We stellen mensen twee vragen. Ten eerste, vindt u dat een vrouw die zwanger werd door een verkrachting het recht heeft haar zwangerschap af te breken? Vervolgens, vindt u dat abortus in bepaalde gevallen toegestaan moet zijn? Wat we nu juist meten is niet meteen duidelijk. Sociale wetenschappers stellen vast dat de eerste vraag leiding geeft aan de antwoordverdeling op de tweede vraag: meer mensen zullen vinden dat abortus toegestaan moet zijn. Hoe meet je dan de attitude ten opzichte van abortus? Door mensen wel of niet vooraf te laten nadenken over het thema?
Een tweede respondent uit mijn onderzoekje, een vijftiger met een matige politiek interesse, had het consequent over Luc Dehaene. Hoe ik daarmee moest omgaan wist ik niet zo goed. Ik besloot hem niet te verbeteren en noteerde Luc Dehaene. Toen ik mijn resultaten moest ingeven in een databestandje, nam ik contact op met de assistent. Er was namelijk een discrepantie tussen het codeboek en mijn antwoorden. In mijn ogen kon ik onmogelijk de antwoorden van de respondent wijzigen in Jean-Luc Dehaene, er moest immers een betekenis zitten in die consequente verspreking. De assistent heeft het dan maar voor mij gedaan.
Perverse afwijkingen
De sociale wetenschappen zullen nog een hoop beunhazerij moeten uitzweten voor ze dicht genoeg op de huid van de werkelijkheid zitten
Daaraan moest ik dus denken toen ik professoren hun stemtest en de afwezigheid van de PVDA+ daarin zag uitleggen. Er waren gegronde redenen om het zo te doen, zoals gewoonlijk methodologische argumenten. Kiespolls schraagden het betoog. Als je even niet oplet, wordt dat een beetje zoals incest verdedigen met het argument van pedofilie: een heuse travestie. Geen enkele sociale wetenschapper kan namelijk uitleggen wat precies het effect is van stemtesten en kiespolls op het kiesgedrag of zelfs maar op het politieke bewustzijn van burgers. Wat we enkel kunnen stellen is dit: het zijn perverse afwijkingen. We moeten ze vakkundig bestrijden voor ze nog meer gewicht krijgen.
De sociale wetenschappen zijn al met al een vrij jonge discipline, enkele eeuwen jonger nog dan de exacte wetenschappen. Net zoals deze natuurwetenschappen zich moesten verzetten tegen inzichten uit onder andere de religie en de alchimie, zullen de sociale wetenschappen nog een hoop beunhazerij moeten uitzweten voor ze dicht genoeg op de huid van de werkelijkheid zitten om ook naar de kern door te dringen, tot het Higgs-Boson van de samenleving. Dat sociale wetenschappers zich in de tussentijd lenen voor kiespolls en de mediamieke spelletjes die daar rond worden geweven, spreekt echter niet voor de sociale wetenschappen.
