Het is nog niet vaak gebeurd, maar vorige week gebeurde het toch. Een parlementslid, in casu Katia Segers (Vooruit) had aan de voorzitter van het Vlaams Parlement, Liesbeth Homans (N-VA), gevraagd of ze inzage kon krijgen in de documenten waarop Vlaams minister van Media Benjamin Dalle (CD&V) zijn beslissing van 9 februari baseerde om geen licentie toe te kennen aan Spring (de radiozender die Studio 100 wil uitbouwen) en wel aan QMusic en Joe (van DPG Media) en aan Nostalgie (voor de helft in handen van Mediahuis).
Segers had de aanvraagdossiers opgevraagd, alsook alle versies van het rapport dat consultancyfirma Deloitte had opgesteld voor de minister. Het was op dat rapport dat minister Dalle zijn beslissing baseerde. Daarnaast vroeg ze ook twee juridische adviezen op, een van Deloitte Legal en eentje van advocatenkantoor Stibbe.
Segers kreeg te horen dat ze geen inzage kon krijgen in die documenten, ook niet volgens de vertrouwelijke procedure waarbij geen foto’s of kopieën mogen worden gemaakt. De mediaspecialist van Vooruit is erg verbolgen en laat onderzoeken of de weigering niet onwettig is.
Ook Apache vroeg de documenten op en deed daarbij een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB). Voorlopig zonder resultaat. Dalle schermt met de geheimhoudingsplicht tussen cliënt en advocaat om zijn njet te verklaren.
Twijfel over ontvankelijkheid
De informatie die in een aantal van de documenten vervat zit, is uiteraard wel delicaat. Zo moesten de kandidaten in extenso hun plannen uit de doeken doen. Van cruciaal belang daarbij is het uitbouwen van een nieuwsredactie.
Het Mediadecreet uit 2009 legt weinig inhoudelijke voorwaarden op aan ondernemers die radio willen maken op de FM-band. De enige échte erkenningsvoorwaarde op dat vlak is dat een landelijke zender “minstens vier journaals per dag moet uitzenden die worden verzorgd door een eigen redactie die hoofdzakelijk bestaat uit erkende beroepsjournalisten” (artikel 138).
Alle indieners hebben in hun dossier dus ook de namen opgenomen van de journalisten die deel (zouden) uitmaken van de redactie. Voor de afvaller (in dit geval Studio 100) betekent dat dat een hele reeks journalisten met naam en toenaam in het dossier staan, terwijl ze de job niet kunnen hebben. Dat ligt gevoelig.
Maar dat is niet het belangrijkste probleem. Studio 100 wil weten waarom Dalle concurrent Nostalgie niet uitgesloten heeft van de beauty contest, zoals Dalle de bieding noemde. Nostalgie nam in zijn dossier immers op dat ze nieuws van persbureau Belga betrekken en dat het maar één beroepsjournalist als hoofdredacteur in dienst heeft. Dat zou volgens Studio 100 voldoende reden moeten zijn om Nostalgie te weren.
Als Dalle niet terugkomt op zijn beslissing en Nostalgie niet alsnog ruilt voor Spring, stapt Studio 100 naar de Raad van State, dreigde Hans Bourlon (die samen met Gert Verhulst en Danny Verbiest het entertainmentimperium oprichtte) vorige week.
Dalle geeft toe dat hij getwijfeld heeft over de ontvankelijkheid van het dossier van Nostalgie. Volgens zijn woordvoerder werd precies daarom juridisch advies gevraagd aan Deloitte Legal. Maar aangezien Deloitte zelf verantwoordelijk was voor de selectieprocedure, werd een bijkomend advies opgevraagd bij advocatenkantoor Stibbe.
“Die juridische adviezen zijn glashelder: Nostalgie mocht erkend worden”, zei de woordvoerder van Dalle in De Tijd. “Het staat eender wie vrij om niet akkoord te gaan met die conclusie en daar ook naar te handelen. Daarvoor bestaat de Raad van State.”
