In zijn kerstkaart (die traditioneel bij de eerste is die we elk jaar ontvangen) meldde hij dat hij het goed had gedaan in de races dit seizoen (“voor zijn leeftijd” voegt hij er altijd aan toe). Ik moest mijn vrouw uitleggen wat Formula Ford racen precies is: rondrijden tegen snelheden van meer dan 200 km/h in een open eenzitter met onbeschermde wielen die eruit ziet als een kruising tussen een go-cart en een Formule-1 renwagen.
Er is vast wat mis met zijn adrenaline, zei ze. Hoe kan een redelijk persoon in zo’n fragiel voortuig stappen om er tegen halsbrekende snelheid mee over de weg te razen, en zijn leven te riskeren?
Ik weet niet precies wat ‘iets mis zijn met je adrenaline’ betekent. Maar als mijn vriend een voorkeur heeft voor een scheut adrenaline waaraan kan worden voldaan door een oude auto over een circuit, terwijl je probeert in te halen zonder ingehaald te worden, dan is dat misschien best wel een rationele keuze.
En misschien is de conclusie van mijn wederhelft dat zoiets helemaal niets voor haar zou zijn net zo rationeel. Tegenover de kost van een ongeluk met dramatische gevolgen staan voor haar geen noemenswaardige baten.
Maar wanneer we over zulke tijdverdrijven denken, of zelfs meer risicovolle activiteiten als Basejumpen, highlinen of het (ietwat frivole) extreem strijken, maken we dan echt een bewuste afweging wanneer we besluiten dat ze ons ding niet zijn?
Waarschijnlijk niet. Wat we dan doen, is inzoemen op het risico, of beter gezegd op het potentiële verlies (want we kijken eigenlijk niet naar de kans erop). We brengen de verschrikkelijke gevolgen van een ongeluk voor ons geestesoog, en we concluderen dat we dat willen vermijden – letterlijk tegen elke prijs. We hebben geen aandacht voor de mogelijke voordelen.
In zekere zin is dit een extreme vorm van verliesaversie. Typisch verwijst dit naar onze tendens om de voorkeur te geven aan het vermijden van een verlies over het verwerven van een gelijkaardige winst. We denken dat het slechter is 5 euro te verliezen, dan de kans te missen om 5 euro te winnen. Maar in dit geval maken we helemaal geen vergelijking. We kiezen er gewoon voor het verlies te vermijden, punt.
Ondernemingen vertonen soms ook zulke extreme verliesaversie. Eerder deze week tweette econoom en expert in globale ongelijkheid Branko Milanovic zijn ongenoegen over het feit dat het raam in zijn Mexicaanse hotelkamer niet open kon, zodat hij niet van de zachte buitentemperaturen kon genieten.
De ramen waren op slot ‘wegens veiligheidsredenen’. Vermoedelijk wilde het hotel op die manier vermijden dat gasten na het inchecken prompt zelfmoord zouden plegen door meteen door het raam te springen.
Zelf-defenestratie is een ongewone vorm van zelfmoord in de meeste landen. Maar het zijn in het oog springende gebeurtenissen als deze die achter dergelijk ramen-dicht beleid schuilen. Ook hier is het de gedachte aan een zeer onprettige uitkomst, ongeacht de waarschijnlijkheid ervan, die de besluitvorming inspireert.
Maar het is niet zo dat er dan geen verlies is. Het zijn gasten als Branko die de rekening betalen, met ongemak en frustratie. (Hij had het koud door de permanente airco die vast op 18 graden stond, en had dus geen andere keuze dan de verwarming op te zetten.)
We zien gemakkelijk de irrationaliteit in andermans keuzes (of denken die tenminste te zien). Maar we maken wellicht zelf ook keuzes die eerder gebaseerd zijn op onze angst voor een bepaalde uitkomst, dan op een koele, beredeneerde evaluatie van kosten, baten en risico’s.
Wanneer nieuwsberichten die ons vertellen over aanrandingen en berovingen ’s avonds laat op straat ons doen beslissen niet uit te gaan, dan vermijden we met zekerheid aangerand en beroofd te worden buiten op straat.
Maar die berichten geven ons geen accuraat beeld van hoe waarschijnlijk dat is. En door binnen te blijven missen we de gelegenheid om vrienden te ontmoeten, of om naar toneel of de bioscoop te gaan. Is dat een goede afweging?
Wanneer we uitgenodigd zijn op een plechtigheid met massa’s interessante mensen, maar we zijn bang dat niemand belangstelling zal hebben voor ons zodat we de hele avond een muurbloem zullen zijn, dan geeft wegblijven ons de zekerheid dat we die akelige ervaring bespaard zullen blijven.
Maar hoe levendig ook we ons kunnen inbeelden dat we de hele tijd op ons eentje in een hoek staan, hoe waarschijnlijk is het werkelijk? En welke prettige ontmoetingen lopen we zo mis?
Het is simpel en verleidelijk ons te laten beïnvloeden door de gruwelijkheid van de ergst mogelijke uitkomst.
Wanneer we met ons spaargeld angstvallig elke vorm van investeren willen vermijden waarbij we ook maar een deel van ons kapitaal zouden kunnen verliezen, en onze spaarpot dus op een rekening laten staan met een armzalige rentevoet, vermijden we zeker elk verlies van kapitaal. Maar handelen we, door elk vooruitzicht op verlies te verwerpen, hoe onwaarschijnlijk ook, in ons eigenbelang?
Het is simpel en verleidelijk ons te laten beïnvloeden door de gruwelijkheid van de ergst mogelijke uitkomst. Maar wanneer we echt willen doen wat in ons belang is, dan is het beter om tegen die verleiding in te gaan, en meer genuanceerd te redeneren. Enkel wanneer we overwegen wat we opgeven door toe te geven aan extreme verliesaversie kunnen we de juiste keuze maken.
En wie weet, misschien ontdekt u binnenkort ook de hoe opwindend extreem strijken kan zijn.
