Althans, dat is het geval als je inderdaad de datum uitschrijft als maand/dag/jaar. Deze zogenaamde middle-endian conventie wordt echter enkel gebruikt in de USA en Belize. Er zijn nog wat landen die (ook) de big-endian conventie hanteren (jaar/maand/dag), en waar 14 maart dus ook als 3/14 kan worden geschreven, maar in grote delen van de wereld is 14 maart gewoon 14/3. Het feit dat de Amerikanen met hun idiosyncratische schrijfwijze deze dag claimen sedert Larry Shaw hem voor het eerst organiseerde in 1988 is voor sommigen een teken van een imperialistische arrogantie; anderen zagen er een gelegenheid in om precies met die idiosyncratische notatie de spot te drijven.
Vorige maand werd er op Twitter uitgebreid verbaal gebakkeleid over de zin en onzin van de Celsius en Fahrenheit temperatuurschalen, naar aanleiding van een artikel op de Vox website. De keuze van het vriespunt en het kookpunt van water (bij normale luchtdruk) voor respectievelijk 0 graden en 100 graden is, voor de meeste Europeanen tenminste, zo natuurlijk als het maar kan. Maar voor aanhangers van de Fahrenheitschaal is de keuze van 0 en 100 veel natuurlijker: als het 0°F is, is het erg koud en bij 100°F is het erg warm. -17,7°C en 37,7°C zijn dan toch wat minder illustratief.
Een maat voor niets
Reeds sedert 1965 is de Britse regering, met vallen en opstaan, bezig het land op metrieke leest te schoeien: je koopt al jaren suiker en koffie in pakken van een kilogram, en je vult je benzinetank in liter. Maar mijn kinderen kennen hun gewicht en hun lengte nog steeds beter in st.lb.oz. en ft.in. dan in kg en m, en zelfs bij de visboer worden de prijzen per kilo én per pound geadverteerd. Op wegwijzers wordt de afstand naar de luchthaven nog steeds in mijlen uitgedrukt, en de oppervlakte van een stuk grond (of een kantoor) in acres (of sq.ft).
Hoe is het mogelijk dat, bij het begin van het derde millennium, het gebruik van zulke archaïsche, anachronistische, en ronduit onpraktische maten en gewichten nog zo wijd verspreid is? Ik had, toen we pas in Engeland woonden, wel eens vaker discussies met collega’s en vrienden over hoe belachelijk het was het in een recept de ingrediënten in pounds en ounces aan te geven. Als je recept 500g bloem, 250g suiker en 200g boter voorschrijft, dan is het doodeenvoudig om bijvoorbeeld een 20 % kleinere hoeveelheid te maken. Probeer dat maar eens met jullie imperial measures! O, en terwijl we toch bezig zijn, wat is dat toch voor een rare gewoonte aan de linkerkant van de weg te rijden? En jullie hebben niet zo’n simpele voorrang van rechts regel? Dat leidt vast tot talrijke onnodige ongevallen!
Weinig objectief
Wat vele jaren geleden vreemd was, is nu helemaal vertrouwd. Een glas bier van 25cl is wat weinig als begeleiding van een maaltijd, en twee glazen is te veel, maar half a pint is precies wat nodig is. Anderhalf pond kabeljauw, net tussen een halve en driekwart kilo, is de perfecte hoeveelheid voor een fish pie voor de hele familie. En die rare voorrang van rechts? Geef mij nu maar de duidelijke aanwijzingen die op elk kruispunt ondubbelzinnig aangeven of je al dan niet voorrang hebt.
Wat we niet gewoon zijn voelt natuurlijk vreemd aan. Maar daar blijft het niet altijd bij – we vinden vaak dat wat vreemd is ook verkeerd is: de Britten rijden immers aan de verkeerde kant van de weg. We twijfelen niet aan de superioriteit van ons metrische systeem en kijken neer op het ondoorgrondelijke imperial measures systeem (12 duim in een voet, 3 voet in een yard, en 1.760 yards in een mijl – waarom makkelijk als het moeilijk ook kan?).
En dat is, letterlijk, xenofobie: de angst en afkeer voor wat ons vreemd is.
Soms is er een schijn van een neutraal argument voor de suprematie van de ene keuze over de andere: het metrieke SI-stelsel maakt het gemakkelijker in grootteordes te rekenen – een tiende van een kilogram is 100 gram, maar een tiende van een pound is, welja, een tiende van een pound, of 1,6 ounce. Als je echter in helften denkt, dan heeft het imperal system wel weer iets: een ounce gaat precies 16 keer in een pound.
Vaak is er helemaal niet zo’n objectieve redenering, en er is geen sprake van "beter" of "slechter". We mogen het vreemd vinden dat de Amerikanen in de datum de maand eerst schrijven, maar dat is niet meer verkeerd, dan dat men in China hanzi tekens gebruikt in plaats van het ons vertrouwde Latijnse alfabet. Als miljarden Chinezen probleemloos hebben kunnen functioneren gedurende tientallen eeuwen met een – voor ons – onbegrijpelijk schrift, dan is daar waarschijnlijk niets inferieurs aan. En als de Amerikaanse samenleving vlot draait ondanks het gebruik van de – voor ons – vreemde Fahrenheitschaal, dan kan die toch niet zo minderwaardig zijn ten opzichte van de ons vertrouwde Celsiustemperaturen.
Een beetje xenofoob
Jonathan Swift beschreef de absurditeit van dit soort controverses over wat juist of verkeerd is met een meesterlijke zin voor satire in Gullivers Reizen: in Lilliput en Blefuscu ging het om de correcte wijze om een gekookt ei te openen – de spitse of de stompe kant.
Natuurlijk is de xenofobie in het spotten met het gebruik van de Fahrenheitschaal van een andere orde dan de xenofobie van het verwerpen van kandidaat-werknemers met een Arabisch klinkende naam.
Maar ook al leidt het ene niet noodzakelijk tot het andere, het kan geen kwaad ons wat meer bewust te zijn die reflex om wat afwijkt van het bekende te wantrouwen en als ondeugdelijk te beschouwen, want die impulsieve reactie maakt ons een beetje xenofoob.
Vreemd is niet verkeerd.
