Vastgoedbaron schakelde Bart De Wever in voor miljoenenproject in Boechout

In de Antwerpse gemeente Boechout bouwt projectontwikkelaar Gands ruim 300 woningen op een oud industrieterrein. De projectontwikkelaar betaalde daarbij niet enkel voor de opmaak van het ruimtelijk uitvoeringsplan, dat bepaalt hoe hoog en ruim hij zelf mocht bouwen, Gands betaalde parallel ook voor de uitwerking van een masterplan dat de bestemming van grote delen van het aanpalende dorpscentrum vastlegt.

Een tiental jaar geleden verzette de lokale N-VA-oppositie in Boechout zich tegen die bouwplannen. Die tegenkanting was iets te fel naar het gevoel van Stéphane Verbeeck, de toenmalige CEO van Gands. Daarom schakelde hij partijvoorzitter Bart De Wever in.

De toenmalige bouwpromotor en Antwerpse Voka-baas wilde via De Wever het verzet van de Boechoutse N-VA tegen het project terugschroeven. Dat staat te lezen in een geheime forensische audit van Audit Vlaanderen, het officiële antifraude-orgaan van de Vlaamse overheid.

In die audit verklaart Boechouts burgemeester Koen T'Sijen op basis van mailverkeer: "Hij (Stéphane Verbeeck, red.) sprak met de heer Rob Van de Velde en de heer Bart De Wever om N-VA Boechout te kalmeren in de oppositie en het bouwproject te verdedigen. Ik was hier niet in betrokken, maar ik informeerde de heer Verbeeck wel over de kritiek op het RUP vanuit de oppositie."

Sven Snyders, N-VA-fractieleider in Boechout, ontkent niettemin dat De Wever rechtstreeks tussenkwam. “Met mij heeft Bart De Wever alleszins geen contact opgenomen. Ik was weliswaar nog geen fractieleider toen, maar ik zou zeker op de hoogte zijn geweest mocht dat effectief zijn gebeurd.” Volgens Snyders was er enkel contact met de projectontwikkelaar.

Stéphane Verbeeck zelf antwoordt iets meer omfloerst op de vraag of en hoe hij Antwerps burgemeester Bart De Wever en toenmalig Antwerps schepen van Ruimtelijke Ordening Rob Van De Velde (N-VA) inschakelde om de kritiek van de lokale oppositie tegen het ruimtelijk uitvoeringsplan BMT te temperen.

"Aangezien ik persoonlijk niemand kende van de N-VA-fractie te Boechout, heb ik contact opgenomen met de heer De Wever en de heer Van de Velde, twee personen die ik regelmatig op netwerkevents in Antwerpen tegenkwam, teneinde het project nader toe te lichten. Het spreekt voor zich dat ik, net zoals elke CEO, getracht heb om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen voor dit project."

Alleszins toont de in de audit beschreven betrokkenheid van N-VA-voorzitter De Wever in Boechout, op vraag van het machtige lobby- en vastgoedgeslacht Verbeeck, hoe de collusie tussen politiek en vastgoedwereld het lokale niveau overstijgt. Het is verre van het eerste bouwdossier waarin de (Antwerpse) N-VA zich voor de kar laat spannen van grote projectontwikkelaars.

Geduchte lobbyist

Boechout, een gemeente met ruim 13.000 inwoners in de Antwerpse zuidoostrand, prijkt in de top tien van Vlaamse gemeenten waar de prijs van bouwgrond het hoogst is. Toeval is dat allerminst: de relatieve rust en het groen, op een boogscheut van Antwerpen, maken de gemeente bijzonder gegeerd, niet in het minst bij projectontwikkelaars.

In een ander dossier dat slechts zijdelings ter sprake komt in de audit staat projectontwikkelaar Gands centraal. Vandaag is die vennootschap eigendom van Triple Living. Dat is de projectontwikkelaar achter megaprojecten zoals Nieuw Zuid en de Slachthuissite in Antwerpen, maar ook Duinenwater in Knokke.

De Slachthuissite werd begin 2018 door Triple Living overgenomen van Land Invest Group. Dat is niet toevallig het moment waarop de lijnen tussen het Antwerpse college en de sterke man van Land Invest Group, Erik Van der Paal, al te innig en vooral schadelijk bleken voor burgemeester De Wever. Dat werd onder meer geïllustreerd in het fameuze Fornuisfilmpje en de onderzoeksreeks De favoriete bouwpromotor van Bart De Wever.

