Het volwassenenonderwijs staat voor een zoveelste hervormingsschok. De Vlaamse regering heeft het licht op groen gezet voor minister van Onderwijs Hilde Crevits om aan de huidige 97 centra voor volwassenenonderwijs (cvo’s) in Vlaanderen een nieuwe schaalvergroting op te leggen. Het plan trekt de minimumnormen voor het aantal lesuren tegen 2019 fors op.
Grote uitdagingen
Het debat over levenslang leren mag niet verengd worden tot normen en lesuren. De uitdagingen zijn veel fundamenteler.
In 2020 – over drie jaar dus – zou 15% van de volwassenen in Vlaanderen aan het leren moeten zijn. Vandaag ligt dat aandeel met 7% zelfs lager dan in 2009, toen de Vlaamse overheid dat streefcijfer vastklikte. Onze buurlanden tonen dat het anders kan. Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Nederland en Luxemburg zitten boven 15%. Denemarken is absolute koploper met 31% lerende volwassenen.
De lage Vlaamse score verbergt ook een sterk mattheuseffect. Onder Vlaamse hooggeschoolden doet zeven op de tien aan levenslang leren. Bij laaggeschoolden is dat slechts een op de vijf, omdat onder meer het inschrijvingsgeld en/of de combinatie werk-gezin-leren te hoge hindernissen zijn. Laagopgeleiden en andere kwetsbare groepen weten ook te weinig over het aanbod en missen begeleiding.
Getroffen in de kern
Het volwassenenonderwijs is al jaren de motor voor een tweede leerkans, voor een kans op meer persoonlijke ontwikkeling. Onder de huidige Vlaamse regering heeft het volwassenenonderwijs het echter niet onder de markt. Zo verhuizen hogere beroepsopleidingen en de specifieke lerarenopleiding naar hogescholen en universiteiten. Dat treft de cvo’s in de kern en het sluit voor zogenaamde zij-instromers een uniek pad naar een betere beroepskwalificatie of het leraarschap af.
Maar daarmee is kous niet af. Zo dragen de cvo’s met een ruim aanbod van NT2 (Nederlands als tweede taal) bij aan de integratie van nieuwkomers. De Vlaamse regering wil de regie van dat aanbod aan haar inburgeringsdiensten toevertrouwen. Dat is geen goed plan. In Nederland is zo de deur opengezet voor private opleiders met betalende NT2-lessen. Anderstaligen zijn ook niet alleen gebaat met een intense cursus als opstap naar werk of verdere opleiding. De brede invulling van het basisniveau NT2 biedt hun tevens een kans om te groeien in hun rollen in een nieuwe samenleving: burger, ouder van schoolgaande kinderen, werknemer, consument...
We breken trouwens ook een lans voor ‘hobby-opleidingen’, want in de plannen van minister Crevits gaat het alsmaar meer om de kortste en snelste weg naar een diploma. Sommigen doen lacherig over een cursus Franse literatuur, haak- en borduurwerk, fotografie of interieurtextiel. Maar zo speelt het volwassenenonderwijs niet louter in op de persoonlijke ontwikkeling van cursisten. Het brengt ook mensen met uiteenlopende achtergronden samen.
Regionale belangen
De cvo’s hebben een fijnmazig aanbod dat regionaal goed gespreid is, dat in modules kan gevolgd worden en dat leidt naar (deel)certificaten die andere centra automatisch erkennen. Het is prima dat minister Crevits dat volwassenenonderwijs nog meer smoel wil geven. Schaalvergroting kan daarbij een meerwaarde bieden, maar lijkt nu eerder een doel op zich.
Tegelijk werkt een resem uitzonderingen in haar plannen – voor bijvoorbeeld het volwassenenonderwijs in de voormalige mijngemeenten of de landelijke Westhoek, of op maat van een specifiek cvo - opnieuw versnippering en verschraling van het aanbod in de hand. Particuliere verzuchtingen en regionale (politieke) belangen maken dat aanbod voor de cursisten niet herkenbaarder.
Cursisten centraal
Schaalvergroting moet bijdragen aan onderwijsvernieuwing en aan een verbeterd aanbod: meer maatwerk, extra begeleiding, nieuwe onderwijsvormen zoals co-teaching, ruimte voor stages en werkplekleren… Deze ambities dreigen helaas verloren te gaan. Het beleid van minister Crevits jaagt directies en lesgevers van de cvo’s in het defensief.
Vlaanderen hinkt in Europa hopeloos achterop voor levenslang leren en voor kansen van nieuwkomers en andere kwetsbare groepen. Nochtans is er bij de cvo’s een grote bereidheid om samen met onder meer de Centra voor Basiseducatie, VDAB en Syntra de uitdagingen aan te pakken. We mogen dan ook hopen dat de minister haar plannen bijstelt naar een toekomstgericht levenslang leren en dat ze de cursisten en hun leernoden centraal stelt.
