Een van de redenen waarom scholen bang zijn om terug volledig te openen, is omdat er te weinig wc’s en nog minder goed uitgeruste wastafels zijn. Dat betekent lange wachtrijen. Volgens de richtlijnen van de Veiligheidsraad mag er daarom per wastafel slechts één leerling binnen. Dat is een probleem voor veel scholen met slechts één of twee wastafels.
Het kusttoerisme ligt ook moeilijk. België staat niet bekend om zijn grote aantallen gratis en propere openbare toiletten, ook niet aan de kust. Kustburgemeesters pleiten om eerst tweedeverblijvers toe te laten omdat die nu – in (post-)coronatijden – makkelijk hun handen kunnen wassen of naar toilet kunnen in hun eigen vertrouwde kot. Het principe van 'eigen wc eerst', of zoiets.
Dagtoeristen hebben die luxe niet. Die moeten het vooral hebben van de toiletten in de horeca. Hoe gaan ze het aan zee regelen om de horeca te redden? Dagtoeristen even hun handen laten wassen én anderhalve meter garanderen?
Gaan ze voor een 'quick fix' met tijdelijke mobiele wastafels op de zeedijk of voor structurele investeringen in proper en gratis publiek sanitair?
De wachtrijen bij betalende openbare toiletten, die voor vrouwen reeds voor de coronacrisis bestonden, worden nog langer als men dezelfde veiligheidsmaatregelen hanteert als in scholen. Openbare gratis urinoirs zijn niet eens voorzien van lavabo’s noch zeep.
Gaan ze voor een 'quick fix' met tijdelijke mobiele wastafels op de zeedijk of voor structurele investeringen in proper en gratis publiek sanitair?
De coronacrisis maakt duidelijk welke cruciale rol openbare toiletten voor onze volksgezondheid spelen, zeker nu handhygiëne meer dan ooit belangrijk is. Bovendien legt deze crisis bloot dat de horeca tot op heden het tekort aan openbare toiletten compenseerde. Zonder het openen van de horeca is dagtoerisme praktisch onmogelijk.
Taboe rond hygiëne en toiletgebruik
De vzw Plasactie uit Gent ijvert al sinds 2004 voor meer toegankelijke openbare toiletten voor vrouwen en gaf aan dat hun noodkreet al lacherig werd ontvangen. Onze toiletcultuur is misschien wel dé wansmakelijke grap: wie wast de handen voor het eten?
Praten over het beter organiseren van openbare toiletten en hygiëne is een taboe, maar dat is niet overal zo. In Iran vind je voor mannen én vrouwen veel gratis en door de steden en moskeeën onderhouden sanitair om zich te reinigen voor het bidden. Niet iedereen in Iran is gelovig, maar iedereen geniet wel mee van het sanitair.
In Iran vind je voor mannen én vrouwen veel gratis en door de steden en moskeeën onderhouden sanitair om zich te reinigen voor het bidden. Zo geniet iedereen mee van het sanitair
Dat is bij ons helemaal anders. In stations vind je betalende en vaak vieze toiletten die ergens verdoken liggen, hoewel er op jaarbasis grote winsten worden gemaakt. Maar natuurlijk niet door de uitgeperste man of vrouw met de bussen javel in Gent Sint-Pieters, anders zou die al lang met de noorderzon in een Mercedes verdwenen zijn, terug naar het eigen toilet.
Een taboe rond hygiëne en toiletgebruik is trouwens ook economisch en sociaal nefast. Van kleins af aan worden peuters gepusht om snel zindelijk te worden en moeten ze naar de opvang en de kleuterschool terwijl ze nog een pamper om hebben. Dat heeft kortetermijnvoordelen voor de economie: de ouders kunnen meteen weer werken.
Door besparingen en bijgevolg een gebrek aan voldoende verzorgers, lopen kleuters vaak langer met een vuile pamper rond. Dat kruipt in de kleren, letterlijk. Op lange termijn bestendig je het maatschappelijk taboe rond toiletgebruik en cultiveer je toiletangst en mannen die hun handen na het plassen niet wassen: "Maar ik heb hem niet aangeraakt, hoor."
Van de vierhonderd vrouwen gaf 22% aan dat ze thuis gaan plassen als ze zich buitenhuis begeven
Uit rondvraag van de vzw Plasactie in 2005 bij meer dan vierhonderd vrouwen bleek dat 22% aangaf dat ze thuis gaan plassen als ze zich buitenhuis begeven. "Eigen toilet eerst!" De bewegingsvrijheid is beperkt met een volle blaas, daarom zijn openbare toiletten cruciaal in het vormen van inclusieve pleinen en straten.
Dit geldt trouwens ook voor de mobiele mannen zonder schroom. Zij kunnen hun grote boodschap niet in een straaturinoir kwijt. Dit seksistische stadsmeubilair laat zelfs geen handhygiëne toe. Onze vraag is dus ook een mannenzaak: het Kak Liberation Front! Jammer genoeg worden vrouwen veel vaker door hun blaas gegijzeld.
Nood aan meer openbare toiletten
Wij hebben een alternatief voor de achteraftoiletten in kustcafés of de vieze stationwc’s; bouw gratis en toegankelijke openbare toiletten midden op een plein, met grote ramen en met een aantrekkelijke architectuur. Klinkt absurd? Zo garandeer je sociale controle én de nabijheid van lavabo’s voor iedereen. Kijk naar de openbare toiletten aan de Gentse reep bijvoorbeeld.
Het onderaanbod aan openbare toiletten raakte voor de coronacrisis vooral kansarme minderheden en vrouwen. Nu raakt deze problematiek iedereen
De veiligheid gaat omhoog, het geweld op vrouwen en transpersonen daalt en het comfort stijgt. Een toiletshop met basisbenodigdheden zoals maandverbanden of een krantenwinkel die 24 op 24 open is, kan ook de sociale controle vergroten. Het onderaanbod aan openbare toiletten raakte voor de coronacrisis vooral kansarme minderheden en vrouwen. Nu raakt deze problematiek iedereen.
Wij roepen planners en architecten op om meer tijd te steken in het ontwerpen en organiseren van openbare toiletten. Het lijkt een bijzaak, maar openbare toiletten en handhygiëne organiseren is complexer dan je denkt en gaat ons en onze gezondheid en veiligheid allemaal aan.
Bouw gratis en toegankelijke openbare toiletten midden op een plein, met grote ramen en met een aantrekkelijke architectuur
Publieke wc’s hebben economisch, ecologisch en sociaal een belangrijke weerslag en momenteel slaat die tamelijk negatief uit in België. Vrouwen, mensen in een rolstoel en andere benadeelde groepen vinden momenteel minder wc’s dan mannen. Straaturinoirs verpesten het zicht en stinken, en een normaal mens wordt te kakken gezet door de gebrekkige wc’s in onze stations.
Nu we toch bezig zijn, beste architecten, vermijd het ontwerp van glazen toiletdeuren of wanden die aan de buitenkant spiegelend zijn als je op de pot zit. Dat is een nachtmerrie voor 99,9% van de mensen.
Niet alleen emancipatie begint vanop de pot, ook volksgezondheid en een inclusieve publieke ruimte beginnen daar. Het wordt tijd dat de politiek eindelijk het belang van gratis goed onderhouden toiletten voor iedereen inziet en die ook voorziet.
De coronacrisis legt duidelijk bloot dat besparen in de zorg en in het onderwijs inefficiënt is evenals besparen in gratis gender-inclusieve publieke toiletten, voor iedereen. Geen ‘eigen toilet eerst’ meer!
