“Om nazi-Duitsland te begrijpen moet je Wagner begrijpen.” Adolf Hitler was amper 12 jaar toen hij in de ban geraakte van de opera’s van Richard Wagner. Het antisemitisme van de Duitse componist leeft verder bij het Vlaams Wagner Genootschap. Deze cultuurhistorische vereniging verspreidt op de eigen blog racistische haatberichten. Op een afstandelijke maar indringende manier fileert Frank Olbrechts hun gedachtegoed vanuit historisch en cultureel perspectief. Hij loodst je behoedzaam door een brokje muzikale en politieke geschiedenis, in de hoop dat we alert blijven voor dit soort leugens.
Ontdek alle negen artikels uit 2021 die je gelezen moet hebben.
Het recent opgerichte Het Observatorium, dat informatie over extreemrechtse organisaties wil bekendmaken, bracht op 8 november antisemitische haatspraak op de site van het Vlaams Wagner Genootschap met zetel in Knokke-Heist onder de aandacht. Het richtte de focus daarnaast op berichten van voorzitter Jos Hermans op zijn persoonlijke Facebookpagina, waar het virulente racisme nog meer vanaf druipt. Het Observatorium, waarvan de leden anoniem willen blijven, riep de burgemeester van Knokke-Heist, Piet De Groote (Gemeentebelangen), op om een politioneel onderzoek op te starten naar Hermans.
De anti-Joodse schimpberichten en de theorieën over ‘Joods slachtofferschap’ op de blog van het Vlaams Wagner Genootschap zijn gedrenkt in een ruimer en grimmig extreemrechts complotdenken waar voorzitter Hermans mee uitpakt. Daarmee vindt hij aansluiting bij een internationaal netwerk van extreemrechtse ideologen en publicisten die hun pijlen richten op het zogenaamde internationale Jodendom, en daarnaast op Black Lives Matter, cultuurmarxisme, woke-activisme en de ‘vaccindictatuur’.
Els Keytsman, directeur van het interfederaal gelijkekansencentrum Unia, zegt aan Apache dat haar medewerkers het artikel van Het Observatorium hebben opgemerkt. “Zij bekijken de informatie. Op basis van onze analyse bepalen we de volgende stappen.”
Rabiaat antisemitisme
Voorzitter Jos Hermans verspreidt in Leidmotief, het tijdschrift van de vereniging waarvan de publicaties ook als blogteksten verschijnen, al tien jaar lang antisemitische ideeën. De cynische schimpscheuten waarmee hij inspeelt op het ‘slachtofferschap’ van Joden worden de jongste jaren echter bitsiger en nemen hand over hand toe. Exemplarisch is een recensie door Hermans van de opera Salome van Richard Strauss in een regie van Krzysztof Warlikowski in 2019 in München.
“Door een Joodse gemeenschap in haar eeuwige slachtofferrol te bevestigen lijkt de regisseur zich nu te conformeren aan de gangbare politiek correcte agenda en die staat ook in München ten dienste van het masochisme van de Duitse Vergangenheitsbewältigung (de term die aanduidt hoe Duitsers proberen om te gaan met het naziverleden)."
Vier jaar eerder, in 2015, liet een recensie door Hermans van een uitgave van Wagners prozateksten evenmin aan duidelijkheid te wensen over. De antisemitische teksten van Wagner zijn voor Hermans een alibi om zelf te keer te gaan tegen de liquidatie van de kunsten door geldbeluste Joden. “Hebben Joden het monopolie op de uitverkoop van de kunst? Uiteraard niet maar ze slagen er nog steeds in om daarin bijzonder te excelleren. We hoeven niet verder te kijken dan Hollywood, waar de rinkelende kassa primeert op artisticiteit en dat volledig in Joodse handen is.”
Freddy Mortier, hoogleraar ethiek aan de Universiteit Gent (UGent), publiceerde in 2020 'Richard Wagner. De man die opera voor het volk maakte'. Als Wagnerkenner wist hij al langer dat het Vlaams Wagner Genootschap een rechts-nationalistische visie uitdraagt, zegt hij aan Apache. “Toch ben ik geschrokken hoe ver dat gaat. Hermans begeeft zich met zijn publicaties zonder gêne op een uitgesproken rechts-nationalistisch pad. Dat hij denkers opvoert van extreemrechtse signatuur gaat voor mij echt veel te ver”, zegt Mortier.
