Antwerps college opent deur voor groot project van Ghelamco in stationsbuurt

Tom Cochez
Bart De Wever en Paul GHeysens op een persconferentie van voetbalclub Royal Antwerp FC
Paul Gheysens en de N-VA van Bart De Wever vinden elkaar, en niet alleen bij een Antwerpse voetbalclub. (© Nicolas Maeterlinck (Belga))
Het beste van 2022 volgens Liesbet De Kock

“Het Antwerpse stadsbestuur blijft zich gewillig plooien naar de grillen van projectontwikkelaars. Tom Cochez schreef een zoveelste hoofdstuk in het zwartboek van de Antwerpse immocratie. Hij viste een “bijzonder ruimhartige” collegiale brief op waarin Bart De Wever een aantal vervelende stedenbouwkundige beperkingen uit de weg ruimt voor een immens bouwproject van Ghelamco. Een week eerder luidde het in een andere, onverstuurde, brief nochtans dat die beperkingen juridisch bindend zijn. Het kan verkeren.”

Ontdek alle tien artikels uit 2022 die je gelezen moet hebben.

Antwerpen kent geen gebrek aan gigantische bouwplannen, en dat is bij uitstek zo in de omgeving van het Centraal Station. Het Kievitplein werd enkele jaren geleden omgedoopt tot het Mediaplein nadat de stad een ruimtelijk uitvoeringsplan op maat had laten bijsturen (en betalen) om de ‘Van Thillo Tower’ van DPG Media te bouwen. Onder meer de redacties van Het Laatste Nieuws, VTM en De Morgen hebben er een onderkomen.

Een paar honderd meter daarvandaan betaalde bouwgroep Cordeel, ook uit eigen zak, voor een nieuw ruimtelijk uitvoeringsplan op maat. Dat moet de ontwikkelaar toelaten om straks twee torens van honderd meter hoog neer te poten.

Politiek verankerd

Projectontwikkelaar Ghelamco hoopt daar nu een derde groot project aan toe te voegen. Het college van Bart De Wever (N-VA) zet de deur voor het bedrijf van Paul Gheysens alvast wagenwijd open.

In Antwerpen is Gheysens vooral bekend als de sterke man van Royal Antwerp FC. Onder de titel Paul Gheysens verankert zich familiaal en politiek in N-VA Antwerpen meldde de site De Rijkste Belgen recent nog dat Gheysens de raad van bestuur van zijn voetbalclub versterkte met onder meer voormalig Vlaams minister Philippe Muyters (N-VA) en met de voormalige kabinetschef van Ben Weyts (N-VA) en huidig directeur bij de bouwheer van de Oosterweelverbinding Bart Van Camp (N-VA).

Ghelamco verweeft in Antwerpen niet enkel politiek en voetbal. De projectontwikkelaar manifesteert zich ook nadrukkelijk op de Antwerpse vastgoedmarkt. De meest vergevorderde plannen van de ontwikkelaar situeren zich op de zogenaamde Copernicussite waar momenteel de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) zijn kantoren heeft. De site ligt in de schaduw van de hoge bouwblokken op het Mediaplein en wordt aan de noordkant afgeboord door de Antwerpse Zoo.

Visievorming

Op die plek wil Ghelmaco een ‘gemengd project’ neerzetten met ruimte voor kantoren, wonen en retail. Daarvoor kocht het bedrijf recent de vennootschap Copernicus Site nv, die het gebouw bezit, over van het Luikse pensioenfonds Ogeo Fund en verzekeraar Integrale.

Maar er is een probleem. Bij de verkoop vijftien jaar geleden legde de stad een aantal stedenbouwkundige beperkingen op. Die bepalingen werden mee opgenomen in de toenmalige verkoopakte en dat stelt Ghelamco voor een probleem. In een brief van de projectontwikkelaar aan de stad, die Apache kon inkijken, lezen we:

Met name en onder andere de vroegere restrictie over het aantal mogelijk te bouwen meter BVO (bruto vloeroppervlakte) is niet in lijn met de recentste visies en het door Ghelamco voorgestelde programma. De toenmalige bouwheer ging uit van een kantoorgebouw van om en bij 16.000 m², terwijl we nu streven naar een gemengd project van 22.900 m².

