Op 7 februari 2018 gaat Patrick Hoskens, op dat moment een 54-jarige marketing manager uit Kortenberg, naar zijn oogarts in Winksele (Herent). Hij is een verwoed zwemmer maar enkele dagen eerder heeft hij in zijn linkerooghoek pijn gevoeld wanneer hij zijn zwembrilletje aan- en afzet. Hij voelt ook een klein bolletje. De dokter houdt het op een ontstoken traanzakje, geeft Patrick een zalfje mee en maakt een nieuwe afspraak voor 16 april.
Tijdens die afspraak blijkt dat het bolletje er nog altijd is en dat het gevoelloos is. Het hindert Hoskens nog steeds. De oogarts verwijst hem door naar professor dr. M., op dat moment diensthoofd van de dienst oftalmologie in UZ Leuven campus Gasthuisberg. Voor Hoskens is het een geruststelling, want hij woont op amper zeven kilometer van het ziekenhuis.
Wanneer hij naar huis rijdt – met een doorverwijsbrief van de oogarts en oogdruppeltjes op zak – maakt hij in de auto een afspraak met dr. M. Haar agenda is goed gevuld, zodat hij pas op 1 juni kan langskomen.
Tijdens die consultatie beslist dr. M. dat Patrick Hoskens moet worden geopereerd aan een “geblokkeerd traankanaal”, een bijzonder zeldzame ingreep. De operatie zal op 10 september gebeuren, maar wordt in augustus uitgesteld naar 26 september.
Notities in blog
Een week voor de operatie belt Patrick Hoskens naar het ziekenhuis met de vraag of hij geen antibiotica moet nemen. Hij krijgt een verschrikte reactie: “Neemt u dan geen antibiotica?”.
Hij noteert die dag het volgende in de blog waarin hij al vijf jaar minutieus zijn wedervaren beschrijft: “Maar voor het eerst in al die tijd vraag ik me toch af of ik echt wel in goede handen ben (…). Dat ik zelf al moet bellen met de vraag of dat wel allemaal ok is, dat dan inderdaad blijkt dat dat allemaal helemaal niet ok is, dat ik dan best vlug wat medicatie ga halen zodat het tegen de operatie hopelijk wel ok is, dat is toch niet koosjer allemaal, of wel soms?”
Profetische woorden, zo zal blijken.
Na de operatie, een dacryocystorhinostomie, is Hoskens verbaasd dat het bolletje niet verwijderd is. Hij krijgt dr. M. ook niet te zien en wordt naar huis gestuurd. In de periode na de operatie wordt het bolletje groter, maar het is niet rood en doet geen pijn. Hinderen doet het Patrick des te meer. Hij belt naar het ziekenhuis waar men hem meedeelt dat hij moet terugbellen “als het pijn begint te doen”. Dr. M. krijgt hij niet aan de lijn.
Geen geduld
Op 17 november stuurt Hoskens een mail naar het ziekenhuis om te vragen op “een professionele manier behandeld te worden”. De volgende afspraak met Dr. M. is immers pas op 21 december. De mail heeft effect: hij mag al op 20 november op consultatie. Dr. M. onderzoekt hem en schrijft antibiotica voor. Volgende afspraak op 7 december.
“Dat wil zeggen dat jullie nog altijd denken dat het een ontsteking is, niet? En wat als het geen ontsteking is? Als het iets anders is?”, vraagt hij. “Dat zullen we dan wel zien, mijnheer Hoskens”, is het antwoord.
Omdat er maar tot 1 december antibiotica is voorgeschreven, nodigt Hoskens zichzelf opnieuw uit voor een consultatie. Nu krijgt hij Celestone, vloeibare cortisone, voorgeschreven. "Als zelfs dit niet lukt, tja, dan weten we het ook niet meer mijnheer Hoskens. Dan gaan de grove middelen ingezet moeten worden”, krijgt hij te horen van een assistent van dr. M. (die zelf opnieuw afwezig is).
