Bijna twee maanden na het begin van de oorlog in Oekraïne en een mislukte poging om de hoofdstad Kiev te veroveren, ligt de Russische focus intussen opnieuw in het oosten van Oekraïne. Enkele weken terug kondigde Rusland die gewijzigde strategie zelf aan.
Afgelopen weekend volgde dan een reeks bombardementen, vooral in Donbas, maar ook elders in het land. Die bommen moeten in het oosten de weg vrijmaken voor de Russische troepen die zich massaal hergroepeerden. Elders in het land moeten ze de Oekraïense aanvoer van militair materieel richting front bemoeilijken.
Tanende productie
Dat zwaar militair materieel – of beter nog de snelheid waarmee het aan het front geraakt - zou volgens professor Internationale Politiek, David Criekemans de komende weken een belangrijke rol kunnen spelen. “President Volodimir Zelenski wacht op belangrijke leveringen van vrij zware wapens, onder meer tanks. De vraag is of die op tijd ter plekke geraken. Of de Oekraïense troepen stand zullen kunnen houden, hangt in belangrijke mate af van het antwoord op die vraag.”
Zelenski zei zelf in een videotoespraak vannacht (20/4) dat met "toegang tot betere wapens", Oekraïne de oorlog al had kunnen beëindigen.
De wapenleveringen kunnen het snelst per trein. Rusland heeft er dus een groot belang bij om de Oekraïense spoorinfrastructuur te bombarderen. “Rusland heeft al munitiedepots en andere strategische doelen gebombardeerd in het westelijk deel van Oekraïne”, zegt Criekemans. “Toch leeft het idee dat Rusland zich op dat vlak nog inhoudt. Maar blijft dat ook zo? Mogelijk zijn dat de fameuze ‘oncontroleerbare gevolgen’ waar Poetin eerder al naar verwees toen hij het had over buitenlandse wapenleveringen. Mocht de verovering van Donbas voor Rusland een groot probleem worden, dan dreigen voor het westelijk deel van Oekraïne meer Russische bommen, die de aanvoer van militair materieel naar het front bemoeilijken.”
Ook op het vlak van de wapenleveringen zelf dreigt Zelenski in de problemen te komen. Vooral de levering van antitankwapens – de fameuze Javelins – die de voorbije weken met groot militair succes door de Oekraïners werden ingezet, dreigt de komende weken te stokken.
“We weten dat de Verenigde Staten en wellicht ook Groot-Brittannië al bijna aan de helft van hun voorraad aan antitankwapens zitten”, zegt David Criekemans. “Dat wapen blijkt zeer succesvol op het terrein, maar de productie kan niet volgen. Er kan niet tot in het oneindige geleverd worden. De westerse voorraden slinken en dat weet Rusland natuurlijk ook.”
Bovendien hangt er aan de militaire leveringen een zeer fors kostenplaatje. De Javelin kost ongeveer 160.000 euro per stuk. Per raket die door het kleine maar zeer krachtige wapen wordt afgeschoten, is de kost 70.000 euro. Professor Criekemans geeft aan dat er de voorbije weken dagelijks enkele honderden tot zelfs duizend raketten werden afgeschoten door de Oekraïense troepen. De kosten, alleen al van dat militair materieel, lopen sinds het begin van de Russische invasie dus al snel op tot boven het miljard euro.
Schijfaanpak
Aan Russische kant zijn de problemen anders. De troepenmacht mag dan al gigantisch zijn, de frontlinie is breed – ongeveer 400 kilometer – en de tegenstander is, in tegenstelling tot de eigen troepen, bijzonder gemotiveerd. Bovendien is wie militair verdedigt – in dit geval Oekraïne – altijd in het voordeel.
“Er zijn signalen dat Rusland operationele eenheden van over de hele federatie terugroept naar Oekraïne”, zegt Criekemans. “Bij hen is niet zozeer de voorraad militair materieel het probleem, wel de aanvoer en de troepen. Dat zagen we eerder ook al rond Kiev: de logistieke operatie om alles en iedereen tijdig te bevoorraden verliep problematisch. Voeg daar het moreel van de troepen bij dat op een laag pitje staat en het wordt duidelijk dat de uitkomst van de strijd om Donbas niet vooraf vaststaat.”
