een netwerk uitbouwen en een ultraliberale denktank oprichten die onder de naam Center for the New Europe lobbyde en studies zou uitvoeren waarin onderzoekers steevast tot de conclusie kwamen dat de totale afwezigheid van staatsinmenging voor iedereen veruit het beste was. Belien deed dat samen met Fernand De Keuleneer, vooral bekend als advocaat van kardinaal Danneels en het bisdom. In een blogpost op The Brussels Journal maakt Belien daar overigens zelf geen geheim van:

In 1993 gingen we, samen met de Brusselse advocaat Fernand Keuleneer, op zoek naar fondsen voor een eigen denktank. De Vlaamse uitgever Roularta en het Amerikaanse farmaceutische bedrijf Pfizer (...) zorgden daarbij voor de eerste donaties

 

(Screenshot The Brussels Journal)
(Screenshot The Brussels Journal)

De favoriete thema's van de intussen opgedoekte denktank waren, naast de privatisering van de gezondheidszorg ook de bescherming van het intellectueel eigendom en de ontkenning van de klimaatopwarming. Een wonder mag dat niet heten, met sponsors als Exxon Mobil en farmaceutische bedrijf Pfizer. Ook die onderzoeken vonden makkelijk hun weg naar Trends.

Nucleus

Belien werd bij Trends binnengehaald door Frans Crols, tegen de zin in van een aantal collega-journalisten op de redactie, maar met de steun van de redactieadviesraad van Trends. Die adviesraad werd voorgezeten door Lode Claes. Maar naast hem zaten onder meer ook Andries Van den Abeele (West-Vlaamse Verbond der Kristelijke Werkgevers), de intussen overleden Pieter Huys (ultraconservatief katholiek die dicht bij Paus Johannes Paulus II stond) en Fernand Keuleneer. Toeval of niet: alle drie, net zoals Belien zelf overigens, zijn dat medestichters van het intussen ook al ter ziele gegane maandblad Nucleus, een maandblad dat een uitgesproken Vlaams en extreem conservatief gedachtegoed voorstond.

Paul Belien
Paul Belien (Screenshot YouTube)

De lijnen tussen Nucleus en (de redactieadviesraad van) Trends zijn zeer dun, zo bleek iets later, wanneer zich in de ogen van Trends directeur Lode Claes een nieuwe, en deze keer veel ingrijpendere partijpolitieke opportuniteit aandiende om zijn oude droom te verwezenlijken: begin jaren '90 liep Guy Verhofstadt rond met plannen om de toenmalige liberale partij PVV om te vormen tot de meer Vlaamsgezinde VLD, en daar wilde Claes heel graag bij helpen. Op voorwaarde dat die nieuwe partij gebouwd zou worden op de drie pijlers waar hij al die jaren rotsvast in bleef geloven: (neo)liberaal, Vlaams en conservatief.

Claes richtte de 1 Oktobergroep op waarin hij mensen als Boudewijn Bouckaert (intussen LDD), Pieter Huys, de latere Vlaams Belang voorzitter Bruno Valkeniers, Guy Clemer (toen redacteur bij Trends en momenteel hoofdeconoom van de N-VA studiedienst), Paul Belien, Edwin Truyens (uitgesproken katholiek Vlaams Blokker van het eerste uur) en Albert Raes (op dat moment baas van de staatsveiligheid) samenbracht met invloedrijke mensen uit de bedrijfswereld en mensen met een minder extreem profiel zoals econoom Paul De Grauwe, filosofieprofessor aan de KU Leuven Herman De Dyn en auteur Gerard Bodifée.

Oswald Voorbraeck

Terwijl via Trends week in week uit de oorlog werd verklaard aan de vakbonden, de PS en het Belgisch systeem, vergaderde Guy Verhofstadt geregeld samen met de 1 Oktobergroep op de redactievloer van Trends over wat de beginselverklaring van VLD zou moeten worden. Het programma waar binnen de 1 Oktobergoep over werd gedroomd, lag helemaal in het verlengde van wat tien jaar later de N-VA werd: het surfte voluit op de conservatieve, economisch liberale Vlaamse grondstroom.