Patrick Hoskens trekt naar het AZ Maria Middelares in Gent waar de oftalmoloog zo schrikt van de zwelling dat hij meteen een CT-scan, een operatie en een biopsie laat uitvoeren. Net die ochtend, op 7 december, trekt Hoskens met zijn vrouw naar Gasthuisberg om aan dr. M. te melden dat hij niet langer van haar diensten gebruik wenst te maken. Wanneer hij vertelt dat hij in Gent wordt behandeld, antwoordt ze: “Patiënt komt van het Engelse patient, wist u dat? Maar mensen kennen geen geduld meer.”
Het is op dat moment meer dan zes maanden geleden dat Hoskens de eerste keer op consultatie ging bij dr. M.
Hard verdict
Van het AZ Maria Middelares komt hij terecht in het UZ Gent wegens de complexiteit van de operatie aan het oog. Maar de ‘vlucht’ naar het UZ Gent komt te laat voor Patrick Hoskens. De CT-scan toont een gezwel zo groot als een oogbol in de oogkas. De biopsie identificeert het als een ‘kleincellig neuro endocrien carcinoom’. Het verdict valt op 17 december.
Hoskens begint dan aan een eindeloze reeks kankerbehandelingen die tot vandaag voortduren. Op 22 januari 2019 wordt zijn linkeroog verwijderd en in juni 2020 worden uitzaaiingen in de hals en de kleine hersenen vastgesteld.
Het vreselijkste moment had Hoskens op 20 maart 2019 beleefd wanneer hij opnieuw de oogarts in zijn buurt opzoekt die hem doorverwezen had naar dr. M. Na het aanhoren van zijn relaas is de oogarts compleet van de kaart. Ze kan alleen uitbrengen dat zij dr. M. verwittigd heeft dat het misschien wel eens om een tumor zou kunnen gaan.
Ze haalt de doorverwijzingsbrief van 16 april 2018 boven en daar staat het zwart op wit: “Gezien heden ook klacht van gevoelsstoornis van onderooglid toch graag uw evaluatie en eventueel beeldvorming: chronische dacryocistitis/mucocoele? Mogelijks evidentie voor iets tumoraal (lymfoom traanzak)?”
Juridische strijd
Voor Patrick Hoskens was de maat vol. Hij nam een advocaat onder de arm en maakte zich klaar voor een juridische strijd die tot vandaag voortduurt. Er wordt al gauw afgezien van de keuze om naar het Fonds voor de Medische Ongevallen (FMO) te trekken omdat het slachtoffer daar elke regie verliest en de achterstand die dat Fonds op dat moment had (zie kader, KvdB) niet te overzien was.
Een strafklacht wordt ook niet overwogen maar wel een burgerlijke procedure die uiteindelijk alleen een vonnis kan (zal) opleveren over de schade die is aangericht, niet over de strafrechtelijke schuld. “We hebben gekozen voor een burgerlijke zaak omdat we dan als klagende partij meer inspraak hadden op de procedure”, zeggen Alexandra Franchi en Dirk Lavigne, de advocaten die Patrick Hoskens verdedigen.
Op 20 november 2023, vijf jaar en negen maanden na het eerste doktersbezoek, doet de Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg in Brussel, zetelend in burgerlijke zaken, uitspraak. Het vonnis is uitzonderlijk scherp voor dr. M., ter zitting vertegenwoordigd door MS Amlin Insurance, de verzekeringsmaatschappij van het Leuvense ziekenhuis.
De rechter treedt Patrick Hoskens bij in zijn verwijt dat “dr. M. zou hebben nagelaten bepaalde onderzoeksmiddelen aan te wenden die op grond van beschikbare informatie nochtans aangewezen waren, als gevolg waarvan de diagnose van een kwaadaardige tumor pas laattijdig kon worden gesteld”.
Hij wijst er fijntjes op dat dr. M. een specialist is inzake tumoren van de orbita (oogkas) en dat “een normaal zorgvuldig arts er onder dergelijke omstandigheden voor zou hebben gekozen een dergelijke scan te laten uitvoeren”.
Deskundigen gezocht
Het feit dat de eerste oogarts in haar verwijsbrief al uitdrukkelijk de mogelijkheid van “een tumoraal proces” onder de aandacht bracht en suggereerde om een scan uit te voeren, “zet de tekortkoming van dr. M. enkel nog maar meer in de verf”.