Het lijkt erop dat Dalle zich iets te voorbarig op de borst klopt. Zo vernam Apache dat het zijn eigen administratie was die waarschuwde voor het zwakke punt in het dossier van Nostalgie. De administratie vroeg daarvoor trouwens zelf ook een advies, aan advocaat Bart Staelens, waarin gewezen werd op het juridische drijfzand waarop de aanvraag van Nostalgie was gebouwd.
‘Streven naar gelijk speelveld’
De zaak wordt haast surrealistisch als we er een oude parlementaire vraag van 2015 bijnemen van een partijgenoot van minister Dalle. Vlaams Parlementslid Karin Brouwers vroeg toen aan Dalles voorganger Sven Gatz (Open Vld) waarom Nostalgie radio mocht maken zonder een eigen redactie. Gatz’ antwoord was wel erg bevreemdend.
Volgens hem had Nostalgie nooit een dossier ingediend als landelijke radio omdat het eigenlijk een samengaan is van regionale radio’s. Bovendien werd de samenstelling van de redacties niet onderzocht omdat in 2007 de jaarlijkse rapporteringsplicht voor landelijke radio’s geschrapt werd. Gatz zei dat hij bij de volgende erkenningsronde (die er onder zijn bewind dus niet kwam) deze voorwaarden opnieuw zou opleggen.
Karin Brouwers toonde zich in 2015 tevreden met het antwoord: “In de toekomst moeten we inderdaad streven naar een gelijk speelveld voor alle spelers die op een gelijkaardige manier op de markt opereren. Gelijke monniken, gelijke kappen.”
Vandaag is haar partijgenoot Dalle verantwoordelijk voor het dossier en ziet het er naar uit dat hij het belangrijkste erkenningscriterium voor Nostalgie blauwblauw gelaten heeft.
Er schort nog meer aan de procedure, ook al is Dalle erg trots op zijn werk. Hij heeft gedaan wat zijn voorgangers niet aandurfden: de markt voor landelijke commerciële FM-radio’s opnieuw opengooien. Dat is ook in lijn met de Europese richtlijnen ter zake. Hij heeft voor de selectie van de omroepen een beroep gedaan op een extern bureau en niet op de administratie. Een jury van experten én een panel van luisteraars mochten advies geven. Daarna heeft hij het advies ook publiek gemaakt waaruit blijkt dat hij het als minister gevolgd heeft. Transparantie boven alles.
De samenstelling van de jury is – zoals steeds – niet onomstreden. In Vlaanderen is de radiowereld zo klein dat het schier onmogelijk is om onafhankelijke experts te vinden. Toch is de aanwezigheid van Bert Geenen in de vierkoppige jury opmerkelijk. Hij was - na een schitterende carrière bij VRT - de oprichter van Q-Music, zelf een van de kandidaten voor een licentie.
De twee andere Vlaamse juryleden hadden dan weer banden met de openbare omroep: ex-VRT-baas Dirk Wauters en radiomaker Paul De Wyngaert. VRT heeft alvast geen baat bij de erkenning van een mogelijke concurrent van Radio 1 (zie verder) en hun aanwezigheid in de jury was dan ook een doorn in het oog van Studio 100.
‘Geen nood aan talk radio’
Rode draad in de evaluatie van het dossier van Studio 100 is dat het concept van Spring geen toekomst zou hebben in Vlaanderen. Spring moest een ‘talk radio’ worden, een praatzender die radio “op de voorgrond” brengt zoals Radio 1 en Radio 2 in de voormiddag. Volgens de jury strookt dat niet “met de gangbare gebruikersbehoefte”. Radio is geen podcast, zo luidt het en de breedsprakerigheid van de Franstaligen of de Nederlanders is de Vlaming vreemd.
