Als de perceptie bestaat dat sp.a een verrottingsstrategie hanteert, is het omdat Patrick Janssens die eigenhandig heeft gecreëerd. Na de gemeenteraadsverkiezingen kraaide hij dat als de onderhandelingen mislukten, dat nooit of te nimmer aan zijn partij zou liggen. Janssens beweerde dat de stadslijst eventueel zelfs een schepencollege zonder meerderheid wilde gedogen, om duidelijk te maken dat zij – echt waar – niet wilden dwarsliggen. “De Wever heeft in het verleden al bewezen dat hij een meester is in het zwartepieten”, aldus Janssens, maar dat zou deze keer niet lukken. De opzichtigheid waarmee hij dit nummertje opvoerde, deed iedereen die er eerder aan twijfelde, geloven dat de stadslijst de komende weken obstructie zou plegen. Tot zover de perceptie.
Naast de perceptie, bestaat de realiteit. Daarin legde sp.a de afgelopen weken een bochtig parcours af dat in niets te vergelijken valt met de onderhandelingstactieken van N-VA in 2010. Toen beloofde Bart De Wever in Vollezele aan Elio Di Rupo dat hij van de financieringswet af zou blijven, terwijl die daarna toch op tafel kwam te liggen. Dat is waar. Tenzij Bart De Wever het antwoord in het oor van Kristof Windels fluistert, zal de vraag of N-VA de regeringsonderhandelingen bewust heeft geblokkeerd nooit opgelost raken, maar het is zonneklaar dat sp.a er in Antwerpen alles aan doet om de formateur een hak te zetten.
Zegt ook al veel
Na de verkiezingen wilde Janssens duidelijk maken dat sp.a en CD&V elkaar niet zouden lossen. Hij had daar een ultiem, juridisch argument voor. “Wie schepen wil worden, heeft de handtekeningen nodig van de helft van de mensen die op zijn lijst zijn verkozen”, zei Janssens in Ter zake. Die zou hij CD&V nooit geven. Dat standpunt maakte indruk, om vervolgens, vorige week alweer te worden verlaten. “De handtekeningen niet leveren, heeft volgens de sp.a geen enkele zin. Als er in januari geen voordracht is, is het immers de gemeenteraad die daarover beslist”, stond vrijdag op de voorpagina van De Morgen. Er is nog niet onderhandeld en sp.a verandert al de uitgangspunten.
Het is een kleinigheid, maar zo zijn er nog te vinden. De formatienota die Bart De Wever schreef met als enige bedoeling Groen te lozen, werd door Janssens afgebrand. Radio 1 vroeg hem wat hem het meeste stoorde aan de nota, en dat bleek de alinea over armoede te zijn. “Een korte passage. Dat zegt op zich ook al veel”, zei Janssens, waarna hij de tekst van De Wever oplas. Wanneer een sociaaldemocraat die in 2006 een bestuursakkoord onderhandelde waar het woord ‘armoede’ niet in voorkwam, dat thema herontdekt om het zijn concurrent in het gezicht te wrijven, is dat vulgaire stratego.
Kopie van het bestuursakkoord
De reactie van sp.a op de formatienota, past in een spectaculaire bocht die de partij enkele weken voor de verkiezingen inzette. In mei vroeg De Morgen aan Patrick Janssens wat hij van het verkiezingsprogramma van N-VA vond. “Ik was niet onder de indruk. Het merendeel van wat daarin staat, zijn zaken die wij vandaag al doen. Het is bijna een kopie van het bestuursakkoord. Ik zie niet in waar de trendbreuk, of de grote verandering zit. Dat hebben ze me nog niet geloofwaardig uitgelegd. Oh ja, in het hoofdstuk 'Cultuur' staat dat 11 juli veel belangrijker moet worden. Ik veronderstel dat de kermis van Antwerpen dan op 11 juli moet vallen, of zo...”, glimlachte hij.
Als de nota enkel een kopie was van het N-VA programma, kon Janssens niet anders dan zijn handtekening eronder te zetten.