Het vonnis legt ook de vinger op een ander zere wonde: de rol van deskundigen in deze zaak. Toen Patrick Hoskens een zaak aanspande tegen dr. M. bleek geen enkele oftalmoloog bereid om de zaak te onderzoeken in opdracht van zijn advocaten. Na een ellenlange zoektocht was het uiteindelijk het Nederlandse diensthoofd oftalmologie van de Vrije Universiteit Brussel dat bereid was om hen te helpen. De tegenpartij kon ook maar met moeite een oftalmoloog vinden.
De rechtbank stelde wel, in overleg met de partijen, een deskundige aan maar die nam – zo blijkt uit het vonnis – een wel erg slaafse houding aan tegenover het diensthoofd oftalmologie van het machtige UZ Leuven. Patrick Hoskens is nog altijd onthutst over het verslag van de deskundige die de behandeling van dr. M. verdedigde in een verslag.
“De gerechtsdeskundige – die trouwens voor het Fonds voor de Medische Ongevallen werkt – stelde een niet gemotiveerd rapport op dat niet strookte met de medische wetenschappelijke literatuur in een openlijke poging om dr. M. toch maar vrij te pleiten van elke fout.”
Volgehouden fouten
De rechter formuleert het allemaal erg precies en vernietigend voor de gerechtsdeskundige. Hij steekt van wal met de droge mededeling dat de mening van de gerechtsdeskundige die door de rechtbank is ingeschakeld niet van die aard is “aan dit oordeel van de rechtbank afbreuk te doen”.
Het deskundigenverslag bevat geen elementen “die de rechtbank zouden kunnen afbrengen van haar overtuiging dat dr. M. ernstig is tekortgeschoten in haar zorgplicht”. Volgens de rechter wijzen de door de deskundige geciteerde elementen enkel maar in de richting van “een foutief karakter van de beslissing van dr. M.”.
De laatste opmerking over de deskundige is de meest vernietigende: “Dat de gerechtsdeskundige het vervolgens presteert te stellen dat het feit dat dr. M. geen beeldvorming liet uitvoeren op zich zou aantonen dat beeldvorming niet noodzakelijk was, is te gek om los te lopen. (…) Een dergelijke overweging lijkt er toch op te wijzen dat de gerechtsdeskundige als uitgangspunt voor haar beoordeling eerder is vertrokken van een zeker ontzag voor de reputatie van dr. M., veeleer dan vanuit de objectieve feiten.”
De rechter is dus van oordeel dat dr. M. en de dienst oogziekten van het UZ Leuven “volgehouden en herhaalde ernstige fouten hebben gemaakt". Elders in het vonnis noemt hij het “een professionele fout”. Die heeft ertoe geleid “dat de aanwezigheid van de tumor een zestal maanden later gediagnosticeerd werd dan het geval zou zijn geweest bij afwezigheid van deze fout.”
Gepaste schadevergoeding
Patrick Hoskens en zijn advocaten hebben volgens de rechter ook voldoende aannemelijk gemaakt dat een tijdverlies van zes maanden als gevolg van “de kwestieuze fout een minder gunstige uitkomst inzake de behandeling van de tumor, minstens een verlies van een kans op een gunstiger uitkomst heeft veroorzaakt”.
De verzekeringsmaatschappij die dr. M. verdedigde, werd veroordeeld tot het betalen van een morele en materiële schadevergoeding. De grootte daarvan wordt later bepaald. De rechter stelde een kankerspecialist aan om de schade te begroten. Die moet tegen 25 juni 2024 een eindverslag neerleggen.
Ondertussen vecht Patrick Hoskens voor zijn leven. Op zijn blog noteert hij niet alleen de details van zijn behandeling, maar formuleert hij ook een krachtig J’accuse. Hij eist publieke verontschuldigingen van dr. M. en van Gasthuisberg. Alsook een gedetailleerd en uitgewerkt projectplan dat tot doel heeft te vermijden “dat wat er met mij gebeurd is zich nog ooit eens kan herhalen".
