Het idee
Gert Peersman en Koen Schoors zijn degenen die met het idee afkwamen. Verhoog de BTW tot 22%, maar laat de index spelen. Hoe ziet zoiets eruit voor de werkende mens? Stel je drinkt graag pintjes op de Grote Markt in Leuven. Je verdient netto 2.000 euro per maand en als goede huisvader spendeer je al dat geld aan pintjes op de Grote Markt in Leuven. Om het makkelijk te houden rekenen we 2 euro per pintje. Dat zijn dus 1000 pintjes per maand, hoera!
Als de BTW echter zou stijgen van 21% naar 22%, dan kan je met die 2000 euro nog maar 991,8 pintjes drinken. Dat zijn 991 Belgische pintjes en één Nederlands pilsje. Door de stijging van de BTW kan je met je loon dus opeens minder goederen en diensten inslaan. Dat is een probleem voor veel zelfverklaarde sociale partijen. Niets is echter minder waar, want er bestaat een makkelijke oplossing. Laat de automatische index nog één keer spelen en vervang ze daarna liefst door een zinvol alternatief. De stijging van de BTW zit vervat in de index en dus stijgen de lonen netjes mee. Ergo: als werkende mens verlies je niks.
Wie verliest dan wel? Dat zijn ten eerste de ondernemers, een categorie die mogelijks deels overlapt met de grote vermogenden, maar niet noodzakelijk. Zij zullen het voelen want hun loonkosten zullen stijgen. Daar moet dus ab-so-luut iets tegenover staan. De loonkosten moeten zeker en vast naar beneden. Ondernemen moet makkelijker worden. Maar de loonlasten en hoe je de stijging vanwege de indexering kan compenseren, is alweer een andere discussie.
Hier wil ik focus bewaren. Verder heb je nog een groep die dit zal voelen, namelijk de mensen die hun inkomen uit vermogen halen. Dividenden, interesten, meerwaarde op aandelen, enzovoorts. Dat inkomen wordt niet geïndexeerd, maar toch wordt alles duurder. Ze kunnen dus minder consumeren. Bovendien is de waarde van hun vermogen uitgedrukt in consumptie ook meteen gedaald. Natuurlijk gaan ze dat niet allemaal na één grote klap onmiddellijk voelen, maar dat hoeft toch ook niet? Het mag geen doel zijn hen te straffen, daar is absoluut geen reden toe. Het is slechts een kwestie van rechtvaardig belasten en rechtvaardig bijdragen. Maar ook praktisch belasten!
Zijn onze belastingen op vermogen écht zo hoog?
Veel mensen zeggen dat de vermogensbelasting in ons land al zo hoog is, maar dat klopt toch niet helemaal. Ze baseren zich daarvoor doorgaans op een ratio van vermogeninkomsten ten opzichte van ons BBP, die hoog is voor België, namelijk 9.2% voor België t.o.v. 7.9% voor de Eurozone (bron: Eurostat).
Ten eerste is dat een dwaze maatstaf, omdat inkomsten uit kapitaal ten opzichte van het BBP niets zeggen over de grootte van je belastingvoet. Je kan immers óók hoog scoren op die maatstaf omdat je eenvoudig veel kapitaal in je land hebt. Verder is er ook de betere impliciete belastingvoet, die ontvangsten uit kapitaalbelastingen relateert aan een hele resem opbrengsten uit kapitaal, zoals huur, dividenden, interesten, enzovoorts. Ook daar scoort België vrij hoog, met 30.3% t.o.v. 23.7% voor de Eurozone (bron: Eurostat).
Die cijfers lijken dus allemaal vrij hoog, maar volgens Kevin Spiritus, onderzoeker aan de KUL, is dat alleen het geval omdat men de inkomensbelastingen van zelfstandigen meerekent, waarvan je zou kunnen argumenteren dat het eerder belastingen op arbeid zijn. Als iemand als zelfstandige thuisverpleegster werkt, rekent men dat mee als inkomsten uit kapitaal. Dat lijkt me vrij absurd, maar het is zo. Als je dat niet doet, staat België blijkbaar niet meer zo hoog. Daar heb ik helaas geen concrete cijfers van. Volgens een recente column van Gert Peersman en Koen Schoors in De Morgen zijn de kapitaalbelastingen inderdaad niet zo hoog in België:
Ons land heft de hoogste belastingen op arbeid van alle ontwikkelde landen, terwijl we qua kapitaal- en consumptiebelastingen aan het staartje bengelen.
Hiervoor baseren zij zich o.a. op een OECD working paper waaruit blijkt dat van de 34 OECD landen België op de 29e plaats staat qua dividenden, op de 20e plaats qua interesten, op de 20e plaats qua meerwaarde op eigendom en op de laatste plaats qua belasting op de meerwaarde van aandelen. Dat plaatje ziet er toch al wat anders uit. Ook kan je op deze website nog een mooie grafiek vinden die aantoont, al is het wat verouderd, dat België slecht scoort op consumptie- en kapitaalbelastingen.
Als laatste argument zou je ook kunnen inroepen, al is het mogelijk minder overtuigend: "who the hell cares about other countries?". Echte vooruitgang komt er zelden door andere na te apen. Je moet af en toe eens zelfstandig kunnen nadenken en zien of je als maatschappij een bepaald doel wil nastreven, zelfs als niemand anders dat doet. Het kan gewoonweg niet dat alle goede ideeën al elders in gebruik zijn. Ik zou dus op zijn minst durven stellen dat een vermogens(winst)belasting bespreekbaar moet zijn.
