Ik geloof in de taaie kracht van onderuit, zoals de Antwerpse actiegroepen stRaten-generaal en Ademloos al jaren bewijzen en de nieuwe sociale bewegingen in het huidige Bolivia onder Evo Morales aantonen. Die geografische sprong is vanzelfsprekend voor een buurtbewoner én kosmopoliet zoals ik voor wie ‘een andere wereld is mogelijk’ geen loze woorden zijn.
Borgerhout en Bolivia hebben niet alleen de eerste letter gemeen. Borgerhout, voornamelijk intra muros, en El Alto, de bovenstad van La Paz, zijn plaatsen waar ‘nieuwkomers’ zich via een moeizaam inburgeringsproces een nieuw bestaan proberen te verwerven. Dat vindt echter niet iedereen goed. Overal ter wereld, of je nu in België of in Bolivia woont, wordt er een verhitte politieke discussie gevoerd tussen voorstanders van een mono- en van een multiculturele samenleving.
Ook aan het Krugerpark tref je de ver¬scheurdheid van de migranten¬wereld aan. Dat beschrijf ik in mijn boek ‘Groeten uit Borgerhout’. Het landerige en branie¬achtige gedrag¬ van het stereotype groep¬je jongeren is evenzeer aanwezig in Oud-Borgerhout als in El Alto, van waar¬uit duizenden Aymara-jonge¬ren met begerige blik¬ken naar de rijkdom van de beneden¬stad kijken. Deze kinde¬ren van inheemse boeren, die om te overle¬ven de armoede van het platteland geruild hebben voor een luizenleventje in de stad, hangen bij gebrek aan beter dag in dag uit rond schreeuwerige flipper¬kasten en lawaaierige videogames.
Een sociaal Antwerpen…voor iedereen
Lotens: ‘Je moet geen geleerde stadssocioloog zijn om te voorspellen dat riots zoals in Londen ook in Borgerhout, Kuregem of El Alto mogelijk zijn’
‘Wie ben ik?’ en ‘Wie zijn wij?’ zijn zeer belangrijke identiteitsvragen. Maar daarnaast - en belangrijker - is er ook de sociaal-economische positie van de burger die in grote mate zijn ontplooiingsmogelijkheden bepaalt. Dat is een vuistregel die overal ter wereld geldt. Gecapuchoneerde jongeren uit de onderbuik van London City trokken sporen van vernieling door één van de duurste steden ter wereld. Je moet geen geleerde stadssocioloog zijn om te voorspellen dat dergelijke uitbarstingen ook in Borgerhout, Kuregem of El Alto mogelijk zijn. De broeihaarden van stedelijke riots zijn altijd en overal hetzelfde. Het gaat om buurten waar alle sociale problemen accumuleren: veel jonge en langdurig werklozen, een laagopgeleide bevolking, slechte omstandigheden om te leven en te wonen.
De aandacht van deze stad mag niet alleen uitgaan naar de nieuwe bewoners van ’t Eilandje en de gefortuneerde loftbezitters aan de Antwerpse Scheldekaaien. Wil Antwerpen de slogan ‘’t stad is van iedereen’ waar maken, dan moet er ook gewerkt worden aan een sociaal Antwerpen met een uitgebreide sociale huisvesting en sportinfrastructuur, een goede begeleiding van jongeren en een kwalitatief sterk en goed uitgebouwd onderwijs om straks de 600.000 inwoners van deze stad te kunnen opvangen.
Bolivia als voorbeeld
Op wereldvlak ziet het er naar uit dat de sociale, culturele en economische geografie van een land er binnenkort een zal zijn van met elkaar verbonden stadgewesten. Steden beginnen stilaan de staten te verdringen in de politieke ruimte. Ze vormen het decor waar sociale strijd geleverd wordt.
El Alto is in de recente Boliviaanse geschiedenis de ‘voorhoede’ van de nieuwe sociale bewegingen geworden. De bewoners hebben mee voor een inheemse president, Evo Morales, gekozen. De motor van het verzet werd in El Alto gevoed door de afkeer van de traditionele politiek en het gebrek aan democratie. Dat zien we ook in de nieuwe democratische bewegingen van indignados, die de openbare ruimtes van de grote steden in Spanje en Griekenland veroverden. Op al die plaatsen in de wereld zijn mensen het beu te figureren als opvulling in de kranten, als statistieken, als potentiële consumenten, die alleen goed zijn om de financiële gaten te dichten van waanzinnig speculerende banken.
