De nieuwe Amerikaanse regering mikt op een boom in de privésector door een combinatie van belastingverlagingen voor grootverdieners, drastische deregulering (“75 percent or more”, wat dat ook mag betekenen), grote contracten met de privésector voor openbare werken en besparingen in sociale programma’s en overheidspersoneel. De filosofie lijkt op die van andere ‘supply-side’ [i] economische strategieën: ontketen het bedrijfsleven en iedereen zal meegenieten van de grote vooruitgang die - zo hoopt men - zal worden geboekt. Omwille van de gelijkenissen met het beleid onder president Reagan en de ongeziene schaal van de plannen, spreken sommige waarnemers over “Reagan on steroids”.
Kapitaalvlucht
Uiteraard blijft een dergelijke economische schok niet zonder gevolgen voor de buitenwereld. Rentevoeten zijn een belangrijk kanaal waarlangs die schok zich zal laten voelen. Grote overheidstekorten in combinatie met de economische groeicijfers waar Trump op hoopt, zorgen voor een grote vraag naar kapitaal. Dat zorgt voor opwaartse druk op rentevoeten: wie wil lenen heeft veel concurrenten, waardoor wie kapitaal heeft een hogere prijs (rentevoet) kan vragen. Die prijsstijging trekt weer anderen aan. De eigenaars van kapitaal uit andere landen verdringen elkaar om op de kar te springen van de verhoopte boom en de Amerikaanse financiële markten zuigen hun kapitaal op als een spons. Of Trumps beleid tot duurzame sociaal-economische vooruitgang leidt, is daarbij minder belangrijk dan de hype die wordt gecreëerd.
Tegelijk verdringen diezelfde eigenaars elkaar aan de uitgang van alle andere landen. Hun kapitaalvlucht zorgt voor een lagere beschikbaarheid van kapitaal voor ontleners in Europa, China en elders. Dat leidt tot hogere rentevoeten. Voordelig voor een minderheid, maar voor de Europese Unie, die met haken en ogen aan elkaar hangt, dreigt het globaal negatief te zullen uitdraaien.
Verschillende EU-landen lijden immers in verschillende mate onder stijgende rentevoeten. Het is te verwachten dat de kapitaalvlucht intenser zal zijn in zwakkere eurolanden. Naast de directe gevolgen voor die landen, leidt dit opnieuw tot grotere verschillen in rentevoeten van Duitse versus andere overheidsobligaties, zoals tijdens de eurocrisis van enkele jaren geleden. De eerste tekenen van deze evolutie worden al zichtbaar.
Een plotse sterke stijging van deze ‘spreads’ zou de euro als project onder zware druk zetten. Een eengemaakte economische regering voor de eurozone of stringente kapitaalcontroles zouden de druk van kapitaalvlucht enigszins kunnen beperken, maar lijken politiek moeilijk haalbaar.
Een nieuw tijdperk
Ook voor een aantal opkomende economieën ziet de nabije toekomst er niet rooskleurig uit. Rentevoeten zullen stijgen, analoog met de evolutie in Europese landen. Een bijkomend probleem is dat hun munten zullen depreciëren tegenover de dollar als gevolg van de kapitaalvlucht. Op zich is dat geen ramp, maar landen en bedrijven die de voorbije jaren veel geleend hebben in dollar, worden geconfronteerd met een plotse stijging van hun schuldenlast: een hoeveelheid dollars terugbetalen wordt zwaarder als die dollar meer waard wordt in vergelijking met de eigen munt. Volgens de Bank voor Internationale Betalingen is de totale uitstaande schuld [ii] van opkomende economieën in dollars gestegen van 1.700 miljard naar 3.200 miljard tussen 2009 en 2016, in belangrijke mate ten gevolge van het soepele monetaire beleid sinds de kredietcrisis.
Deze risico’s komen bovenop een reeds bestaande groeivertraging in die landen. Als uit deze evolutie een schuldencrisis voortvloeit zoals in het begin van de jaren ‘80, dreigen sommige landen in zwaar weer te geraken.
Toch staan bovenstaande scenario’s niet in steen gebeiteld. Het voorbije jaar heeft aangetoond hoe flagrant de vergissingen van zogenaamde experts kunnen zijn wanneer ze de toekomst proberen te voorspellen. Bovendien zijn machtsverhoudingen in de wereld gedeeltelijk verschoven sinds het tijdperk van Reagan.
Wat zal bijvoorbeeld China met zijn astronomische dollarreserves doen? En kunnen de landen van de eurozone zich organiseren? De mogelijkheid bestaat dat Trumps eigengereide “America First”-gok zelfs nauwelijks van de grond komt. Als dat gebeurt, kunnen alle hier beschreven scenario’s de vuilnisbak in. Wat het ook wordt, zeker is dat de wereld een nieuw tijdperk is ingegaan.
[i] Net als president Reagan is Trump vermoedelijk niet al te zuiver in de leer als het over ‘supply-side’ gaat. De geplande uitgaven voor infrastructuur en defensie vallen niet helemaal onder die noemer. Wel is er duidelijk sprake van een bijzonder bedrijfsvriendelijke ingesteldheid.
[ii] Het gaat om de som van overheidsobligaties en niet-bancaire bedrijfsobligaties.