Anders gezegd: Ghelamco wil fors uitbreiden maar vreest dat de stedenbouwkundige beperkingen, ingeschreven in het oorspronkelijke contract, roet in het eten kunnen gooien. De projectontwikkelaar lijkt ervan overtuigd dat er geen probleem is maar vraagt “uit voorzichtigheid” aan de stad de bevestiging dat “de toenmalige restricties opgelegd door stad en Vlaamse overheid niet meer gelden”.

Verder maakt de brief duidelijk dat er al een uitgebreide architecturale oefening gebeurde. Ghelamco bedankt de stad uitdrukkelijk voor de “constructieve samenwerking die we mochten ervaren in het opmaken van de visievorming rondom de site”.

Ruimhartig

Goed een maand geleden, op de collegezitting van 30 december 2021, stemde het college van Bart De Wever in met een collegiale brief waarin De Wever het schrijven van Ghelamco beantwoordt.

De belangrijkste mededeling daarin is dat “het college vaststelt” dat de clausules die opgenomen werden in de verkoopakte van 2006 “ondertussen juridisch niet meer bindend zijn”. Het college haalt zo de juridische angel voor Ghelamco uit het dossier. De projectontwikkelaar kan gerust zijn want is nu officieel ingedekt door de stad.

De stad wil verder de stadsbouwmeester aan het werk zetten om nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden te bepalen. Ook daar getuigt de brief van een bijzondere ruimhartigheid jegens de ontwikkelaar:

We voelen de noodzaak om in het licht van deze gewijzigde omstandigheden en opportuniteiten de toenmalige uitgangspunten en voorwaarden te moeten herbekijken. Hierbij zullen we ook de bredere context van de site en de omgeving in acht nemen.

De collegiale brief die vertelt wat Ghelamco graag wil horen, werd op 4 januari 2022 digitaal ondertekend door De Wever en verstuurd naar Ghelamco.

Restricties blijven gelden

Op de collegezitting van 24 december lag echter een andere collegiale brief voor Ghelamco klaar. In die oorspronkelijke collegiale brief, die Apache kon inkijken, staat iets helemaal anders. “Wij hebben dit onderzocht en in antwoord daarop delen wij u mee dat de intenties achter de randvoorwaarden behorend bij de verkoopovereenkomst blijven gelden.”

Op 24 december zegt het college dus nog de juridische kwestie te hebben onderzocht en te hebben vastgesteld dat zich wel degelijk een probleem stelt. Een week later komt het college tot exact de tegenovergestelde vaststelling. De eerste brief werd nooit verstuurd. De tweede wel.

In de tweede brief haalt het college de juridische angel uit het dossier en worden de concrete ambities die de ruimtelijke kwaliteit moeten garanderen volledig geschrapt. Wat is er tussen 24 en 30 december gebeurd?

Tegelijk formuleert het college in de oorspronkelijke brief de bereidheid om de zogenaamde V/T, zoals geformuleerd in de randvoorwaarden uit 2005, los te laten.  Zo’n V/T geeft de verhouding van de totale bruto vloeroppervlakte ten opzichte van de terreinoppervlakte weer. Hoe hoger de V/T, hoe denser de bouwblok kan zijn en hoe hoger de potentiële winst voor de projectontwikkelaar.

Maar aan die bereidheid om de oorspronkelijke V/T ‘los te laten’ wordt wel een aantal concrete ambities gekoppeld om de ruimtelijke kwaliteit van het nieuwe project te garanderen.

In de tweede brief is van die concrete richtlijnen helemaal geen sprake meer. De concrete randvoorwaarden worden vervangen door een nog in te vullen “stadsbouwmeesterproject”. Dat kan alle kanten uit.

In de tweede brief haalt het college de juridische angel uit het dossier en worden de concrete ambities die de ruimtelijke kwaliteit moeten garanderen volledig geschrapt. Wat is er dan tussen 24 en 30 december gebeurd?

Apache stelde de vraag aan bevoegd schepen van Ruimtelijke Ordening Annick De Ridder (N-VA) en aan burgemeester Bart De Wever die de collegiale brief ondertekende, maar geen van beiden wilde de vraag beantwoorden.

Klooster

In de periode waarin Ghelamco via een officieel schrijven aan het college de plannen ontvouwt voor de ontwikkeling van de Copernicussite besliste de stad om het Dominicanenklooster en de bijhorende kerk aan te kopen. Beide gebouwen liggen in het verlengde van het Copernicusgebouw.  

