De verhalen in de televisiereeks Godvergeten zijn intriest. Ze getuigen van manipulatie, ontwrichting van hele families, victim blaming, emotioneel misbruik en misbruik van macht, intimidatie, chantage, narcisme, gaslighting (de dader die het slachtoffer beschuldigt en zo wil ondermijnen), leugen, verborgen agenda, flying monkeys etcetera. Deze laatsten zijn vliegende apen die de seculiere wereld worden ingestuurd om het crimineel gedrag te vergoelijken of het te kaderen in de tijdsgeest. De omerta streeft naar perfectie. Als buitenstaander krijg je er kop noch staart aan en wie zich te veel komt moeien, botst zelf op manipulatie.
“Is vergiffenis vragen dan niet genoeg?”, stelde kardinaal Godfried Danneels ooit. Wat zich achter de gesloten deuren van de kerk heeft afgespeeld, komt mij voor als misbruik dat tot in de perfectie georchestreerd was. Met man en macht werd de beerput afgedekt. De beerput moest doofpot blijven. Het getuigt van een gewiekste strategie, die elders ook voorkomt maar die hier ongeziene proporties heeft aangenomen.
Alles was aanwezig om er de perfecte dekmantel van te maken. We kunnen ons meteen ook afvragen of de huidige kerkleiding niet in hetzelfde bedje ziek is. Er is naar mijn gevoel te veel gespeelde verontwaardiging: de kerk heeft al zoveel gedaan sinds 2009 en is dat nu nog niet genoeg?
We kunnen echt nooit goed doen, die teneur. Andermaal een afschuwelijke kaakslag voor de slachtoffers. De kerkvorsten nemen eigenlijk helemaal geen luisterende houding aan. Ik hoor persoonlijke pathetiek doorklinken. De ziekmakende en onzichtbare mechanismen zijn zeker de wereld niet uit, integendeel.
Onwetendheid over drempel
Bisschop Johan Bonny beweert dat er geen drempel voor zijn deur ligt en ik geloof hem. Ik geloof wat hij zegt maar daar stopt het dan ook. Wat mij bijvoorbeeld opvalt in het hele opgewarmde debat is de onwetendheid. Onwetendheid over waar de drempel dan wel ligt. Krom denken en onwetendheid kennen geen grenzen, net zoals de daders geen grenzen kennen.
Het misbruik kaderen in de tijdsgeest wijst alweer op toedekken, camoufleren, minimaliseren. In deze tijd komt flagrant grensoverschrijdend gedrag meer en meer aan het licht. Dat is zeker anders dan in de kerkelijke gloriedagen van weleer. De kerk lijkt echter niet zo gelukkig met deze vooruitgang in de evolutie. Wat gebeurt er nog in het verborgene dat met de mantel der liefde moet worden toegedekt?
Tijdsgeest? Het is duidelijk dat de daders slinkse trucs hebben toegepast om in de families te infiltreren. Het gaat over nietsontziend bedrog en manipulatie. Zo bereiden psychopaten de misdaad voor. Infiltreren, het vertrouwen winnen, manipuleren en dan toeslaan. De kinderen waren hun kwetsbare en o zo gewillige prooien.
De kazuifel was een dekmantel voor de eigen onmacht om normale relaties aan te gaan, en de gewone mensen prezen de notabelen van het dorp de hemel in. De daders hebben keihard misbruik gemaakt van de goedgelovigheid van de mensen. De daders waren niet meer dan lege dozen met een groot kruis erop.
In een gezamenlijke opiniebijdrage van wetenschapsfilosoof Maarten Boudry en moraalfilosoof Dirk Verhofstadt in De Morgen staat op het eind te lezen: “Laat ons hopen dat …” Met hopen vergroot je alleen de hoop van diegenen die denken dat het daadwerkelijk iets zal uithalen. Hopen is iets wat je kunt blijven doen, tot in de eeuwigheid.
Hun analyse klopt als een bus, onder meer over flying monkey Rik Torfs, maar hun conclusie op het eind klinkt banaal. Met hopen vang je geen vis. Je moet wel degelijk een inspanning leveren om te vissen, om te leren vissen, om verwonde mensen echt vooruit te helpen. Dat vergt veel kostbare tijd.
Maar luisteren alleen is niet genoeg. De zwijgcultuur, die de slachtoffers zelfs wordt aangewreven, is in belangrijke mate een gevolg van hun diepgaande trauma en hun diepe schaamte. Dat krijg je niet vlot door te blijven hopen dat het ooit wel beter wordt. Trouwens, een louter cognitieve aanpak is hierbij absoluut ontoereikend. Wat een misvatting, ook uit onwetendheid. Diep trauma zit verankerd in het emotionele brein en bepaalt van daaruit je verdere leven.