Intussen nam Triple Living ook projectontwikkelaar Gands over, maar tot eind 2019 was Gands eigendom van de familie Verbeeck. Vader Eric Verbeeck gold decennialang als een van de belangrijkste speler op de Belgische vastgoedmarkt. Hij staat ook bekend als een geduchte lobbyist met een zeer uitgebreid politiek netwerk. Jarenlang zetelde hij in de raad van bestuur van DPG Media als zakelijk mentor van Christian Van Thillo.

Zoon Stéphane Verbeeck nam de vastgoedscepter deels over. Momenteel is hij voorzitter van de Beroepsvereniging van de Vastgoedsector (BVS). Het Antwerpse college maakte hem ook onafhankelijk bestuurder bij het Havenbedrijf Antwerpen-Brugge.  

Tot de overname door Triple Living was Stéphane Verbeeck CEO van Gands en tegelijk ook voorzitter van de invloedrijke werkgeversorganisatie Voka Antwerpen-Waasland. Daarover liet N-VA-voorzitter Bart De Wever zich ooit ontvallen: “Voka is mijn echte baas. Als zij tevreden zijn, dan ben ik ook tevreden."

Compensatiedeals

Anders gezegd: met Gands stond in Boechout niet bepaald een kleine jongen klaar om het oude industrieterrein te ontwikkelen waar tot eind 2012 metaalfabriek BMT was gevestigd. In totaal zouden er meer dan 300 woningen moeten komen. De eerste reeks daarvan werd eind 2016 opgeleverd.

Cruciaal voor zo’n project is het ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP). Dat bepaalt de contouren van wat er mag worden gebouwd. Hoeveel woningen, hoeveel bouwlagen, … zijn allemaal zaken die worden vastgelegd in een RUP. Bijgevolg is zo’n RUP cruciaal voor de winstmarges van de projectontwikkelaar. Die heeft er dus alle belang bij dat een RUP zo veel mogelijk toelaat.

De eerdergenoemde forensische audit naar mogelijke onregelmatigheden en belangenvermenging door burgemeester Koen T’Sijen, leert dat Gands de opmaak van het RUP BMT financierde. Die praktijk waarbij projectontwikkelaars betalen voor hun eigen RUP, is niet nieuw. Het gebeurt onder meer bij een aantal grote en omstreden bouwprojecten in Antwerpen. Maar het is wel verboden.

De Raad van State vernielde uitgerekend in Boechout een ander (controversieel) RUP, in essentie omdat de projectontwikkelaars ervoor betaalden. Die uitspraak van de Raad van State geldt als een precedent voor besturen die verregaande afspraken en compensatiedeals maken met projectontwikkelaars die voor een 'RUP op maat' betalen.

'Globale visie'

In Boechout ging de samenwerking tussen het lokale bestuur en Gands nog een stap verder. De projectontwikkelaar betaalde niet enkel voor het eigen RUP, Gands financierde ook een bijhorend masterplan voor grote delen van het aanpalende dorpscentrum. Dat gebeurde als een vorm van 'compensatie' voor de uitgebreide bouwfaciliteiten die Gands via het RUP kreeg toebedeeld op de eigen terreinen.

“Bij RUP BMT financierden de private partners niet enkel het RUP, maar ook een masterplan over grotere delen van het dorpscentrum in Boechout”, verklaarde Koen T’Sijen aan de auditeurs. “Het moest een globale visie zijn op de ontwikkeling van het centrum van onze gemeente.”

De gemeente liet dus een projectontwikkelaar betalen voor een masterplan dat mee bepalend zou worden voor de toekomstige ontwikkeling van grote delen van het dorpscentrum. Evident betaalt een projectontwikkelaar voor zoiets enkel en alleen als die daar direct of indirect een belang bij heeft.

Dat die handelswijze de facto neerkomt op een soort uitverkoop van het dorp aan een projectontwikkelaar, blijkt ook uit de samenwerkingsovereenkomst die de gemeente Boechout in 2011 afsloot met projectontwikkelaar Gands, en die Apache kon inkijken. 