Spring richt zich ook op een breed publiek en doet niet aan ‘gebruikerssegmentatie’. Ook dat heeft volgens de jury weinig kans op slagen. Helemaal negatief is het oordeel niet: “Spring schuift wel enkele persoonlijkheden naar voor in het programmaschema, wat positief is voor de bepaling van het DNA en luisteraars zal aantrekken. De presentator is immers de drijvende en de leidende kracht van het programma.”
De redactie van zestien voltijdse journalisten waarvan elf beroepsjournalisten wordt dan weer te duur geacht voor het businessplan dat op tafel ligt. Een beetje treiterachtig is de opmerking dat de kandidaat-journalisten niet echt een formeel engagement tonen om voor Spring te werken (wat door Studio 100 met klem wordt tegengesproken) anderzijds is er “begrip voor de situatie van Spring om reeds het engagement aan te tonen van toekomstige medewerkers gezien de radio omroep pas kan starten binnen meer dan één jaar na de indiening van het dossier als kandidaat landelijke radio omroep”.
Uiteindelijk haalt Spring nog 75% in de eindbeoordeling maar dat is minder dan de 80% van Nostalgie en de 92% en de 94% van Joe en Q-Music. Ook het oordeel van het luisterpanel was niet positief. Exit Spring dus.
Deze beslissing komt wel als een verrassing. Het lijkt nogal aanmatigend van deze jury en van de minister van Media om Gert Verhulst en zijn creatieve ploeg te verwijten dat ze geen publieksgerichte radio zouden kunnen maken. Love it or hate it, maar ze maken in elk geval uiterst succesvolle televisie voor een breed publiek.
Wie is bang van DJ Gertje?
Luchtige talk radio rond de persoonlijkheid van de presentatoren, en geen dj’s die plaatjes aan elkaar praten, leek volgens de indieners zeker kans op slagen te hebben.
De bekendste presentator zou dan natuurlijk Gert Verhulst zelf zijn. Die heeft in de Wetstraat een heel andere reputatie dan Christian Van Thillo. De topman van DPG Media zul je zelden op politieke uitspraken betrappen (al doet hij achter de schermen uiteraard aan politiek), maar Verhulst steekt zijn conservatieve, vaak reactionaire opinies niet weg in interviews en in zijn praatprogramma. Zo toonde hij zich in 2019 een grote tegenstander van het cordon sanitaire.
Spring zou trouwens dé succesformule van SBS-zender Vier, de talkshow met Gert Verhulst en James Cook dunnetjes overdoen in een radioshow op zaterdag. Werktitel: De zotte morgen. Wel slaan ze zich nu wellicht voor het hoofd dat ze niet, vlak voor de indiening van het dossier een DAB-kanaal zijn opgestart waarop ze konden tonen wat ze met Spring van plan waren. Dan konden ze de kinderziektes (de lelijke jingles, bijvoorbeeld) ook gaandeweg wegwerken.
Voor de nieuwsredactie wilde Spring een beroep doen op zeer ervaren journalisten. Hun namen staan in het dossier, maar niet in de geanonimiseerde versie die door de minister werd vrijgegeven. Apache vernam dat Studio 100 aanvankelijk gesprekken voerde met Medianation, het mediabedrijf van journalist Wouter Verschelden (Newsmonkey, Business AM,…). Hij zou wel oren gehad hebben naar samenwerking, op voorwaarde dat zijn firma (in handen van Ghelamco-topman Paul Gheysen) kon participeren in Spring. Daar wilde Studio 100 niet van weten.
Wie de plannen van Studio 100 goed leest, kan zich niet van de indruk ontdoen dat het vooral een soort “Fox News voor luisteraars van Radio 2” wil maken, ook al positioneerde Spring zich tijdens een pitch van het project vooral als concurrent van Radio 1. “Daarvoor weegt het programma dat werd ingezonden te licht”, zegt iemand die de pitch bijwoonde. “Luisteraars van Radio 1 willen meer diepgang en minder badinerende praatjes.”