Hoskens vraagt “dat de katholieken van het UZ Leuven hun christelijk medeleven een keer aanspreken (…) en ervoor zorgen dat medische slachtoffers zoals ik erkend worden en niet langer als oude honden of katten aan hun lot overgelaten worden”.
Gevecht met mutualiteit
“En, last but not least, aangezien het mijn overtuiging is dat wat er met mij gebeurd is voor een groot stuk te wijten is geweest aan de zieke bedrijfscultuur van Gasthuisberg, met diensthoofden die als halfgoden denken te kunnen beslissen over leven en dood, eis ik een uitgewerkt programmaplan dat tot doel heeft de arrogantie van Gasthuisberg (…) volledig met de grond gelijk te maken en zodoende eindelijk een meer menselijke benadering van ziekenzorg en de patiënten zelf mogelijk te maken”, schrijft hij.
Tot vandaag staat op de pagina van dr. M. vermeld dat ze specialist is inzake "orbitatumoren”, tumoren aan de oogkassen. Diensthoofd is ze niet meer.
Een ander achterhoedegevecht is dat met zijn mutualiteit: Helan. Die stuurde regelmatig controleartsen naar Leuven om na te gaan of Patrick Hoskens wel echt ziek was, inclusief om het verminkte oog te zien.
Op de vraag van Hoskens of Helan na het vonnis de uitgekeerde vergoedingen (honoraria voor prestaties van dr. M. en andere ziektekosten) zal terugvorderen van het UZ Leuven kwam geen antwoord.
Reactie UZ Leuven
Apache vroeg en kreeg een reactie van het UZ Leuven: “Een gemiste diagnose is voor elke patiënt een verschrikkelijke ervaring. De artsen van UZ Leuven, en professor M. in het bijzonder, betreuren wat deze man heeft meegemaakt en leven met hem mee. De patiënt werd getroffen door een uiterst zeldzame tumor dicht bij het oog die niet gemakkelijk te diagnosticeren is. Het ziekenhuis verzekert evenwel dat de patiënt, met de informatie die destijds voorhanden was, steeds correct werd opgevolgd.”
“In de loop van het behandeltraject heeft de patiënt besloten om een tweede opinie te vragen bij een ander ziekenhuis, waarna hij ervoor koos om zich te laten opvolgen bij UZ Gent. Kort daarna heeft de patiënt via de ombudsdienst van UZ Leuven een klacht geformuleerd en heeft UZ Leuven, zoals altijd, meteen aangifte gedaan bij zijn eigen verzekeraar (MS Amlin Insurance)."
"Vanaf dat moment werd de patiënt vertegenwoordigd door zijn advocaat (Patrick Hoskens werd door twee advocaten vertegenwoordigd, KvdB) en verliep het contact tussen de verzekeraar van UZ Leuven en die advocaat (advocaten, KvdB). In 2021 heeft de patiënt MS Amlin Insurance gedagvaard en kwam het tot een rechtszaak."
"De Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg in Brussel stelde twee gerechtsdeskundigen (het gaat om één deskundige, KvdB) aan, die tot het besluit kwamen dat er geen sprake was van een medische fout. Het vonnis van de rechtbank kwam voor het ziekenhuis dan ook als een verrassing.”
Geen schuldinzicht
Ook professor Gert Van Assche, hoofdarts in UZ Leuven, reageerde op de zaak. “Wat deze patiënt heeft meegemaakt, is bijzonder spijtig. Helaas kan het missen van een diagnose nooit volledig worden uitgesloten en staat het niet per se gelijk aan een medische fout. UZ Leuven heeft dan ook geen reden om aan professor M. te twijfelen: zij is een gewaardeerd staflid binnen het ziekenhuis."
"Verder benadrukt UZ Leuven graag dat als er zich medische fouten voordoen, zoals dat in elk ziekenhuis gebeurt, die ook erkend worden en correct vergoed worden via de verzekeraar. In dit specifieke geval zijn wij echter van mening dat de gemiste diagnose niet gezien kan worden als een medische fout. Verzekeraar Amlin heeft daarom samen met UZ Leuven beslist om hoger beroep aan te tekenen tegen de beslissing.”