De moraalfilosoof heeft met name zware bedenkingen bij de publicatie van een artikelenreeks van Brenton Sanderson in het tijdschrift Leidmotief die Wagner “zal pogen te bevrijden van de terreur van het postmoderne identiteitsdenken”. Sanderson is een Australische auteur die onder dit pseudoniem schrijft voor de Amerikaanse site The Occidental Observer, een spreekbuis voor antisemitische extreemrechtse ideologen.
The Occidental Observer werd opgericht door Kevin B. MacDonald die naar het Jodendom kijkt als een evolutionaire groepsstrategie, wat haat tegen Joden begrijpelijk zou maken. In zijn essay, met een inleiding van MacDonald, ontwikkelt Sanderson een theorie waarin hij poneert dat het internationale Jodendom Richard Wagner bewust tot paria wil maken.
Zoals ook uit het stuk van Het Observatorium blijkt, gaat Hermans in zijn persoonlijke posts op Facebook nog een stap verder. Hij prijst niet alleen Schild & Vrienden-eindbaas en Vlaams Belang-parlementair Dries Van Langenhove, maar ook Holocaust-ontkenner David Irving en diens medestander Paul Craig Roberts, een aanhanger en propagandist van de samenzweringstheorie van het cultuurmarxisme, dat volgens Roberts door Joden zou zijn opgezet.
Schisma tussen Vlaamse Wagnerclubs
Het is op zich opmerkelijk dat het kleine Vlaanderen twee Wagnerclubs telt (naast een Franstalige in Brussel), terwijl de noorderburen het met één Wagnervereniging moeten doen: het Wagnergenootschap Nederland. Dat blijkt het gevolg te zijn van de rechts-nationalistische politieke koers die het Vlaams Wagner Genootschap al een tijdlang vaart.
In 2012 werd de vzw Wagnervrienden opgericht uit onvrede met het soms uitgesproken politieke vaarwater waarin het Vlaams Wagner Genootschap zich waagde. De bestuursleden van beide verenigingen kunnen sindsdien niet meer door één deur.
Nadat Apache contact had opgenomen met voorzitter Bernard Huyvaert van de Wagnervrienden publiceerde de vereniging diezelfde dag nog een communiqué waarin zij zich uitdrukkelijk distantieert van elke vorm van racisme en antisemitisme. Huyvaert zegt dat zijn vereniging van bij de oprichting wilde breken met de uitgesproken rechtse insteek van het Vlaams Wagner Genootschap. “Wij pleiten voor democratische waarden, en bij ons is het niet de bedoeling om Wagner aan te grijpen voor politieke doeleinden. Dat staat expliciet in onze statuten”, zegt Huyvaert.
In het communiqué noemt de vereniging De Wagnervrienden zich “volledig neutraal inzake godsdienstige, levensbeschouwelijke en politieke strekkingen”. Ze wil in al haar geschriften en in haar communicatie deze neutraliteit bewaren en een absoluut respect betonen voor alle opvattingen, huidskleuren, rassen en geaardheden. Ze veroordeelt dat een andere Wagnervereniging racistisch, extreemrechts en zelfs antisemitisch materiaal verspreidt.
Aanjager van modern antisemitisme
In zijn pamflet Das Judenthum in der Musik (1850 en heruitgegeven in 1869) schreef Richard Wagner (1813-1883) onder een pseudoniem dat Joden die zich wilden integreren “de belachelijke, futiele, zielige pretentie hebben te willen worden behandeld als echte Duitsers, of eigenlijk zelfs als mensen”. Dit beruchte antisemitische citaat van de toondichter is slechts een van de vele fragmenten uit zijn geschriften die aangeven hoe diepgeworteld zijn afkeer van de Joden was.
Voor dramaturg Reinder Pols (De Munt) lijdt het geen twijfel dat Wagner een antisemiet was. “Wagner inspireerde Hitler tot zijn antisemitisme en hij werd gevierd in nazikringen. Daarnaast was hij echter ook een grote revolutionair en een vriend van de anarchist Michail Bakoenin, die model stond voor de figuur van Siegfried in Der Ring des Nibelungen. Het was in die tijd bon ton om antisemiet te zijn, ook in linkse kringen”, zegt Pols.
In zijn Wagnerboek beschrijft Freddy Mortier hoe het antisemitisme van de componist uitging van een Joodse geaardheid. Daardoor onderscheidt het zich van het veel oudere religieus geïnspireerde anti-judaïsme, waarin Joden verantwoordelijk werden gesteld voor de kruisdood van Jezus Christus en onder dat voorwendsel vaak het slachtoffer werden van represailles als zondebokken. Pas na Wagners dood kregen de biologische rassentheorieën vorm via de theorieën van de eugenetica of rasverbetering, die op hun beurt de basis vormden voor de rassenwetten in nazi-Duitsland en later de Shoah of Holocaust, de genocide door de nazi's op de Joden.