Daarin wordt uit de doeken gedaan dat "de ontwikkeling van de BMT-site niet los kan gezien worden van een totaalvisie op het centrum van Boechout" en dat "de ontwikkeling van de BMT-site deze globale visie vereist". Daarbij "wordt getracht de private commerciële belangen, zijnde de belangen van de private partner, in te passen in de gemeentelijke, publieke belangen".

De overeenkomst maakt meermaals de toegeeflijkheid van het bestuur duidelijk. Zo staat er expliciet dat "rekening wordt gehouden met de legitieme belangen van de private partner", dat "de gemeente het belang van de private partner bij het project erkent" en zelfs dat "de gemeente haar visie op het studiegebied verder laat ontwikkelen op basis van voortschrijdende inzichten met de private partner".

Het hele opzet werd door het college van burgemeester en schepenen in Boechout verkocht als een win-win: de projectontwikkelaar mag wat meer en hoger bouwen en in ruil compenseert hij de gemeente, in dit geval onder meer door een masterplan voor grote delen van het dorpscentrum te bekostigen.

Verbeeck en De Wever

De grootse plannen van Gands voor de BMT-site werden echter niet door iedereen even fel gesmaakt. Vooral niet door N-VA, die lokaal in de oppositie zit. In de beginfase kantte N-VA Boechout zich fel tegen de plannen. De partij vuurde de strijd aan en waarschuwde de inwoners van Boechout voor de komst van “Chicagoblokken in Boechout”.

"Er komen 350 woningen op dit terrein. Dat betekent maar liefst 1.000 inwoners extra in het centrum van onze gemeente. In een gemeente met 12.000 inwoners is dat een spectaculaire stijging", fulmineerde Sven Snyders (N-VA) in maart 2012 in Gazet van Antwerpen. "De huidige meerderheid van SP.a-spirit, CD&V en Groen zet ons dorp te koop aan de hoogste bieder, zonder rekening te houden met de eigenheid van onze dorpskern.”

Het verzet van de lokale N-VA-afdeling tegen de Boechoutse bouwwoede bleek evident niet naar de zin van Stéphane Verbeeck. Die contacteerde vervolgens Bart De Wever om de commotie rond zijn Boechouts miljoenenproject een halt toe te roepen.

In de forensische audit maken enkele vragen van de auditeurs en de antwoorden daarop van burgemeester T’Sijen duidelijk hoe dat in zijn werk ging. Het mailverkeer waarvan sprake, is afkomstig uit de mailbox van T’Sijen waar de auditeurs, in het kader van hun onderzoek toegang toe hadden.

Gevraagd naar hoe dat gebeurde, zegt Stéphane Verbeeck dat hij zowel Bart De Wever als toenmalig Antwerps schepen van Ruimtelijke Ordening Rob Van de Velde heeft aangesproken. "Ik had destijds vernomen dat N-VA in Boechout nog niet 100% overtuigd was van het door Gands voorgestelde project", zegt Verbeeck.

"Aangezien ik persoonlijk niemand kende van de N-VA-fractie te Boechout, heb ik daarom contact opgenomen met de heer De Wever en de heer Van de Velde, twee personen die ik regelmatig op netwerkevents in Antwerpen tegenkwam, teneinde het project nader toe te lichten. Het spreekt voor zich dat ik, net zoals elke CEO, getracht heb om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen voor dit project. Een project dat toch een mooie meerwaarde voor Boechout is."

Volgens Sven Snyders kwam Bart De Wever zelf niet rechtstreeks tussen, alvast niet via hem. Snyders geeft aan dat het verzet van de lokale afdeling ook nooit is geluwd. "De projectontwikkelaar heeft contact gezocht, maar dat heeft onze houding niet gewijzigd. Ik heb zelfs nog een GAS-boete gekregen omdat ik een sticker ben gaan plakken op de eerste woning die werd gebouwd."

"Maar op een bepaald moment is iets natuurlijk beslist beleid. Dat is op een democratische manier gebeurd, gestemd door de meerderheid. Je kan daar niet blijven over doorgaan."

Nauwe banden

Dat de toenmalige CEO van Gands Antwerps burgemeester en partijvoorzitter Bart De Wever en Antwerps schepen Van de Velde contacteerde om het verzet tegen zijn bouwplannen te smoren, toont hoe nauw de banden zijn tussen (de Antwerpse afdeling van) N-VA en sommige projectontwikkelaars.

