Het resultaat is een intrigerende film waarbij onder meer satellietbeelden van Iranese havens en reisroutes van schepen van pas komen, maar ook (en vooral) de duizenden berichten van Amerikaanse diplomaten die Wikileaks in 2010 in de openbaarheid gooide, bevatten veel informatie. Daaruit blijkt vooral de verwevenheid van de Nederlandse overheid en de belangen van Shell. Zo wil Nederland instemmen met de sancties die de Verenigde Staten aan Iran willen opleggen, op voorwaarde dat er voor Shell een uitzondering wordt gemaakt.
Nog opmerkelijker is de detachering van ambtenaren die het Nederlandse ministerie van buitenlandse zaken naar Shell uitvoert. Uit een artikel dat door de documentairemakers voor De Groene Amsterdammer werd geschreven:
Het Amerikaanse ambtsbericht van 2 januari 2009 noemt één senior government advisor met naam en toenaam, Simon S., en omschrijft die als een ‘carrièrediplomaat’ die zich toelegt op Shells relaties met regeringen in ‘hot zones’. Uit het cv van S. blijkt dat hij afkomstig is van het ministerie van Buitenlandse Zaken en in de periode 2006-2008 naar Shell is gedetacheerd. Na zijn detachering is hij naar Buitenlandse Zaken teruggekeerd als directeur Economische Samenwerking. Sinds november 2012 is hij directeur-generaal van het bureau Buitenlandse Economische Betrekkingen. S. vormt zonder twijfel een directe verbinding – een hotline om het zo te zeggen – tussen het Royal Dutch Shell-concern en de Nederlandse regering. Tijdens zijn detachering van 2006-2008 ontvangt deze topambtenaar en carrièrediplomaat wel een heel frequente briefing over Shells activiteiten. Een van 24 uur per dag. Die frequentie zal nadien zijn afgenomen, maar de lengte van het onderlinge lijntje niet, zeker niet omdat na S. nieuwe ambtenaren naar Shell zijn afgevaardigd. In latere cables figureert Roelof van E., een latere opvolger van Simon S., in hetzelfde detacheringsprogramma.
Niet enkel Nederland maakt op deze manier ambtenaren tijdelijk over aan Shell. Op de netwerksite LinkedIn vinden de makers een profiel van Peter W. die volgens zijn cv sinds september 2012 zowel adviseur is bij Shell als lid van de Engelse diplomatieke diensten.
Ambtenaren op stage
De Nederlandse overheid ziet in deze praktijk geen graten. In 2011 liet zij aan het parlement weten: “In de sector van olie en gas, meer dan in andere sectoren, is de rol van buitenlandse overheden en van hun staatsmaatschappijen dominant. In deze context zijn oliemaatschappijen uit het Westen aangewezen op steun van hun eigen overheid om hun positie in het buitenland zeker te stellen. Tegen deze achtergrond moet de detachering van een medewerker van Buitenlandse Zaken bij Shell worden gezien: deze dient het opbouwen van kennis en een beter begrip van de sector.”
Ze willen het programma van detacheren zelfs uitbreiden:
In december 2012 meldt minister Rosenthal dat hij zijn medewerkers meer kennis wil meegeven van het moderne internationale zakendoen en hen vaker wil detacheren of op stage sturen bij bedrijven die belangrijk zijn voor Nederland. Vanaf januari 2012 lopen medewerkers van Buitenlandse Zaken stage bij chipfabrikant asml en andere hightechbedrijven in Brainport Eindhoven. Bedrijven die eveneens tijdelijk een ambtenaar willen, kunnen zich melden bij het ministerie, aldus de Volkskrant.
Ook veel Nederlandse politici zoals Wim Kok maken, weliswaar na hun carrière in Den Haag, de oversteek naar Shell.
De documentaire van Tegenlicht kan u online bekijken. Het bijhorende artikel in De Groene Amsterdammer is eveneens op het web terug te vinden.