Later tijdens de campagne – de peilingen voorspelden een nederlaag – bedacht sp.a dat een polarisering tussen de twee burgemeesterskandidaten meer succes zou hebben dan Bart De Wever mee in het bestuurdersbad te proberen sleuren. Zoals bekend is ook deze strategie (die eigenlijk meer op een stuiptrekking leek dan wat anders) volkomen mislukt, maar sindsdien doet sp.a het voorkomen alsof N-VA een extreemrechtse kwelgeest is. Meyrem Almaci liet vorige week weten dat de formateurnota van Bart De Wever las als het programma van zijn partij, maar de stadslijst had het in een verklaring over een ‘meer uitgesproken versie’ van het verkiezingsprogramma. Als het enkel een kopie was, kon Janssens niet anders dan zijn handtekening eronder te zetten.
Masterplan 2020
Het kroonjuweel van de ‘socialistische strategen’, zoals zij in De Morgen worden genoemd, is hun opgedrongen verbond met Groen. Tijdens de campagne wilde de partij niet weten van de progressieve frontvorming waar Almaci de laatste weken mee van deur tot deur ging, maar nu moet ze per se van de partij zijn. Dat is best begrijpelijk – sp.a gaf haar idealen op voor de macht en probeert met Groen haar geloofwaardigheid te herwinnen of op zijn minst een linkse concurrent op te ruimen – maar zorgt ervoor dat sp.a water en vuur meebrengt naar de onderhandelingstafel.
Sp.a houdt vast aan twee partijen die hun hebben en houden hebben ingezet op een tegenovergesteld mobiliteitsplan
Groen is niet de enige partij waar sp.a zich aan heeft vastgeklonken. Ook Marc Van Peel – nu al dé revelatie van deze onderhandelingen – komt mee. Hij zegt van zichzelf (in De Standaard) dat hij charme mist, maar maakt een zeer beminnelijke indruk. Van Peel was ook niet enthousiast over de nota van De Wever, maar er viel over te praten. Eigenlijk heeft hij maar één stokpaardje. Een breekpuntje. Het Masterplan 2020 van de Vlaamse regering mag niet worden opengebroken. Het is een zwaar bevochten compromis tussen CD&V, sp.a en N-VA dat niet terug ter discussie mag worden gesteld. Het enige veto dat Groen heeft (en wat de partij, in tegenstelling tot wat Bart Brincman denkt, nooit zal loslaten) is het opheffen ervan, want in dat Masterplan staat het BAM-tracé ingeschreven. Sp.a houdt vast aan twee partijen die hun hebben en houden hebben ingezet op een tegenovergesteld mobiliteitsplan. Dat de partij de onderhandelingen blokkeert, is slechts perceptie.
‘Meesterzet’
Het vertrek van Patrick Janssens is niet het vertrek van een rancuneuze bestuurder die zich niet bij verkiezingen wil neerleggen. Noch in de perceptie, noch in de realiteit. Enkel Het Laatste Nieuws kan hier een ‘meesterzet’ in zien van een briljante strateeg die precies weet waar hij wil uitkomen. De hele Antwerpse sp.a hangt in de touwen. Na decennialang aan het hoofd te hebben gestaan van het stad is hen de macht ontnomen. En als dat gebeurt, en ook de schouder van Gene Bervoets verdwenen is, blijft enkel de arrogantie van de onmacht over.
Sp.a blokkeert de onderhandelingen. Gewoon omdat het kan, maar ook omdat de partij niet weet wat ze wil. De door Janssens benoemde administratie houdt de traditionele smeekbede om sp.a in het bestuur te houden, maar de oppositie ligt voor de hand. In een schepencollege dat geleid wordt door Bart De Wever zal de partij enkel meer stemmen verliezen aan Groen en de PvdA. In de oppositie dreigt de irrelevantie. “Het begint in de oppositie en eindigt in het café”, zei Marc Van Peel daarover. Zolang de partij niet heeft uitgemaakt welke rol ze de komende zes jaar wil spelen, is elke onderhandeling zinloos. Het is misschien aardig dat Janssens zich heeft teruggetrokken (en hopelijk krijgt hij weer een zitje in de raad van bestuur van Belfius), maar het lost geen werkelijk probleem op. Sp.a moet kiezen.