Tijd wordt alleszins een cruciaal gegeven. Zowel voor Oekraïne – dat wacht op zware wapens – als voor Rusland – dat wacht op troepenversterking – komt de strijd om Donbas eigenlijk te vroeg. Slagen de Oekraïense strijdkrachten erin de oprukkende Russische troepen tegen te houden, mogelijk op sommige plaatsen zelfs terug te dringen, dan wenkt op termijn een mogelijk langdurige tankveldslag.
Alleszins lijkt de oorlog deze week een nieuwe fase te zijn ingegaan. “Er is al veel gespeculeerd over het finale doel van Poetin”, zegt David Criekemans. "Wellicht is dat doel flexibel en hangt het samen met de mate van confrontatie en weerstand die zijn troepen de komende periode in Donbas zullen ondervinden. De strijd om Kramatorsk, de uitvalsbasis van het Oekraïense leger, zou daarbij cruciaal kunnen worden. Slaagt Poetin erin om die stad relatief snel te veroveren dan volgt mogelijk een poging om verder op te rukken tot Dnjepro en wellicht ook opnieuw Kiev.”
Op die manier zou de rivier de Dnjepr, die Oekraïne in twee snijdt, een nieuwe 'natuurlijke' scheidingslijn kunnen worden en Oekraïne finaal opsplitsen. Militaire analisten wijzen erop dat Rusland daarbij mogelijk een ‘schijfaanpak’ in gedachte heeft, waarbij de troepen schijf per schijf inpalmen, tot op het punt dat Poetin oordeelt dat het maximaal haalbare is bereikt. Zijn oordeel zou dan bepaald worden door de Oekraïense weerstand, gevoed door leveringen van militair materieel uit het Westen. Hoe minder weerstand, hoe verder de finale Russische ambities kunnen reiken.
Uitputtingsstrijd
Ook de twee grote Oekraïense havensteden aan de Zwarte Zee – Marioepol en Odessa – worden strategisch cruciaal. Slaagt Poetin erin om die steden te veroveren, dan verliest Oekraïne de doorgang naar de Zwarte Zee. Het doorknippen van die economische slagader zou het land, ook op langere termijn, economisch zeer zwaar treffen.
Het lijkt een kwestie van tijd voor Marioepol volledig onder Russische controle is. De Oekraïense militairen die zich hebben teruggetrokken in de gebouwen van de staalfabriek Azovstal maken gebruik van de ondergrondse gangen en het gigantische labyrint dat de staalfabriek is, maar een gebrek aan toevoer van wapens en voedsel maakt hun verzet eindig. Bovendien is er de vrees dat Rusland de zware middelen inzet.
In Odessa liggen de kaarten helemaal anders, zeker sinds het verlies van het oorlogsschip Moskva vorige week. “De laatste dagen hebben de resterende Russische oorlogsschepen zich verder in de Zwarte zee teruggetrokken uit schrik voor nieuwe succesvolle Oekraïense aanvallen”, zegt David Criekemans. “Daardoor loopt Odessa momenteel veel minder gevaar. Een zogenaamde amfibische landing – waarbij gevechtstroepen vanuit de zee naar het land worden gebracht – is in Odessa vandaag een heel stuk minder waarschijnlijk.”
De recente ontwikkelingen op het terrein zijn niet bepaald geruststellend voor wie hoopt op een snelle wapenstilstand. Beide partijen denken nog militaire successen te kunnen boeken. Poetin is, na het afblazen van de aanval op Kiev, tuk op militair succes dat hij aan het thuisfront in de verf kan zetten. Oekraïne wordt net gesterkt door het Russische debacle rond de hoofdstad en het tot zinken brengen van de Moskva.
“Pas wanneer een van beide partijen echt overtuigd is dat er militair geen vooruitgang meer te boeken valt, maken gesprekken een kans”, zegt David Criekemans. “Poetin lijkt daar in deze fase helemaal geen boodschap aan te hebben. Hij kan weinig overtuigende successen voorleggen. Zelenski moet dan weer rekening houden met een publieke opinie die verder wil vechten. Maar dat verandert mogelijk allemaal wanneer het op het terrein een slepende uitputtingsstrijd wordt. Dat laatste dreigt helaas een realistische optie te worden.”
