Vorige week legde de Nederlandse staatssecretaris voor Financiën Eric Wiebes (VVD) zijn "belastingplan" op tafel. In essentie komt het er op neer dat voor heel wat goederen waar in Nederland vandaag slechts 6 procent btw op verschuldigd is, straks 21 procent btw zal moeten worden betaald. Kranten en tijdschriften vallen onder de nieuwe regeling en zouden - gesteld dat de btw-verhoging gewoon aan de klant wordt doorgerekend - in een klap 15 procent duurder worden.
Honderden miljoenen
Omdat het kabinet van de Nederlandse premier Rutte in de Eerste Kamer niet over een meerderheid beschikt en dus steun moet zoeken bij een of meerdere oppositiepartijen, is de btw-verhoging nog geen uitgemaakte zaak. Te verwachten valt ook dat de indrukwekkende medialobby overuren zal draaien in een poging de plannen terug naar af te sturen, maar of dat ook lukt is maar de vraag. De bevoegde staatssecretaris Wiebes lijkt alleszins voet bij stuk te willen houden.
Tot de belangrijkste slachtoffers van de maatregel behoren de Vlaamse mediabedrijven De Persgroep en Mediahuis. De voorbije jaren legden ze honderden miljoenen op tafel om Nederlandse krantentitels op te kopen. Daartussen zitten kwaliteitstitels zoals NRC Handelsblad en De Volkskrant, maar ook veel regionale bladen en populaire media. Alleen al met de recente overname van de regionale kranten en huis-aan-huisbladen van Wegener door De Persgroep was een bedrag van 245 miljoen euro gemoeid.
"Of het zo ver komt, moeten we nog afwachten, maar het staat vast dat een dergelijke maatregel een mokerslag zou zijn voor de betrokken mediabedrijven", zegt Piet Bakker. "Het gaat om een verschil van 15 procent. De uitgevers hebben, zeker op korte termijn, weinig andere opties dan die 15 procent gewoon bij de prijs te rekenen. Procenten plakken op de impact van zo'n prijsstijging op de verkoop is moeilijk, maar het zou heel verregaande gevolgen kunnen hebben. De voorbije jaren zagen we dat kranten hun prijs met drie procent verhoogden. Parallel zagen we de papieren oplage met zowat zes procent dalen. Een paar jaar geleden was die daling nog maar drie procent."
Vooral populaire titels en regionale kranten dreigen hard door de maatregel getroffen te worden
Vooral populaire titels en regionale kranten dreigen hard door de maatregel getroffen te worden. "Voor kranten als Trouw of NRC Handelsblad zou een prijsstijging met 15 procent relatief minder effect hebben", zegt Piet Bakker. "Het probleem zit vooral bij populaire titels en regionale bladen die een veel breder bereik hebben. Voor veel van hun lezers zou een prijsstijging met 15 procent echt een groot verschil maken."
Arrogante journalisten
In Finland voerde de regering enkele jaren terug al een gelijkaardige btw-verhoging door voor papieren kranten. De stijging van de btw was er beperkter (van 0 naar 9 procent) en bovendien enkel van toepassing op abonnementen. Uit onderzoek blijkt dat de mediabedrijven op het afschaffen van de indirecte overheidssubsidie reageerden door massaal journalisten op straat te zetten. Honderd journalisten verloren vrij snel hun job, tweehonderd anderen riskeren op korte termijn hetzelfde lot.
De maatregel zorgde in Finland ook voor een fel maatschappelijk debat, niet in het minst nadat Kimmo Sasi van de liberaal-conservatieve Nationale Coalitiepartij verklaarde:
De leden van de pers durven wel eens arrogant te zijn. Ze denken dan dat ze alles kunnen schrijven wat ze willen en dat politici gewoon maar naar hun pijpen moeten dansen. De meerderheid van het parlement is het daar niet mee eens.
Ook de vraag of elke krant en elk tijdschrift op gelijkaardige wijze en even onvoorwaardelijk steun moet krijgen van de overheid kwam daarbij op tafel. Vertaald naar Vlaanderen: voor een kwaliteitskrant als De Standaard kan je nog argumenteren dat die inzicht verschaft en nieuws duidt, maar waar zit precies de journalistieke meerwaarde van pakweg Dag Allemaal of Flair? Kan de overheid die blaadjes echt blijven subsidiëren?
Ook in Nederland lijkt dat debat intussen voorzichtig van de grond te komen. Het feit dat 'Vlaamse' mediabedrijven tot de belangrijkste betrokkenen behoren, zorgt er misschien voor dat ook hier ten gronde een debat wordt gevoerd over (on)voorwaardelijke overheidssteun aan media.
