Beste Koen Van Bockstal,
Sorry, maar het is zover. Ik herinner me uw gegniffel over de brief die ik alweer zes jaar geleden aan het adres van uw voorganger richtte. Het epistel begon met 'Beste Carlo Van Baelen', en verliep verder als een verwijtend verzoek om meer dynamiek aan de dag te leggen en meer verantwoordelijkheid te nemen. Het VFL moest die kweekvijver voor nieuw talent maar es eigenhandig uitgraven in plaats van de kwijnende en verdwijnende uitgevers daarmee te belasten. U vond dat een terechte opmerking en verzekerde me dat nu u zich vast snoerde in Van Baelens driver's seat alles zou veranderen. U had immers na een zondig leven in de 'grote' muziekbusiness - een schoolvoorbeeld van hoe je niet met kunstenaars solt - het licht gezien en als gedelegeerd bestuurder bij Oxfam Wereldwinkels & Oxfam Fairtrade de mantel der solidariteit aangetrokken en het bijbehorende maatschappelijk engagement uit de hoed getoverd. Het verloop van een standaard heiligenleven zeg maar.
Ik wil niet pretenderen helderziend te zijn, maar iets zegt me dat er in uw bureau nog steeds een vergeelde tegelspreuk uit uw Oxfam-tijden rondslingert: Iemand die honger heeft moet je geen vis geven, maar leren vissen. Dat mag werken voor koffieboeren in Zuid-Amerika, voor schrijvers lijkt het me regelrecht aansturen op een tweede job. Toch voert dit principe de boventoon in het meerjarenplan waar het Fonds der Letteren straks mee naar Sven Gatz trekt. In deze toekomstvisie "moet" de auteur cultureel ondernemer en maatschappelijk relevant worden. Lees: wil hij nog op steun kunnen rekenen. De dagen dat schrijvers enkel tijd kopen met hun werkbeurs om hun boek te schrijven, is volgens u (in gesprek met De Morgen) achterhaald. U ziet meer in een ondernemend schrijver, een die vooral heel erg goed is in het indienen van projectplannen om activiteiten als "een product bedenken, ontwikkelen, produceren en vermarkten", gefinancierd te krijgen. Ik verzin dit niet, u gebruikt die termen. Product en produceren. Misschien kan de productie goedkoop in China gebeuren, dan hoeft zo'n cultureel ondernemer in schrijven al geen tijd te steken, kan hij lekker meteen gaan vermarkten.
Wat was er mis met broeden op een boek, nadenken, schrijven en herschrijven en vervolgens weer in je schrijvershol kruipen om nog meer te schrijven? Niks, alleen gaat het Fonds de zogenaamd navelstarende, wereldvreemde eenzaat, die misschien taalvaardig zijn psychologisch puin weet te ruimen, niet meer steunen.
Nee, iedereen uitgever! Actief productief en ook nog maatschappelijk relevant! Wat stelt u zich daar dan zoal bij voor? Schrijvers die vrijwilligerswerk doen, soep bedelen, opkomen voor de armen en daar dan ook over schrijven? Check, die klus heeft mijn goede vriend Jeroen Olyslaegers in zijn eentje al geklaard, en ik kan u verzekeren dat hij bij wijlen kreunt omdat hij door al dat engagement soms bijna niet aan schrijven toekomt en van een grot droomt.
Beste Sint Koen, voor een heilige durft u wel aardig vloeken in de kerk. Ofwel bent u niet zo taalvaardig en bijgevolg wat misplaatst. Misschien kiest u heel consequent de verkeerde woorden door een soort interview-Tourette. Ieder mens is maatschappelijk relevant, gezien de maatschappij vooralsnog de verzamelnaam is voor samenlevende individuen. U gaat voorrang geven aan auteurs met 'niet-Westers referentiekader'. Koen, het Westen is niet meer, of liever de hele wereld woont inmiddels in het Westen. Ga je door de definitie niet-Westers referentiekader nu net geen wij-zij zaaien? Wat bedoel je met dat drempel verlagen voor deze auteurs? Dat ze slecht schrijven, maar dat je toch wil dat ze verschijnen? Wat wil je daar nu mee bereiken? Hoe vermoeiend allemaal, iets spreekt aan en raakt of niet.
En weet u waar ik te midden van die maatschappelijke rollercoaster die ons als individu verplettert zodat we niet eens aan reflectie toekomen, nu erg behoefte aan heb? Aan boeken van schrijvers die de tijd nemen om te focussen op innerlijke processen, tijdloos verhalen vertellen over vervreemding, eenzaamheid, misschien liefde en de onmogelijkheid ervan. Waarin ik mezelf als mens terugvind. Kortom, boeken als tijdloze ankers, in tegenstelling tot de vloed van op de actualiteit woekerend gezwam waar straks - uit de context van het nu - niemand nog om maalt. Is dat wat u in gedachten had met dat ijdele 'marktcorrigerend' werken wat u met het VFL wil doen?
Ze zijn er al zo weinig, Koen, die boeken met eeuwigheidswaarde. Die klassiekers van morgen, die maken dat we niet eeuwig die van eeuwen geleden moeten herlezen. Je hebt nog twee weken, denk nog es na over dat dossier. Al dat neoliberaal ondernemers gewauwel om Sven Gatz te plezieren. Hij komt uit de biersector en toch is hij nuchterder dan jij. Hij zou een brouwer nooit vragen om ook nog een boek te schrijven om zo zijn relevantie te bewijzen.
Nee, ik heb zelf nog nooit aangeklopt bij jullie. Ik ben van nature een "cultureel ondernemer" weet je wel. Ik kom niet aan schrijven toe, behalve dan opdrachten, producten die ik zelf vermarkt. Wat mij gezien de kleinschaligheid van ons taalgebied niks opbrengt. Die boeken schrijf ik later wel, als ik gepensioneerd freelancer ben en wie weet 400 euro per maand ontvang, want 's nachts na mijn dagtaak wil me het steeds moeilijker lukken.
Hoor ik daar het woordje "verzuurd"? Ik? Nee hoor, ik verslik me na uw toelichting van het meerjaren-wonderplan gewoon in een bijna hysterische lachbui. Na de uitgevers zijn nu de auteurs aan zet. Ik wacht op iets wezenlijks dat het VFL gaat bijdragen, buiten het als een pandjesbaas uitbetalen van die 1,5 miljoen euro van de overheid voor werkbeurzen.
Verras me!
Met vriendelijke groet,
Chris