Patrick Hoskens is geschokt door de reactie van UZ Leuven. “Ik ben gechoqueerd dat Gasthuisberg, ondanks het klare en duidelijke vonnis, blijft volhouden dat geen enkele fout gebeurd is. De rechter zelf spreekt van een zware professionele fout."
"Niet door een “gemiste diagnose” waar Gasthuisberg zich voortdurend op beroept maar omdat professor M. naliet een gedegen en professioneel onderzoek uit te voeren met beeldvorming via een scan. En dit zelfs ondanks een doorverwijzingsbrief die op het risico van kanker wees. Uit deze hele reactie van Gasthuisberg blijkt dat ze zich nog steeds boven de wet wanen en totaal geen respect voor de burgers hebben.”
Patrick Hoskens houdt al vijf jaar een blog bij waarin hij zijn wedervaren noteert. Hij publiceerde in 2021 het boek ‘Kroniek van een miskende moord’ bij uitgeverij Witsand.
Apache volgt de richtlijnen van de Raad voor de Journalistiek over identificatie in een gerechtelijke context. In deze fase vermelden we daarom niet de volledige naam van de dokter in kwestie.
Minister Vandenbroucke: ‘Begrip voor beslissing om in 2019 niet naar Fonds voor de Medische Ongevallen te stappen’
Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) wil geen uitspraken doen over het concrete geval van Patrick Hoskens, maar is wel bereid om een aantal algemene uitspraken te doen over patiënten die betrokken raken in een conflict met artsen.
“Vooreerst wil ik iets zeggen over de mutualiteiten”, zegt hij aan Apache. “Die zijn wel degelijk wettelijk verplicht om de medische kosten die zijn uitgekeerd terug te vorderen. Dat zouden ze automatisch moeten doen. Dat zal wellicht pas gebeuren wanneer de uitspraak in eerste aanleg bevestigd wordt in hoger beroep.”
Vandenbroucke erkent dat het erg moeilijk is om onafhankelijke deskundigen te vinden die kunnen worden ingeschakeld in dit soort rechtszaken. “Vaak gaat het om specifieke aandoeningen en dan is er niet veel keuze. En soms zijn er te nauwe banden tussen de artsen en de ziekenhuizen. Dit is een aandachtspunt waar we zeker nog werk van moeten maken.”
De minister begrijpt ook waarom Patrick Hoskens en zijn advocaten in 2019 niet naar het Fonds voor de Medische Ongevallen (FMO) zijn gestapt. “Bij mijn aantreden in 2020 stelde ik vast dat er duizenden dossiers waren bij het FMO die nog moesten worden behandeld. Het Rekenhof had een doorlichting gemaakt en daaruit bleek dat de achterstand vaak langer was dan vier jaar. Pano wijdde er ook een onderzoek aan. We hebben toen een taskforce aangesteld en die heeft in een jaar tijd de achterstand zo goed als weggewerkt. Gemiddeld wordt nu 80% van de ontvangen dossiers in gemiddeld 16,5 maand verwerkt.”
Het FMO is speciaal opgericht opdat patiënten die zich benadeeld voelen niet naar de rechter zouden moeten stappen. Het kan advies geven maar het kan ook schadevergoedingen toekennen, zelfs wanneer er strikt juridisch geen sprake is van een professionele fout. Het dossier moet dan wel aan heel strenge voorwaarden voldoen.
Vandenbroucke werkte ook aan een modernisering van de Wet op de Patiëntenrechten die hij twintig jaar geleden in de eerste paarsgroene regering met Magda Aelvoet (Groen) heeft uitgewerkt. “Ik leg de laatste hand aan een koninklijk besluit dat een commissie van toezicht in het leven roept waar patiënten met hun klachten beter kunnen worden geholpen.”
Volgens de advocaten van Patrick Hoskens lijkt de reactie van de minister correct. “Het FMO werkt nu beter”, zeggen Alexandra Franchi en Dirk Lavigne. “Maar het probleem blijft dat je totaal geen inspraak hebt in het verloop van de procedure.”
