De Grote Peiling van VTM, HLN.BE, Le Soir en RTL leidt aan dezelfde euvels als de meeste andere opiniepeilingen die in de media verschijnen. Ipsos Public Affairs neemt ze online af, waarna de resultaten worden gewogen om doelgroepen die digitaal moeilijker te bereiken zijn toch te doen meetellen. De foutenmarge bedraagt 3,1% in Vlaanderen en Wallonië, en 4% in Brussel. De steekproef (1.000 Vlamingen, 1.002 Walen en 600 Brusselaars) is ruim genoeg, maar de representativiteit is – zoals gezegd – niet optimaal.
Wat volgt, dient dus met grote voorzichtigheid gelezen worden. En ook al zijn de resultaten niet over de hele lijn betrouwbaar, creëert een peiling in de partijhoofdkwartieren, op de nieuwsredacties en op sociale media wel degelijk een nieuwe politieke situatie. Die kan zo dwingend zijn dat partijvoorzitters erdoor aftreden, wat Joachim Coens (CD&V) voor de zomer deed. Daarom is een analyse ervan toch interessant, los van de naakte ‘uitslag’.
Uit de achterliggende gegevens, die Apache kon inkijken, blijkt dat de 21,6% die wordt toegeschreven aan Vlaams Belang (waarmee ze de grootste partij wordt ondanks een verlies tegenover de peiling van juni) evengoed 19 of 24,2% kan zijn. De 21,5% van N-VA kan ook 18,9 of 24,1% zijn. De 16,8% van Vooruit kan evengoed 14,4 of 19,2% zijn.
Ipsos concludeert zelfs dat in deze peiling geen significante verschuivingen zijn tegenover de vorige peiling van juni 2021. Alle uitspraken over ‘de grootste’ en ‘de kleinste’ partij, zijn dus speculatief.
Links groeit
Als je vergelijkt met de verkiezingsuitslag van 2019, dan zijn wel grote verschillen merkbaar. N-VA zakt van 25,5 naar 21,5% en Vlaams Belang stijgt van 18,7 naar 22,6%. Ook de dalingen van CD&V (van 14,2 naar 9,9%, een historisch dieptepunt) en Open Vld (van 13,5 naar 11,1%) zijn statistisch significant.
Grootste stijger (met 6 procentpunten) is Vooruit dat uitkomt op 16,8%. Ook de stijging van de PVDA (met 3,1 procentpunten naar 8,7%) is onmiskenbaar. In tegenstelling tot wat heel wat politieke commentatoren met het nodige aplomb verkondigen, blijft Groen status quo. In geen enkele peiling sinds de verkiezingen van 2019 daalde Groen onder de kiesdrempel, wat al ook vaak voorspeld werd. Een significante stijging na de voorzitterswissel is evenwel ook niet in zicht.
Op de links/rechts-as zijn er grote verschuivingen. Rechts en extreemrechts (“samen een meerderheid” N-VA en Vlaams Belang) blijven min of meer stabiel van (44,2 naar 43,1%). Met dergelijk verkiezingsresultaat zouden de twee partijen nog steeds een derde partner nodig hebben om in Vlaanderen een meerderheid te halen. Links en uiterst links (Vooruit, Groen en PVDA) stijgen samen fors (van 26,2 naar 34,1%) en de centrumpartijen (Open Vld en CD&V) krijgen een klap (van 27,7 naar 21%).
Het electoraat lijkt dus – in tijden van hoge energiefacturen en stijgende inflatie – vooral soelaas te zoeken bij linkse partijen. Die groei zou wel eens steriel kunnen zijn, aangezien geen enkele partij een coalitie met PVDA wil. En de geruchten over een voorakkoord tussen N-VA en Vooruit doen denken dat van linkse frontvorming weinig sprake zal zijn.
Een monstercoalitie tussen N-VA en Vooruit waarover veel gespeculeerd wordt, zou volgens deze peiling uitkomen op 38,3%. Conner Rousseau en Bart De Wever hebben hun partner dan maar uit te kiezen, maar als Open Vld, CD&V en Groen niet groeien, dan zal misschien wel een vierde partner nodig zijn om een Vlaamse meerderheid te vormen. De bestaande Vlaamse coalitie (N-VA, CD&V en Open Vld) heeft alvast geen meerderheid meer. Vivaldi heeft in deze peiling wel nog een meerderheid (van 57%) in de Kamer.
Vooruit wint op Vlaams Belang
Veruit de interessantste tabel in de Ipsos-gegevens is die van de ‘huidige partijvoorkeur’. Daarvan kan afgelezen worden waar de partijen hun kiezers hebben gehaald of aan welke partij ze hun kiezers aan het verliezen zijn.
Daaruit blijkt dat de meest trouwe kiezer nog steeds die van N-VA is (84%) maar de partij haalt wel bijna nergens nog nieuwe kiezers. Omdat de steekproef te klein is om hier gefundeerde uitspraken over te doen, kan alleen rekening gehouden worden met verschuivingen van meer dan 10 procentpunten.
Opvallend is dan dat 16% van de huidige Vlaams Belang-kiezers in 2019 voor N-VA-stemden. Voor het eerst verliest Vlaams Belang ook significant (12%) kiezers aan Vooruit en wellicht ook aan PVDA (7%). Als die tendens zich doorzet in 2024 dan zal het de eerste keer zijn dat de socialistische partij kiezers terugwint van de partij die haar sinds de jaren 90 heeft ‘leeggezogen’.
Opvallend is ook dat Vooruit 12% van zijn kiezers haalt bij CD&V, dat blijkbaar in sneltempo de traditionele achterban van Beweging.net aan het verliezen is. Die blijkt dus niet voor Groen te kiezen. Ook bij Open Vld halen Rousseau en co 9% van hun kiezers.
Vooruit ondergaat wel een enorme metamorfose. Slechts 47% van de Vooruit-kiezers stemde in 2019 voor de (toen nog) sp.a. De winst zit vooral op (extreem-)rechts, maar daar staat een fors verlies (22%) aan PVDA tegenover. In de kering zal het electoraat van Vooruit dus een pak rechtser en ‘witter’ kunnen uitdraaien dan vroeger. Al blijft het op basis van deze peiling moeilijk aan te tonen wat het stemgedrag van de allochtone kiezer is.
Groen wint 12% van zijn kiezers van PVDA, maar verliest er ook 14% aan diezelfde partij. Het onderlinge verloop bestaat dus niet (langer) zozeer tussen Vooruit en Groen, maar wel tussen Groen en PVDA. De inkrimping van Groen die door waarnemers voorspeld wordt, kan worden afgewend door het aantrekken van kiezers die in 2024 voor het eerst zullen moeten gaan stemmen. Daarmee is Groen de partij de er het best in slaagt om de (klimaatgevoelige) jeugd aan zich te binden.
Wantrouwen
Geen enkele regering van ons land kan rekenen op het vertrouwen van de kiezer. Alleen in Brussel haalt de federale regering net 50%. De minst populaire regering is die van de Fédération Wallonie-Bruxelles (de Franse gemeenschapsregering). Met 27% is dat nog 2 procentpunten minder dan het aandeel Vlamingen dat vertrouwen heeft in de federale regering.
De Vlaamse Regering haalt ook slechts een povere 36% en minister-president Jan Jambon (N-VA) is met een vertrouwensscore van 27% veel minder populair dan federaal premier Alexander De Croo (Open Vld) (41% in Vlaanderen).