“De aankoop van de kerk en het klooster past in een breder stadsproject”, liet Annick De Ridder ter gelegenheid van de aankoop, begin oktober 2021, optekenen in Gazet van Antwerpen. “Het project moet een scharnier vormen tussen de woonwijk en de stationsomgeving. De groene binnentuin zal toegankelijk worden voor de buurt, gekoppeld aan een aantal publieke programma’s. Dit project zal een grote meerwaarde betekenen voor de hele buurt, waarmee we inzetten op de herwaardering van de Kievitwijk.”

Over Ghelamco sprak de schepen niet. Maar in de collegiale brief naar Ghelamco worden beide dossiers wel duidelijk gekoppeld: “Tevens werd de stad eigenaar van het aanpalende klooster en de bijbehorende kerk, waarmee ze mee kan werken aan de ruimtelijke kwaliteit van het geheel”.

Een mogelijkheid die ook Ghelamco zelf al opperde in de brief aan het college:

Qua leefbaarheid en kwaliteit voor de buurt: het opentrekken van de site richting Kievit I, het gemengde programma en de ‘links’ naar het programma van het klooster. De leefbaarheid wordt versterkt door in te zetten op de doorwaadbaarheid van de site wat leidt tot semipublieke toegankelijkheid van het binnenplein en link naar het klooster.

In het antwoord beloofde het college ook al “de bredere context van de site en de omgeving in acht te nemen”.

Een samenwerking tussen stad en ontwikkelaar staat met andere woorden in de sterren geschreven. Het recente verleden leert dat er dan dingen kunnen gebeuren waarbij eerder het belang van de ontwikkelaar dan het publiek belang vooropstaat.

Hoe wil Annick De Ridder vermijden dat de lusten van zo’n samenwerking voor Ghelamco zijn en de lasten op het conto van de stad belanden? Ook die vraag willen Annick De Ridder en Bart De Wever niet beantwoorden.

Tot slot kunnen de bouwplannen van Ghelamco niet los worden gezien van de op stapel staande verhuis van het Vlaams Administratief Centrum. De diensten van de Vlaamse overheid hebben momenteel een onderkomen in het Anna Bijnsgebouw, op het Mediaplein. Vorig jaar schreef het Facilitair Bedrijf dat instaat voor de huisvesting van het Vlaamse overheidspersoneel een tender uit voor de bouw en verhuur van een nieuw groot kantoor voor de Vlaamse administratie, op wandelafstand van een Antwerps station.

Ghelamco was toen de enige kandidaat die, met de Copernicussite, op tijd een voorstel op tafel legde. Bouwgroep Cordeel kwam net te laat.

Omdat het voorstel van Ghelamco niet voldeed aan de verwachtingen werd de tender, tot ongenoegen van de projectontwikkelaar, weer ingetrokken. Intussen is de tender opnieuw uitgeschreven. Wordt het project aan bouwgroep Cordeel gegund of aan Spitfire, in de buurt van Berchem Station, dan dreigt Ghelamco mokkend en met lege handen achter te blijven. Tenzij de stad natuurlijk een mooie geste doet.

LEES OOK
Paul Gebruers / 26-12-2022

Gebalde vuisten voor gelijkheid krijgen late erkenning

De gebalde vuisten van Tommie Smith en John Carlos blijven tot vandaag nazinderen.
Tommie Smith en John Carlos
Liesbet De Kock / 17-11-2022

Ordediensten op de frontlinie tussen zorg en justitie

Wat te doen met het stijgende aantal ‘verwarde personen’?
Politie en handboeien
Hind Fraihi / 26-09-2022

Het digitale vrouwenleger van extreemrechts

De veroordeelde Vanessa Noels geeft een gezicht aan het extreemrechtse vrouwelijke online trollenleger.
het digitale vrouwenleger van extreemrechts
2 REACTIES
Piet Strick01-02-2022 13:28:36
VDB en Charly de Pauw
BDW heeft meerdere sjarels
Piet De Neve08-02-2022 22:27:47
Misschien moet de laatste zin eerder begrepen worden als "tenzij de stad natuurlijk *opnieuw* een mooie geste doet."