Die te nauwe relaties werden al in verschillende dossiers aangetoond. Onder meer op de eerdergenoemde Slachthuissite waar de auditeur van de Raad van State van mening was dat het college van Bart De Wever veel te nauw samenwerkte met Land Invest Group.

Maar ook verschillende andere bouwdossiers, zoals de Copernicussite achter het Centraal Station in Antwerpen, de Katwilgweg op Linkeroever, de Pelikaansite van bouwgroep Cordeel of een gepland kantorencomplex in Berchem, maken duidelijk dat het Antwerpse college projectontwikkelaars wel heel erg ver tegemoetkomt.

Dat in dit dossier Stéphane Verbeeck een politieke vriendendienst verlangde om de tegenstand tegen een miljoenenproject in de kiem te smoren, is weinig verrassend. Toen Rob Van de Velde in de nasleep van dossier Land Invest Gate moest opstapen als schepen, stak de CEO van Gands hem openlijk een hart onder de riem. "Zijn vertrek is een verlies", zei Verbeeck toen. "Met een schepen zoals hij zou de stad er veel sneller beter uitzien."

Wie achter de schermen kijkt, stelt vast dat het niet bij complimentjes blijft. Intussen is Rob Van de Velde zelf actief in de immowereld. Hij richtte daartoe onder meer een vennootschap op, samen met Glenn Versieck. Versieck geldt als een stroman van Erik Van der Paal.

Jarenlang was Versieck bestuurder van de vennootschap Alesia, de vennootschap die Van der Paal gebruikte om maandelijks om en bij de 27.000 euro aan Land Invest Group te factureren, aangevuld met af en toe forse ‘onkostenvergoedingen’ van tienduizenden euro’s.

Diezelfde Versieck stond, samen met Stéphane Verbeeck, eerder al op de eerste rij bij de overname van … Gands toen die vennootschap in 2001, in duistere omstandigheden, werd overgenomen van Michel Bellemans, notoir witwasser en voormalig adviseur van Rik Daems (Open Vld).

Staatsveiligheid

De bijzondere relatie tussen Bart De Wever en vader Eric Verbeeck werd dan weer opgepikt door de Staatsveiligheid. In een gelekt informatierapport dat Apache kon inkijken, wordt melding gemaakt van een ontmoeting tussen Eric Verbeeck en Bart De Wever, in het gezelschap van hun beide echtgenotes. En dat enkele maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 die De Wever aan de macht brachten in Antwerpen.

“De ontmoeting op zich maakt op geen enkele wijze een crimineel feit uit”, vermeldt het informatierapport. “Maar het is wel interessant omdat Eric Verbeeck genoemd werd bij het corrumperen van publieke figuren en Bart De Wever er alles aan is gelegen om burgemeester van Antwerpen te worden.”

Dergelijke informatierapporten zijn doorgaans gebaseerd op getuigenissen van zeer betrouwbare bronnen van de Staatsveiligheid. Het geeft aan dat er al in 2012, aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen, binnen de veiligheidsdiensten bezorgdheid leefde over de mogelijk te nauwe relaties tussen de N-VA-voorzitter en de vastgoedwereld.

Onderzoek van de Britse onderzoeker Callum Ward toont hoe die vrees niet zonder grond is. In het wetenschappelijke tijdschrift Urban Studies voerde Ward Antwerpen op als schoolvoorbeeld om de impact van een sterk gedereguleerd stedenbouwkundig beleid te schetsen.

De "Antwerpse aanpak" die Ward beschrijft, is er een waarbij projectontwikkelaars en bevoegde politici achter de schermen deals maken. Ze zetten zo de ambtenaren buitenspel die geacht worden onafhankelijk advies te geven op basis van de bestaande regelgeving.

Daarbij komt een totaal gebrek aan transparantie. Journalisten die kritische vragen stellen, krijgen steevast nul op het rekest. Toen het VRT-onderzoeksprogramma Pano vorig jaar een reportage bracht over vastgoeddossiers, onder meer in Antwerpen, weigerde huidig schepen van Ruimtelijke Ordening Annick De Ridder (N-VA) in te gaan op vragen van de reportagemakers over concrete dossiers.

Bart De Wever zelf weigert al enkele jaren vragen te beantwoorden over concrete bouwdossiers. Dat was deze keer niet anders.