Professionele hulp
Het is schrijnend te moeten vaststellen dat de slachtoffers kennelijk nog altijd niet op de meest adequate professionele hulp hebben kunnen rekenen. Daar zou het debat over moeten gaan, óók daarover. De kerk hoeft dit niet te doen, kan ze niet trouwens, maar ze kan wel de bereidheid tonen om alles te bekostigen. Dat is haar verdomde morele plicht na tientallen jaren van plichtsverzuim, doofpotoperatie en misdaden tegen de menselijkheid.
Natuurlijk gaat een slachtoffer niet zomaar aankloppen en biechten bij het instituut kerk, laat staan bij een gemijterde vertegenwoordiger van het instituut. Natuurlijk niet. Elke therapeut weet dat dit het trauma nog zwaarder kan maken. Daar ligt de drempel, bij de slachtoffers zelf en niet aan de voordeur van de monseigneur.
Wie zich kan inleven in een ander mens en al zeker een slachtoffer, beseft dat. Het de slachtoffers kwalijk nemen dat ze een onmogelijke stap voor hen nietdoen, getuigt van hardleers onbegrip voor mensen die mensonwaardige dingen hebben meegemaakt, als onschuldig kind bovendien. Elk kind is een onschuldig wezen. De daders hebben de kinderen met schuld beladen en dit levenslang. Het is een misdaad tegen de menselijkheid in het kwadraat.
Monseigneurs lijken niet te beseffen met welke onwetendheid en gevoelloosheid ze (s)preken. Wat hen vooral lijkt bezig te houden, is hoe hun eigen pad schoonvegen, niet zozeer de stal uitmesten. De vraag die ik me ook stel: kun je als moreel handelend mens nog langer deel uitmaken van een instituut waarvan de immorele daden als een paal boven water staan?
Werd het kwade door Adolf Eichmann nog als banaal bestempeld (Hannah Arendt) dan komt het aangerichte kwade door de vertegenwoordigers van de kerk helemaal niet zo banaal over. De slotsom is wel dezelfde: dood en vernieling.
Perfide dekmantel
Het misbruik in de kerk is de uitvergroting van het ergste wat mensen elkaar kunnen aandoen en dit onder de perfide dekmantel van macht, status en gespeeld geloof. Kinderen zijn de makkelijkste slachtoffers geworden voor deze meedogenloze psychopaten. Ze worden terecht aan het kruis genageld dat ze zelf met veel vertoon op hun borst torsen.
Wat slachtoffers van kindermisbruik meemaken is zo ernstig dat het verleden hen nooit meer lijkt los te laten. Hun verleden weigert verleden te worden. Hier is adequate professionele hulp de enige uitweg. Op dat vlak staan we gelukkig veel verder dan in de tijd van het misbruik. Een kerk die nog een rol van betekenis wil spelen, is het aan zichzelf verplicht om alle nodige kosten hiervoor te vergoeden. Niet de overheid. De misdaden zijn binnenskamers met de mantel der liefde toegedekt. Dat zijn bezwarende omstandigheden.
Gaat het instituut daardoor failliet dan is dat maar zo. Een instituut dat misdaden tegen de menselijkheid op zijn kerfstok heeft, heeft geen reden van bestaan meer. Het geloof heeft geen instituut zoals dit nodig.
Aan de kant van de daders is er geen besef van grenzen. Dat doet me vermoeden dat ze zelf als kind geen grenzen hebben gezien. Het kan nooit een excuus zijn. Ze hebben geen verantwoordelijkheid genomen, niet over zichzelf, niet over de kwetsbare mens.
Wat zo goed als volledig ontbreekt in het debat is de kwestie van de professionele hulp voor de slachtoffers. De daders zijn beter af. Adequate professionele hulp is in deze kwestie nochtans vele malen belangrijker dan om het even welke vergoeding. Geld is slechts een aalmoes en een surrogaat voor eigen onmacht en schuldig verzuim. Afkoopsom, vrijgeleide, eigen blazoen oppoetsen, dat allemaal. En laat die kruideniersweegschaal achterwege. Hoe ver ben je afgedwaald wanneer je slachtoffers van kindermisbruik gaat taxeren.
Een mea culpa slaan heeft een symbolische betekenis, dat is zeker, maar het blijft vijgen na Pasen. De echte slachtoffers blijven in puin achter. Een pardon verandert daar niets aan. Een of drie weesgegroetjes, het maakt niets uit. Bidden werkt slechts op het eigen gemoed. Bidden verzacht de eigen zondige ziel. Bidden is absolutie vragen aan de niet bestaande hemelpoort.
Tot nader order blijven de psychopaten in deze wereld vrij rondlopen of er groeit intussen gras op hun dikke buik. Hun kruisbeeld vindt er in vrede de eeuwige rust.
