De berekening van de modellen voor de bijzondere financieringswet dreigt een maat voor niks te worden. Professor politieke wetenschappen Herman Matthijs (VUB) haalt daarvoor drie redenen aan. De modellen zijn uitgewerkt zonder een politiek akkoord over het te verkiezen financieringstelsel. Ook over de bevoegdheidsoverheveling is nog lang geen overstemming. En over de sanering van de openbare financiën is nooit ernstig gesproken. En dus, stelt Matthijs, wenken vervroegde verkiezingen. ‘Dat is de harde maar ook de eerlijke wet van een democratie.’
Door Herman Matthijs
Professor Herman Matthijs (VUB).
In dit koninkrijk zijn we nu al sinds midden juni jongstleden bezig met een poging om een federale regering op de been te krijgen. Het resultaat van al die maanden overleg? Quasi nul. Over op zijn minst twee zaken zijn de onderhandelende partijen het nog lang niet eens: wie doet mee en hoe wordt de financieringswet aangepast.
Het geld
De zeven politieke partijen zijn pas in oktober beginnen praten over de bijzondere financieringswet voor de Gemeenschappen en de Gewesten. Bizar, want deze wet is de toegang tot de staatshervorming die absoluut nodig is om de Europese begrotingsdoelstellingen te halen.
Heden is men bezig met de berekening van talloze modellen aangaande deze bijzondere financieringswet. Hierover zijn er vier bemerkingen te maken.
Ten eerste worden er modellen uitgewerkt zonder dat er een politiek akkoord bestaat over welk financieringsstelsel men wil.
Secundo, men telt modellen uit zonder dat er overeenstemming is met betrekking tot de bevoegdheden die overgaan van de federale overheid naar de Gemeenschappen en de Gewesten. Die nieuwe bevoegdheden hebben een budgettaire waarde en dat zal de uitgaven van de deelstaatbegrotingen laten stijgen. In de enige nota die we tot op heden hebben gezien tijdens deze lange onderhandelingen, in casu de nota van koninklijk verduidelijker Bart De Wever, spreekt men van drie soorten bevoegdheden.
Deze zijn op te delen als volgt:
- de bevoegdheden zonder budgettaire omvang: de huurwet, pachtwet, onteigeningswet…
- de bevoegdheden met een budgettaire waarde: de brandweer, civiele bescherming, wetenschappelijk onderzoek…
- de onduidelijkheden, zoals wie gaat wat betalen in de defederalisering van justitie
Een derde opmerking met betrekking tot de econometrische modellen slaat op drieprocentnorm van het Stabiliteits- en Groeipact. De Europese Muntunie heeft beslist dat we in 2010 een maximaal interfederaal begrotingstekort mogen hebben van drie procent en tegen het jaar 2015 moet er een begrotingsevenwicht komen. Dat betekent dat de huidige -4,8 % BBP naar drie procent moet tegen 2012, dus over 13 maanden, en naar nul tegen eind 2014.
In heel de regeringsformatie is daar nog nooit ernstig over gesproken. Het lijkt zowaar een fait divers in de geschiedenis van de Belgische overheidsbegrotingen. Desalniettemin is dit de grootste sanering van onze openbare financiën aller tijden.
Ten slotte moet er gewezen worden op de uitgangspunten van die bijzondere financieringswet. Iedereen vindt die te complex, onduidelijk en niet transparant. Bovendien kampt ze met een gebrek aan eigen autonomie en de afwezigheid van eigen verantwoordelijkheid. Maar alles wijst er op dat men blijft verderrijden in die bijzondere wet. Zodoende zal een hypothetisch nieuw model nog minder duidelijk zijn en zal de transparantie nog minder te zien zijn.
Wie met wie?
Maar ook over wie mee zal regeren is nog geen duidelijkheid. Er zijn al diverse ideeën gelanceerd voor de vorming van een federale regering.
De eerste mogelijkheid is om verder te gaan met de huidige zeven partijen. Maar die hebben na vijf maanden nog niets bereikt van akkoord.
Een coalitie van de vorige zes partijen en dit zonder de N-VA is een twee optie. Dan heeft men geen meerderheid voor een staatshervorming en maar een 78 zetels op 150 in de kamer. Deze coalitie zou de sociaal-economische budgettaire problemen kunnen aanpakken. Maar deze optie heeft maar 35 Vlaamse zetels op 88 in de kamer. Dit laatste is wel geen verplichting, doch onverkoopbaar in Vlaanderen.