Het programma waar binnen de 1 Oktobergoep over werd gedroomd, lag helemaal in het verlengde liggen van wat tien jaar later de N-VA werd

In dezelfde periode werden achter de schermen ook volop financiële contacten aangeboord. Er was vastgoedgroep Amber van Rudi Van der Paal, maar er was onder meer ook de intussen overleden zakenman, miljonair en voormalig zakenpartner van Van der Paal, Oswald Voorbraeck, die op zijn indrukwekkend landgoed in het Spaanse Catalonië geregeld politici over de vloer kreeg, gaande van wijlen Léon Degrelle en wijlen Karel Dillen over Filip Dewinter en Gerolf Annemans tot Johan Sauwens, Guy Verhofstadt, Jaak Gabriëls en Leo Delcroix. Mensen die gezamelijk zowat het profiel etaleerden van de brede kiezersgroep die de 1 Oktobergroep met haar visie op de VLD voor ogen had.

Maar uiteindelijk kwam er een kink in de kabel. De VLD van Verhofstadt werd niet wat Lode Claes, Paul Belien en met hen vele anderen ter uiterst rechterzijde hadden gehoopt. De VLD werd geen Vlaamse tegenhanger van de Beierse CDU en koos uiteindelijk voor een liberaal ethisch discours. Volgens insiders sneuvelde de gemeenschappelijke droom in de eerste plaats op ethische thema's zoals abortus en euthanasie. Onbespreekbaar voor oerconservatieve geesten zoals Belien en andere mensen uit de sfeer van Nucleus die ook in de redactieadviesraad van Trends zetelden.

De VLD van Verhofstadt werd niet wat Lode Claes, Paul Belien en met hen vele anderen ter uiterst rechterzijde hadden gehoopt

N-VA

Vanuit de coulissen van  het weekblad, onder meer door Frans Crols, werd de VLD ook later nog aangemaand een Forza Flandria op de been te brengen en alsnog te kiezen voor de oude conservatieve Vlaamse en liberale richting, maar zeker met de keuze voor het paarsgroene Verhofstadt I ging de deur die een tijdje wijd open had gestaan definitief dicht. De VLD verloor ter rechterzijde wel mensen als Jean-Marie Dedecker, Boudewijn Bouckaert en Hugo Coveliers, maar de partij zelf dook het centrum in, met een economisch rechts maar ethisch eerder links discours.

Intussen is er echter een nieuwe partij opgestaan die de droom van wijlen de 1 Oktobergroep behoorlijk kort op de hielen zit. De Nieuw-Vlaamse Alliantie van Bart De Wever vertolkt in belangrijke mate de ideologie die decennialang borrelde binnen de adviesraad van Trends. Maar maakt dat alles het weekblad ook tot het partijblad van N-VA? Neen, net zoals in andere reguliere media is ideologie vandaag ondergeschikt aan commerciële principes. In het beste geval is ideologie handig om, middels standpunten en opiniestukken een doelgroep te bedienen, maar een doel op zich is het niet meer. Al wis je het genetisch materiaal van een weekblad natuurlijk niet zomaar, van de ene dag op de andere helemaal uit.

LEES OOK
Tom Cochez, Ton Rennenberg / 23-11-2020

De gespleten zwarte tong van Vlaams Belang

De verheerlijking van de collaboratie blijft wijdverspreid binnen Vlaams Belang. Ook de recente aanwervingspolitiek toont dat de partij innig vergroeid blijft met het zwarte…
POLITICS VLAAMS BELANG CHAIRMAN CONGRESS
Samira Atillah / 18-10-2019

Wanneer de framing voor de feiten komt

Extreemrechts bedient zich op sociale media regelmatig van nepvideo's om zijn polariserende boodschap kracht bij te zetten. Factchecker Peter Burger gaat de strijd aan met dat…
hoax
Tom Cochez, Jan Walraven / 12-08-2019

Vlaams Belang gaf bijna miljoen euro uit aan sociale mediacampagne

Vlaams Belang gaf minstens 1,7 miljoen euro uit aan de verkiezingscampagne, waarvan meer dan 925.000 euro aan sociale media.
Duimen omhoog voor Tom Van Grieken na zijn overwinningsspeech. Het Vlaams Belang staat er opnieuw. N-VA effende de weg voor de overwinning. (Foto Jonas Roosens / Belga)