Volbloed Wagnerianen haasten zich nog vaak om het antisemitisme van Wagner te minimaliseren. Medebestuurder van het Vlaams Wagner Genootschap, Johan Uytterschaut, die zanger en docent muziekgeschiedenis is aan het Lemmensinstituut, zei in een interview met De Tijd in het Wagnerjaar 2013: “Ik vind dat je het antisemitisme ook moet relativeren. Wagner viseerde niet de Joden als volk. Hij had een grote hekel aan de Joden die hem in zijn ogen een pad in de korf zetten. Bankiers bij wie hij tegen woekerrentes geld leende.”
De vzw Wagnervrienden spreekt zich in haar communiqué van 8 november 2021 duidelijker uit: “Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen het antisemitisme van Wagner en zijn kunst. Wagner was een groot kunstenaar, maar hij heeft als mens en als denker verkeerde keuzes gemaakt, wat wij betreuren. Onze vereniging streeft ernaar de kunst van Wagner te promoten en bij een ruimer publiek ingang te doen vinden.”
Hedendaagse Wagner
Voor operaregisseurs en -dramaturgen stelde zich na de Tweede Wereldoorlog een probleem hoe Wagners opera’s heden ten dage vorm moeten krijgen. Naast de abjecte antisemitische geschriften kan de gedachteloze roes die een Wagneruitvoering kan oproepen - het naziverleden indachtig - problematisch zijn, zeker als we weten dat het Hitlerregime dweepte met het merendeel van de opera’s van Wagner.
Dramaturg Reinder Pols herinnert zich gesprekken met regisseur Olivier Py, die in 2018 tijdens zijn regie van Lohengrin in De Munt erop wees dat alertheid geboden is wanneer we met Wagner aan de slag gaan. Wagner kan ons volgens Py infecteren met ideeën. “Hoewel ik eerst een andere mening was toegedaan, besef ik nu dat Wagner een kapstok kan zijn waar je je vuile kleren aan kan ophangen”, zegt Pols.
Freddy Mortier wijst erop dat veel regisseurs nu expliciet kritiek leveren op het antisemitisme van Wagner. Dat deed de Joodse regisseur Barrie Kosky volgens Mortier met verve in Bayreuth bij zijn regie van Die Meistersinger von Nürnberg, een voorstelling die ook Huyvaert van de Wagnervrienden aansprak door de “goedlachse en ironische kijk op het antisemitisme van Wagner”.
Een hedendaagse kijk op Wagner lijkt echter niet besteed aan voorzitter Hermans van het Vlaams Wagner Genootschap. In maart 2021 schreef hij over de nieuwe lijn in Bayreuth: “Dit is een Bayreuth dat de waarheid niet verdraagt, een tempel van politieke correctheid, die zich moreel superieur tracht voor te doen ten aanzien van zijn Stichter, de vrijheid van meningsuiting naast zich neerlegt en duidelijk blijk geeft het naoorlogse trauma nog steeds niet te hebben verwerkt. Zolang deze situatie niet ontmijnd wordt door de helende werking van de waarheid zal Wagners testament explosief materiaal blijven leveren. Kortom, dit is een Bayreuth dat ik niet langer kan of wens te verdedigen en ik ken een Vrijdenker die zich deze week ongetwijfeld weer eens in zijn graf heeft omgedraaid.”
Amalgaam
Het antisemitisme dat Hermans verspreidt, blijkt niet los te staan van een bredere cultuurstrijd waarin hij zijn pijlen richt op andere stenen des aanstoots uit de catalogus van extreemrechts: de woke-beweging, de ‘leugen’ van Black Lives Matter, de vaccindictatuur en internationale complotten.
Hermans roept op zijn eigen Facebookpagina op om “uit ons kot” te komen op 21 november voor de mars op Brussel tegen de coronapas. Op de blog van zijn vereniging meent hij te zien hoe de internationale cultuursector en de opera-intendanten, die hij “schijtlaarzen” noemt, “zich laten misbruiken om van de mensheid een speldenkussen voor injectienaalden te maken”.
De complotwaanzin waarin Hermans zich stort, stopt niet in Europa. In de Syrische burgeroorlog ontwaart Hermans “geheime ambities van Zion”, die gefnuikt werden doordat de Russische president Vladimir Poetin “de door Israël beoogde balkanisering van Syrië heeft verhinderd”, zo lezen we in een recensie van Nabucco in Hamburg (2019) in een regie van Kirill Serebrennikov.