Eén paragraaf in de beoordeling van Deloitte roept wel vragen op. De kandidaat-zenders moesten ook hun maatschappelijke meerwaarde aantonen. “De meer economisch gerelateerde thema’s die Spring naar voren brengt rond mediaconcentratie en de advertentiemarkt nemen we hier niet in beschouwing als maatschappelijke meerwaarde. Dit zijn eerder thema’s die de werking van het Vlaamse media-ecosysteem betreffen”, klinkt het in het verslag.
Kritiek op het Vlaamse media-ecosysteem is dus blijkbaar irrelevant voor de jury, terwijl het natuurlijk een van de heikele problemen van vandaag is. Bovendien is het feit dat de overheid de FM-band op slot kan houden niet evident. Dat kan alleen als de overheid garandeert dat het pluralisme van het aanbod gegarandeerd is. Dat is nu allerminst het geval. Joe en Q-Music maken zelf summiere nieuwsuitzendingen en verkopen die aan Belga dat ze vervolgens aan Nostalgie doorverkoopt.
Natuurlijke bondgenoten
Anderzijds is er ook een natuurlijk bondgenootschap tussen de zenders die al een licentie hebben en VRT. Zij verdelen al jaren de reclamekoek. De openbare omroep heeft geen baat bij een praatzender die het marktaandeel van Radio 1 en Radio 2 zou aantasten. Q-Music en Joe hebben het marktaandeel van Radio 2, MNM en Studio Brussel al serieus aangevreten.
De optie om Klara van de FM-band te gooien en om te vormen tot een digitale DAB-zender, is ook bedreigend voor VRT. Op die manier zou Spring wel erkend kunnen worden (met een score van 75% is de zender zeker niet gebuisd). Maar elk marktaandeel dat Spring zou binnenhalen zou van de VRT-zenders komen. Dat zou hun reclame-inkomsten bedreigen en dus ook de minister van Media onder druk zetten om de subsidies voor de VRT te verhogen. Net nu de VRT een nieuwe beheersovereenkomst gesloten heeft, is dit niet aan de orde.
Politiek liggen de kaarten niet eenvoudig. Studio 100 had fel gerekend op de N-VA om in dit dossier de forcing te voeren. De goede relatie tussen Verhulst en Bart De Wever is daar niet vreemd aan. Hans Bourlon had met Bart Somers (Open Vld) ook een schoonbroer in de regering, maar die hield zich in afzijdig en liet het kabinet van zijn partijgenoot Lydia Peeters de zaak opvolgen.
Dalle hield alle kaarten tegen de borst en vertrouwde op zijn ‘objectieve procedure’. Hij nam daarna zelf de beslissing en informeerde de regering pas op het einde. Daardoor waren er ook geen lekken. Wel is er onvrede over de niet-aflatende pogingen uit N-VA-hoek om het dossier van Studio 100 te ‘belobbyen’. Tevergeefs.
Studio 100 was wellicht ook gefrustreerd dat het aanspreekpunt op het kabinet-Dalle diens raadgever Katrien Lefever was; de voormalige In-House Legal Counsel van… DPG Media.
Naar DAB?
Ondertussen tikt de tijdbom verder. Als minister Dalle blijft weigeren om de adviezen vrij te geven waarop zijn beslissing gestoeld is, dan zal de wonde beginnen etteren. En als Studio 100 naar de Raad van State stapt, is het niet zeker dat Dalle gelijk zal krijgen.
Het blijft afwachten hoe groot de goesting van Gert Verhulst is om radio te maken. Als hij de microbe echt te pakken heeft, dan kan hij starten op DAB. Wouter Verschelden zou dat alvast van plan zijn. Of is het Studio 100 gewoon om de poen te doen? De markt van de radioreclame is goed voor zo’n 140 miljoen euro waarvan DPG Media zo'n 25 miljoen binnenrijft. Als Spring een marktaandeel van 8% zou halen, dan levert dat jaarlijks een dikke 10 miljoen euro op.
Wordt vervolgd.
