In 2009 werd NRC Handelsblad net als de meeste andere Nederlandse kranten overgenomen door de Persgroep. Om daaraan te ontsnappen ging de redactie op zoek naar nieuwe eigenaren, maar het zijn net die mensen die Geert Mak niet vertrouwt. Derk Sauer (‘rijk geworden dankzij Russisch cowboykapitalisme’) en het investeringsfonds Egeria (‘flitsbelegger’) proberen vooral zoveel mogelijk geld uit NRC te halen. Mak verwijt Peter Vandermeersch daaraan mee te helpen:
Als directielid/hoofdredacteur heeft Vandermeersch eerder dit jaar goedgekeurd dat de grootaandeelhouder, investeringsmaatschappij Egeria, 12,5 miljoen euro dividend uit het nrc-bedrijf heeft getrokken. Zo’n getal op zichzelf zegt nog niks, maar het zegt alles wanneer je het afzet tegen de ruim 4,5 miljoen euro winst die nrc in 2011 heeft gemaakt. Er wordt dus, in deze zware tijden, acht miljoen extra uit de krant weggeplunderd.
De komst van de nieuwe eigenaren en Peter Vandermeersch zorgde volgens Mak ook voor een andere krant:
In mijn brievenbus verscheen daarna steeds meer vreemdsoortig NRC-drukwerk. Ik zag kranten die waren verpakt in advertenties voor Rolex en een whisky-merk. Een krant die zonder gêne allerlei ‘formats’ van de concurrentie imiteerde – tot voor kort was dat nog andersom. Een krant die nieuwsberichten begon te vervangen door nieuwsanalyses waarin de feiten werden ingeruild voor half-opiniërende redeneringen en boterzachte toekomstvoorspellingen. Een zaterdageditie die opeens NRC Weekend heette (genoemd naar het roddelblad met die naam?), met zielloze voorpagina’s vol onduidelijke koppen en tijdloze plaatjes.
Dat stemt de goede man niet enkel intriest, hij beweert ook dat NRC haar lezers wegjaagt met deze nieuwe stijl:
Het bedrijf pocht met een wonderbaarlijke stijging van het aantal abonnees, maar niets is rekbaarder dan abonneecijfers. Alles wordt meegeteld: weekendabonnementen, proefabonnementen, digitale abonnees, nieuwe lezers die als ‘koopjesjagers’ zijn gekomen omdat ze goedkoop een iPad kregen en de krant erbij op de koop toe namen. […] De harde kern van het abonneebestand begint weg te smelten.
Het essay van Geert Mak kan niet anders dan op deze conclusie uitdraaien:
De snelle stijl van Derk Sauer, Peter Visser en Peter Vandermeersch en de rijke traditie van NRC Handelsblad passen niet bij elkaar, het is een diep ongelukkig huwelijk. En zoals dat gaat bij een vechthuwelijk: voor de toeschouwers is het gênant om aan te zien, voor de kinderen is het ’t ergst om mee te maken. Daarom zou ik zeggen: ga als volwassen mensen uit elkaar, afzonderlijk zijn jullie alles wat je wilt zijn – maar de combinatie werkt niet, jullie passen domweg niet bij elkaar.
Mak suggereert dat ook de redactie van NRC Handelsblad genoeg heeft van het bewind van Peter Vandermeersch, en hem vroeg of laat kwijt zal proberen te raken. “Openlijk speculeren redacteuren over zijn vertrek, binnenkort of over enkele maanden”, schrijft hij daarover.
De vraag is of het wel eerlijk is Peter Vandermeersch en de nieuwe eigenaren Sauer en Egeria van de krant op dezelfde lijn te plaatsen. Enkele weken geleden werd Vandermeersch geïnterviewd door Mark Schaevers in Humo, waarbij hij zich daartegen verdedigde.
Over Egeria:
Vergeet niet: toen NRC te koop stond waren er maar drie kandidaten, het was niet zo dat heel intellectueel Nederland klaar stond om ons te kopen. Ik ben dus blij dat Egeria geld geïnvesteerd heeft, maar ik ben ook de eerste om te vinden dat een aantal rendementseisen niet ernstig zijn. [...] Het maatschappelijk doel van Egeria is niet kwaliteitsjournalistiek produceren, maar winst maken. Behalve in NRC investeren ze ook in een tegelfabriek en een fabriek van wc-papier. Hoe zien zij onze business? We kopen wit papier, maken het zwart en verkopen het voor meer geld door. Terwijl het er mij om gaat: hóé maken we dat papier zwart? Daar zit een fundamentele spanning.
Na een tussenvraag vervolgt hij:
Ja, hun horizon van investeringen is zo'n vijf jaar. Ik ben als de dood zo bang dat ze ons verkopen aan een nieuwe investeringsgroep, die dan zegt: `God, wat zit er hier nog veel vet op!' en weer mensen gaat ontslaan. Want dan kunnen we de kwaliteit van vandaag vergeten. Het zou ook een kans kunnen zijn om verkocht te worden aan een stichting die maar vijf procent rendement vraagt, en is het geen werk voor ons allemaal om dáármee bezig te zijn?
Hij verdedigt zich ook tegen het verwijt dat hij als lid van de raad van bestuur de hoge rendementen heeft goedgekeurd:
Ideaal is die situatie niet: je keurt mee besparingen, rendementseisen goed. Maar het alternatief is dat er een directeur zit die dat doet in de plaats van de redactie en dat de hoofdredacteur alleen mag beslissen hoe groot de openingsfoto van de krant is. Dat model wil ik niet: doordat ik bij het hoogste overleg betrokken ben, is de macht van de redactie het grootst.
In datzelfde interview breekt Peter Vandermeersch bovendien een lans voor openlijke overheidssteun aan de media. “Als je op een kleinere schaal moet opereren, zoals in Vlaanderen, is het inmiddels de vraag of de overheid de kranten niet moet ondersteunen zoals ze de opera ondersteunt. […] Laten we zeggen: ik ben realistischer geworden.” Weinig Vlaamse hoofdredacteuren die daarvoor durven uitkomen.
Het volledig essay van Geert Mak vindt u hier.