De achterliggende logica
Stel dat men inderdaad de route van een hogere vermogens(winst)belasting wil nastreven, wat is dan een realistische manier om de vermogenden wat meer te laten bijdragen? Een vermogens- of vermogenswinstbelasting is niet zo eenvoudig. Stel ik heb aandelen. Die keren geen dividend uit, maar stijgen in prijs. Dividenden zijn makkelijk te belasten, maar wat met de waardestijging? Moet ik aandelen gaan verkopen om daarop belastingen te kunnen betalen? Dat gaat, maar is op zijn minst niet echt praktisch, om nog maar te zwijgen van vastgoed.
Wat met de flessen wijn die ik als investering in mijn kelder heb liggen, maar waarvan niemand weet heeft? Vermogen en winst belasten kan soms eenvoudig zijn, maar soms ook moeilijk. We hoeven die piste niet meteen uit te sluiten, maar laten we ook eens kijken naar een andere piste: de BTW.
De BTW is een handige manier om de belasting op vermogen te verhogen. Immers, wat hebt u aan geld als u het niet kan uitgeven? Zelfs vermogen dat in het zwart wordt vergaard moet uiteindelijk langs de kassa in de Delhaize passeren. Als ik u vandaag 250.000 euro geef en zeg dat u die nooit of te nimmer kan uitgeven, bent u dan gelukkiger geworden? Tuurlijk niet. Vermogen heeft waarde omdat je het kan uitgeven. Die consumptie gebeurt natuurlijk niet allemaal in één keer. Als ik een rijke mens zou zijn, dan geef ik mijn geld beetje bij beetje uit en in de tussentijd betaal ik daar 22% BTW op. Dat is 1% meer dan dat ik gewoonlijk zou spenderen. Als mijn kinderen later een erfenis krijgen, geven ze ook gewoon dat geld weer uit. Of hun kinderen. Al dat vermogen zal ooit wel geconsumeerd worden en op dat moment betaalt men belastingen via de BTW. Dat heb je ook met huizen trouwens. Wanneer die gebouwd worden, betaalt men BTW op het kapitaal dat voor de bouw gebruikt wordt. Alle vermogen is uitgestelde consumptie. En dus gaat een additionele 1% van mijn hele vermogen uiteindelijk naar de staat.
Er is wel een belangrijke uitzondering: oneindige vermogensaccumulatie. Stel dat je vermogen sneller groeit dan dat je consumptie en de BTW daarop eraan kunnen vreten. Je vermogen blijft stijgen en stijgen en stijgen, zelfs ondanks de hogere belastingen. In dat geval heb je rechtvaardige successierechten nodig. Die moeten hoog genoeg staan zodat oneindige vermogensaccumulatie onmogelijk wordt. Het is weinig rechtvaardig dat een familie rijker en rijker en rijker wordt, waarbij iedere generatie eigenlijk puur geluk heeft gehad om met een serieuze voorsprong te kunnen beginnen. Ik vind het altijd een beetje grappig wanneer kinderen klagen over hoeveel belastingen ze op hun erfenis moeten betalen. Ikzelf verwacht een erfenis van 0 euro, dus vanuit mijn perspectief hebben al die mensen al een pak geluk. Ze hebben daar nooit een poot voor moeten uitsteken. Ik heb hard gestudeerd, ik doe mijn best op mijn werk, maar dat wil niet zeggen dat ik een erfenis zal krijgen. Vanuit individueel oogpunt is een mooie erfenis een cadeau. Een huis zou in de context van de hogere BTW al belast zijn geweest als vermogen, dus je zou successierechten voor de opbrengst van de hoofdwoonst eventueel aan een lager tarief kunnen belasten in de erfenis. Er zijn heel wat opties om het rechtvaardiger te maken.
Een laatste punt dat belangrijk is: wat met het vermogen van de armsten onder ons? Het beetje spaargeld dat die mensen al hebben, als ze al iets hebben, wordt opeens minder waard in koopkracht door de hogere BTW. Wel, dat kan opgelost worden door de BTW op een aantal basisgoederen op 0% te zetten. Ze sparen zo een heel deel van hun inkomen uit, dat als compensatie voor hun verlies aan koopkracht op het spaargeld (op het spaargeld, niet op hun inkomen want daar verliezen ze geen koopkracht!) kan dienen.
Je zou zelfs, en dit is maar hardop nagedacht, bij de afrekening van de personenbelasting kunnen rekening houden met bepaalde facturen betaald door de armsten. Op dat moment heb je weet van hun inkomen en kan je een bepaalde doelgroep bijvoorbeeld een aftrek geven op basis van die facturen. BTW die betaald werd op bepaalde basisgoederen kan teruggegeven worden aan de armsten, ik zeg maar iets. Erg complex kan dat niet zijn denk ik. Eén vakje extra? En schrap dan meteen ook een heel aantal andere vakjes.
Conclusie
Om samen te vatten zie ik dus heel wat heil in een samenwerking tussen een verhoging op BTW en rechtvaardige successierechten. Vermogen is uitgestelde consumptie en in het geval van de oneindige vermogensaccumulatie spelen de successierechten een belangrijke rol. Of die laatste hoger of lager moeten dan ze momenteel zijn, dat weet ik niet. Ik zeg alleen dat ze zo gezet moet worden dat oneindige vermogensaccumulatie niet langer kan bestaan. Het kan perfect het geval zijn dat dat momenteel al zo is, of niet. Of een BTW van 22% de optimale voet is weet ik ook niet. Naar al die zaken is meer onderzoek nodig. Maar verder lijken een hogere BTW in combinatie met verstandige successierechten mij zeker een te overwegen piste.