Dan maar een traditionele driepartijencoalitie? Die bezit ook geen tweederde meerderheid en heeft de geschiedenis tegen zich.
Een vierde mogelijkheid is de voorgaande coalitie uitbreiden met de groenen. Die heeft wel een tweederde meerderheid, doch met acht partijen wordt het wel erg complex om een beleid te voeren.
En dan zijn er nog de mogelijkheden om een zakenkabinet op te starten of de kroonraad te laten besturen. Maar deze ideeën hebben geen enkele democratische onderbouw.
Opnieuw verkiezingen?
Een economie heeft nood aan een politiek model dat werkt. Sinds de zomer van het jaar 2006 ligt het federale politieke model aan scherven. De gevolgen zijn dat de economie en daarmee de tewerkstelling en vervolgens de welvaart daaronder gaan leiden. Maar een grondige hervorming van dit politiek model is nog niet aan de orde. Wat als er geen akkoord wordt bereikt tegen de kerstperiode? Dan zou men theoretisch een coalitie kunnen opstarten zonder de N-VA, doch die regering zal ook snel botsen op de lange lijst van communautaire problemen. Als de politieke partijen er niet uit geraken dan is het de gouden regel in een parlementaire democratie dat men zich moet wenden tot de kiezers. Dat is de harde maar ook de eerlijke wet van een democratie.
Professor Herman Matthijs doceert politieke wetenschappen aan de VUB.
Apache is gegroeid uit De Werktitel, de eerste Vlaamse blog geschreven door professionele journalisten. De Werktitel zag op 14 oktober 2009 het levenslicht, Apache nam op 24 februari 2010 zijn plaats in. Maar het werk startte al in het voorjaar van 2009, toen een aantal journalisten de koppen bij elkaar staken en beslisten om zich in een avontuur te storten. Omdat degelijke, ongebonden journalistiek nodig is.
Word jij lid van Apache? Lees direct verder en steun onafhankelijke onderzoeksjournalistiek. Nu al vanaf 6,25 euro per maand.
Ja, ik word lid
Wat is er gebeurd in de zomer van 2006?
Nooit veel reactie op de stevig onderbouwde stellingen van Matthijs. De rood/groene arbeiders van Apache lusten er geen kaas van.
misschien omdat hij “vergeet” te vermelden dat die berekening er juist moet komen om een akkoord te bereiken: nu wordt er met de modellen over en weer gegooid zonder dat ze objectief bekeken worden. met een degelijke doorrekening kunnen ze echt vergeleken worden. zo stevig onderbouwd is zijn betoog dus niet als hij een essentieel element “vergeet”.
Heeft de professor de bedenkingen die hij maakt, ook opgenomen in zijn advies aan het NVA?
Waarvoor hij – zoals hij zelf heeft verteld in het Radio1-programma Vandaag (16 augustus) – een vergoeding heeft gekregen op zijn academische rekening?
@cramv. Waarom laten ze hem dan aan het woord? Waarom zouden ze er dan geen kaas van lusten? Probeer toch niet achter alles een politiek kleurtje te zien.
Matthijs – en dat beseft hij zelf ook, denk ik – vertelt niet veel nieuws. Overigens heeft Frank Vandenbroucke – toch één van de onderhandelaars – er al verschillende keren op gewezen dat we voor de zwaarste besparingen in a lifetime staan. Het is niet omdat men niet constant met de pers staat te praten over dat onderwerp dat men er niet mee bezig is.
mijnheer Jan Willems,
Dat rapport ging NIET over de begrotingen en was gemaakt o.a. door mij voor een Vlaams Minister, voor de verkiezingen 2009
Geniet van Apache
Herman Matthijs heeft één regeringscombinatie over het hoofd gezien : een regering met N-VA, CD&V, Open-Vld en MR. Met 75 van de 150 zetels in de Kamer hebben ze slechts 1 onthouding nodig van een oppositiepartij (bijv. Lijst Dedecker).
