Van alle lijstjes en verkiezingen die de eindejaarsweken en eigenlijk de hele maand december voor journalisten moeten verlichten, is er eentje waar ik steeds achter blijf haken. De Nederlandse nieuwsdienst NOS verkoos zondagmiddag Mark Rutte tot politicus van het jaar. In 2010 won hij dezelfde prijs, en daarmee volgde hij politici als Alexander Pechtold, Jan Marijnissen en Wouter Bos op. Emile Roemer, de fractieleider van de SP, werd dit jaar tweede.
Genadeloos en glashelder
De verkiezing is geen opiniepeiling zoals Den Haag er het hele jaar door massa’s over zich heen uitgestort krijgt, maar de jury bestaat uit de parlementaire journalisten van alle media. Dat maakt de betekenis – hoe onbeduidend uiteindelijk ook – ietwat merkwaardig, wat Marc Rutte misschien deed besluiten dat hij het als een 'aanmoedigingsprijs' beschouwde. Kiezen journalisten bij een politicus van het jaar gewoon voor degene waar ze het inhoudelijk het beste mee overeen komen? De politicus waar ze op zouden stemmen bij parlementsverkiezingen. Nou, nee.
Rutte werd door de journalisten geroemd als een 'evenwichtskunstenaar' die 'vrolijk overeind blijft in een onmogelijke combinatie en van meerderheid naar meerderheid laveert'. Daar valt iets voor te zeggen. De manier waarin hij erin slaagt om de oppositie voor zijn karretje te spannen is ongezien. Dankzij de steun van Geert Wilders’ PVV kan hij een donkerblauw en rechts beleid voeren, maar bij Europese zaken – wanneer de gedoogpartner niet thuis geeft – kan hij rekenen op partijen als de PvdA. Die maken soms amok, maar uiteindelijk stemmen ze altijd met de regering mee. Het verantwoordelijkheidsgevel van centrumpartijen gebruikt hij genadeloos.
Het zou flauw zijn wanneer het journalistenkorps Rutte zou verkiezen tot meest walgelijke politicus van het jaar omwille van zijn hard neoliberaal beleid, maar dat ze, zoals nu een afrekening maken zonder zijn beleid in acht te nemen, verandert de politiek.
Ook zijn communicatie is, zeker in vergelijking met de bestuurderstaal van zijn voorganger Jan-Peter Balkenende, glashelder. Het is verademend om Rutte in debat te zien gaan met het parlement. Zijn beleid wordt er niet vrolijker om. Rutte voert een neoliberale bezuinigingsideologie uit die wordt gerechtvaardigd met de eurocrisis en verteerbaar gemaakt met spektakels zoals de snelheidsverhoging op wegen en de cultuurbezuinigingen. Het zou flauw zijn wanneer het journalistenkorps hem daarom zou verkiezen tot meest walgelijke politicus van het jaar, maar dat zij een afrekening maken zonder zijn beleid in acht te nemen, verandert de politiek.
Politieke verantwoording
In Nederland, waar veel meer journalisten, columnisten en teeveemakers leven van de politieke actualiteit, gaat dat veel verder dan in België. In een artikel uit Vrij Nederland over de almacht van politieke talkshows, vindt regisseur van Pauw&Witteman Bert van der Veer dat de politieke verantwoording niet in het parlement maar op teevee moet worden afgelegd. Als voorbeeld geeft hij een stuntelige act van GroenLinks-fractievoorzitster Jolande Sap. Ze maakte een flauwe grap in het parlement, waar ze volgens van der Veer onvoldoende hard op werd aangepakt door haar collega’s. Dat was bij Pauw&Witteman wel anders geweest.
Politicus wordt een beroep waar strategie en communicatie de belangrijkste vaardigheden zijn. Felix Rottenberg en Jack De Vries trekken dat tot in het belachelijke door in De Wereld Draait Door, maar het is eigenlijk logisch dat journalisten waar iedereen neutraliteit van verwacht zich daarop concentreren. Uit schrik om inhoudelijke uitspraken te doen, is het hele samenlevingsdebat in de politieke actualiteit eigenlijk naar de achtergrond geraakt. Overal. Zelfs bij straatinterviews denken mensen als expert iets over communicatie te moeten zeggen in plaats van hun eigen mening over de res publica te geven. Politiek als vakmanschap, voor zolang het duurt.