Moraalfilosoof Freddy Mortier stelt vast dat het rechts-identitaire denken aan kracht wint. “Mensen schamen er zich hoe langer hoe minder voor om naar buiten te komen met hun extreemrechts gedachtegoed. We zien een combinatie van antivaxxers, groene elementen, diep-liberale verzuchtingen en populistisch complotdenken. Gelukkig zie ik dat complotdenken aan de UGent nog niet, al waren studenten geschiedenis destijds wel actief bij Schild & Vrienden."
Voorzitter Jos Hermans en twee andere bestuursleden (Patrick Pype en Johan Uytterschaut) reageerden niet op vragen van Apache.
"Zoals een moslim naar Mekka reist, gaat een beetje Wagner-adept minstens één keer in zijn leven naar Bayreuth”, klonk het in een stuk uit 2013 in de Volkskrant. Dat is nog steeds zo. Een Wagneriaan wil absoluut een opera op de Festspiele in Bayreuth meemaken, waar in niet-Covid-tijden jaarlijks van 25 juli tot 28 augustus de opera's van Richard Wagner worden opgevoerd in het daarvoor gebouwde Festspielhaus op de Grüne Hügel. De wachttijd voor een concertkaartje voor een opera tijdens de Festspiele bedraagt echter minstens tien jaar.
Dramaturg Reinder Pols van De Munt bekijkt de wereld van de Wagnerverenigingen vanop een afstand, maar bevestigt dat liefhebbers via deze weg makkelijker tickets kunnen bemachtigen. In ieder geval blijkt dat Jos Hermans in het verleden goed zijn netwerk uitgebouwd heeft. Zijn vereniging maakt net als de Wagnervrienden vzw en de Cercle belge francophone Richard Wagner deel uit van het Richard-Wagner-Verband International (RWVI). Door tussenkomst van het Vlaams Wagner Genootschap maakte je meer kans op een voorstelling op de Festspiele. Op de site van het Vlaams Wagner Genootschap staat dat de wachttijd met de helft vermindert door de tussenkomst van de vereniging bij het Kartenbüro van Bayreuth, en dit “aan de meest economische voorwaarden”.
Dit artikel informeert ons over het Vlaams Wagner Genootschap en zijn voorzitter, en diens extreemrechtse uitschuivers. Dat, en alleen dat, is het onderwerp van dit artikel. De ACLU komt daar niets bij doen.
Het bezwaar daarbij is niet eens het aanzetten tot geweld. De kritiek op Hermans gaat over antisemitisme in de vorm van complotdenken, en daaruit voortvloeiend witte suprematie, haatspeech, racisme en discriminatie.
Bijvoorbeeld wat met Palestijnse activisten die het onevenwicht willen aankaarten in het volgende Gaza-conflict? Gaan die veroordeeld kunnen worden om te spreken over de slachtofferrol waar de Israëlische regering zich vaak achter verbergt?
Progressieven vandaag hebben geen idee welk hellend vlak het beperken van bepaalde meningsuiting kan worden. Of ze verworden zelfs tot extremisten door individuele rechten te laten eroderen gaande van de gulags tot het verplichten van vaccinaties.
Ik denk dat de ACLU-geschiedenis in Skokie ongelofelijk relevant is vandaag. Er is op dat punt ook geen verschil tussen civil law en common law, enkel een begrijpelijke Europese obsessie met negationisme die leidt tot absurde toestanden waar de Armeense genocide wel mag ontkend worden maar de nazistische niet. Juridisch gaat dat ook nog problemen geven in de toekomst, zeker met een Belgische wet die het ontkennen van alle genocides verbiedt en een Europees hof dat negationisme beperkt tot nazi-Duitsland.
Dus ja , laat voor een keer Amerikaans recht hier maar een leidraad zijn.
Dat die kritische kijk op racisme u niet bevalt, dat hebt u al vaak in uw reacties laten blijken, dat weten we intussen ook al lang. En precies omdat de openlijke verdediging van racisme en wit superioriteitsdenken nogal zou opvallen, wordt dan hier een bedreiging van de vrije meningsuiting verzonnen waarmee u uzelf en uw medestanders in de slachtofferstatus kunt hullen. Het VB is op dit moment zelfs met een petitie onder die titel gestart om zichzelf tot martelaar te maken.
Het onderwerp is rechtsextremisme en antisemitische haatspeech. Dus blijf bij het onderwerp.