Nadeel is dat een grondwetswijziging niet kan maar Reynders heeft – profetisch – ooit verklaard dat een regering zónder PS gelijkstaat aan de meest grondige staatshervorming en misschien heeft hij daar wel gelijk in. Er zou tenminste terug een regering komen die een ideologisch samenhangende koers zou kunnen varen (hoeveel decennia is dat al niet geleden ?).
Ze zou wel een minderheid aan franstalige kant hebben maar dat hebben de Vlamingen de afgelopen jaren ook moeten tolereren dus dit kan moeilijk op franstalige bezwaren botsen. De MR zou dan als enige partij de helft van alle regeringsleden mogen leveren (taalkundige pariteit) en dus bereid zijn tot serieuze toegevingen. PS, cdH en Ecolo kunnen kiezen voor een geloofwaardige linkse oppositie, samen met Groen! en SP.a. En indien PS schrik heeft van de MR-profilering als regeringspartij kan ze akkoord gaan met een grote, diepgaande, ‘systemische’ staatshervorming. Eigenlijk kunnen N-VA en CD&V nooit verliezen met zulk scenario : ofwel een geloofwaardig, centrum-rechts kabinet dat budgettair orde op zaken kan stellen en communautair zeer ver kan gaan in haar dagelijkse beleid en alle gewone wetten; of anders eindelijk die staatshervorming…
@Johan Van Loon
Uw voorsterl maakt geen schijn van een kans. Binnen de 24 uur legt het rode stakerslegioen onder leiding van apparatchik De Leeuw het hele land plat.
“…want deze wet is de toegang tot de staatshervorming die absoluut nodig is om de Europese begrotingsdoelstellingen te halen”: blijkbaar is dat een axiioma, want het wordt nergens beargumenteerd.
overigens, het ongefundeerde scheldproza van “cramv” begint me danig op de zenuwen te werken. kan dat niet weggefilterd worden ten voordele van een echte argumentatie?
@Dwars bekeken: Probeer hem te negeren, volgens mij zit er een geautomatiseerde spambot achter die naam. Weinig zin om daarmee te argumenteren 😉
Kijk eens aan, wie of wat ingaat tegen het marxistische bijgeloof van Dwars Bekeken zou moeten weggefilterd worden. De freedom of speech van de Ware Democraat!
Geachte Heer Matthijs.
Bedankt voor de info.
Moge de lezers van Apache nu ook weten voor welke Vlaamse minister het was bedoeld?
Waarover het dan wel precies ging?
Of is dit ‘geheim’? (*)
Groeten
Jan Willems
(*) ‘geheim’ is een begrip dat u als deskundige inzake geheime diensten wel eens vaker gebruikt.
@Dieter: zou best kunnen. veel variatie zit er niet in: een beetje automatisch gescheld hoop en al 😉
De analyse van Herman Matthijs laat goed zien hoe politiek werkt. Een systematische benadering van een probleem wordt permanent verhinderd door partijpolitieke afwegingen over strategie en tactiek van de andere partijen. Een benadering ten gronde wordt permanent doorkruist door wat op dit ene moment haalbaar wordt geacht. Binnen een particratie streeft men dan ook het best naar zo’n beperkt mogelijk aantal partijen rond de tafel. Een nieuwe verkiezingsronde kan hiertoe wellicht bijdragen. De suggestie van een formatie NVA-CD&V-VLD-MR van lezer Van Loon is in dit opzicht zeker interessant. Maar daar komt de haalbaarheid weer om de hoek kijken. NVA heeft ingezet op een grondige staatshervorming en zou er in deze samenstelling van af zien, dus ja……Matthijs geeft overigens nog een interessant drukkingsmiddel mee voor na nieuwe verkiezingen, die pakweg in februari zouden plaatsvinden. Dan heeft men nog 10 maanden om van een tekort van 4,8 % BBP te evolueren naar een tekort van 3 %. De vraag is nu : op wiens molen is dit koren ? Spontaan zou je zeggen dat een economische regering zonder staatshervorming dan voor de hand ligt. Maar als NVA opnieuw scoort, kan je er ook een aansporing in zien om “alle staatsdragende partijen” samen te zetten, dus ook MR. Immers, grote hervormingen – financiële of andere – doe je best met alle “grote” partijen. Kwestie van de onderliggende concurrentie in vooral Wallonië tijdelijk lam te leggen. Samen het bad in, weet je wel. En dus zijn nieuwe verkiezingen nog zo gek niet !