En als u niet kunt verdragen dat dat kritisch bekeken wordt, zoek dan andere fora op. Keuze genoeg.
https://www.economist.com/open-future/2020/01/31/even-noxious-ideas-need-airing-censorship-only-makes-them-stronger
En het feit dat we hier nu al voor de derde keer moeten op terug komen is een overtuigende aanwijzing dat u een kritische kijk op dat racisme niet kan verdragen en dan maar de bron van deze discussie, zijnde de inhoud van dit artikel van Frank Olbrechts, gaat vervalsen.
Het is tevens een overtuigende illustratie van het feit dat respect voor vrije meningsuiting bij een kritisch stuk dat u niet bevalt, bij u onbestaande is.
1. Het is sowieso een slecht idee voor de progressieven, de linksen (wie dat dan ook mogen zijn) om hun doen en laten af te stemmen op de wensen van de tegenstander. Klinkt allemaal heel mooi, maar er klopt echt niets van. Hoezo “de progressieven beseffen niet waar dat hellend vlak zich bevindt”? Zoals u zich in dit discussieforum laat kennen, bent u wel de allerlaatste aan wie we enige geloofwaardigheid kunnen toekennen qua respect voor onze rechten en vrijheden.
2. Evenmin klopt er iets van de leugen dat progressieve bewegingen zich konden ontwikkelen “dankzij” de vrijheid van meningsuiting. De rechten en vrijheden zijn niet als bloesemblaadjes weldadig uit de hemel van de burgerlijke maatschappij komen vallen. Daar is harde strijd moeten voor gevoerd worden, tegen een verbeten en machtige tegenstander. Daar zijn vele offers voor gebracht en vele doden bij gevallen. En niet enkel in het verleden.
U, en uw partij N-VA staat niet aan onze kant. U staat aan de andere kant.
Die strijd voor rechten en vrijheden kunnen we niet in handen geven aan uiterst rechts of aan Nieuw Rechts. Die strijd heeft links op eigen kracht aan te gaan.
3. “Moest Unia besluiten tot het neerleggen van een klacht waaruit een veroordeling zou volgen”(…) “belet niets een radicaal conservatieve of extreemrechtse beweging om te proberen via politiek benoemingen Unia voor de eigen kar te spannen”. Leugen nr.3 Want de N-VA heeft zulk besluit vanwege Unia niet eens nodig. Het volledig uithollen en beroven van de werkingsmiddelen van Unia is al volop bezig. De simpele taakstelling van het onderzoeken en steunen van klachten inzake racisme is voor de extreemrechtse partij N-VA voldoende. Racisme als klachtmisdrijf moet op termijn verdwijnen.
4. Zoals steeds als het onderwerp u niet welgevallig is, verlegt u de inhoud naar een ander terrein. En als we daar niet in meegaan, gaat u over tot het aanvallen van de persoon die u heeft tegengesproken. Zeer grensoverschrijdend: grof, vulgair en haatdragend. Precies om die reden ben ik wel 10 keer uit een discussie met u gestapt. Maar dat weerhoudt u niet. Het eigenlijke beoogde effect van die grofheid is dan ook geen inhoudelijke discussie over meningsverschillen, of om uw ‘gelijk’ te halen. Het effect is datgene wat de gedachtenpolitie altijd kan bekomen omdat dat poepsimpel is: het gespreksklimaat vergiftigen. Als het de N-VA niet lukt om Apache te verpletteren met een tsunami aan ‘slapp’ klachten, dan vergiftigen ze de discussie wel binnen het Apache forum. Onnodig te zeggen dat respect voor vrije meningsuiting hier niet vooropstaat. Wel het tegendeel.
5. En om die grofheid hier te kunnen verspreiden is het natuurlijk van doorslaggevend belang dat u uw reacties kunt blijven indekken door een alias.
6. Ik roep hier dan ook uitdrukkelijk de verantwoordelijkheid in van de moderator van Apache.
In de nieuwe spelregels, ingevoerd deze zomer, staat zeer expliciet:
“We aanvaarden geen anonieme reacties of reacties enkel getekend met een schuilnaam”. Die spelregel is daar met een reden. Om agressieve ontsporingen onder dekmantel van een schuilnaam te beletten.
Beste redactie van Apache, dat is een juiste spelregel. Pas hem dan ook toe. Zonder aanzien des persoons. Verplicht W.V. om reacties voluit te ondertekenen en verwijder hem als hij die regel niet naleeft.
Deze agressie vergiftigt al datgene waar dit forum voor staat . Dat heeft nu lang genoeg geduurd en is voor geen enkele lezer de moeite van het lezen waard.