Alleen als het Rien ne va plus! weerklinkt wordt de modale burger mee in het schuldenbad getrokken van het casinokapitalisme.
In een land als Bolivia onder Evo Morales worden die schulden niet verhaald op de modale burger, maar worden ze terug naar afzender gezonden. Gaat het daarom slechter met de Boliviaanse economie? Nee, integendeel. Het Internationaal Muntfonds feliciteerde Bolivia onlangs met een economische groei die het land - o ironie - heeft kunnen maken door precies de economische dictaten van die internationale organisatie naast zich neer te leggen. Het kan dus blijkbaar ook anders. De recente verkiezingsuitslagen in Europa wijzen erop dat de Europeanen van onderuit die dictaten van de Europese Unie niet langer pikken.
Ik trok vorig jaar opnieuw naar Bolivia om het boeiende, maar moeilijke veranderingsproces dat zich daar onder Evo Morales ontwikkelt, te kunnen volgen. Hieruit ontstond ‘Pijnen van een Pachakuti’. Het boek is zeker geen ver-van-mijn-bed-show, maar een intellectuele zoektocht naar ‘het goede leven’ en naar elementen voor een nieuwe grammatica van links.
Terwijl men in landen als Bolivia een stukje welvaartsstaat probeert op te bouwen wordt dat model in het Westen wegens te duur voor de concurrentiepositie almaar sneller afgebouwd. Terwijl de pensioenleeftijd in Europese landen almaar hoger wordt, vermindert Bolivia de pensioenleeftijd van 65 naar 58 jaar. Op 1 mei van dit jaar heeft Evo Morales de elektriciteitssector genationaliseerd. Het is gedurfd om een ethische politiek te voeren in een tijd dat enkele grote aandeelhouders regering na regering op de knieën krijgen.
Participatieve democratie
Ik zei het al: Borgerhout en Bolivia hebben niet alleen de eerste letter gemeen. Het verhaal van het Krugerpark is een voorbeeld van de zoektocht naar een duurzaamheidsdriehoek waarin politici, alerte ambtenaren en wakkere burgers elkaar kunnen vinden. Dat is het vertrekpunt voor een dynamische basisdemocratie die een werkelijke participatie aan het maatschappelijke leven kan garanderen en dat moet veel meer zijn dan een symbolische ontmoeting tijdens de traditionele stembusgang.
Het Antwerpse mobiliteitsdossier is te belangrijk om aan enkele arrogante politici overgelaten te worden die de eigen partij belangrijker vinden dan de leefkwaliteit van meer dan een half miljoen stadsbewoners. Dat vonden ook de Bolivianen en ze stuurden de traditionele partijen naar huis.
Lotens: ‘Er zijn geen dwarsliggers meer in de halfronden van de macht. Ook links is machteloos. Daarom is Rood! nodig in deze stad’
Borgerhout, Antwerpen, België, Bolivia: het gaat steeds om het luisteren naar de stem van onderuit en om het respect- en begripvol omspringen met de energie die daaruit voortvloeit. Dat is van des te meer belang op een ogenblik dat een arrogante financiële wereld haar verliezen afwentelt op politici en gewone burgers. En wat is het antwoord daarop? Geen, zeker niet van de traditionele politici. Er zijn geen dwarsliggers meer in de halfronden van de macht. Ook links is machteloos. Daarom is Rood! nodig in deze stad. Om lastige vragen te stellen over BAM-tracés en betonboeren, en over schuldenlasten waar wij als gewone burgers niets mee te maken hebben, maar ook om te verwijzen naar plaatsen in de wereld waar men, met vallen en opstaan, bewijst dat het ook anders kan.
Nieuwe grammatica voor links
Het is zoals de truc met de Chinese vaas die stilaan van de linkerkant van de schouwmantel naar rechts opschuift zonder dat de bezoeker, die nochtans dagelijks over de vloer komt bij zijn buren, het opmerkt. Een kikker die in water leeft dat stilaan opgewarmd wordt, voelt de pijn pas als een kritieke temperatuur overschreden wordt. Populaire politici als Bart De Wever die schijnbaar een ander discours hebben, zijn er zelfs helemaal van doordrongen. De Vlaamse leeuw van vandaag ademt neoliberalisme uit met een postmodernistisch modeluchtje aan.
Arm Vlaanderen, arm Antwerpen dat misschien met zo’n burgemeester zal worden opgezadeld! Om die volksverlakkerij te keren is een nieuwe grammatica voor links nodig. Daar wordt niet alleen in Bolivia naar gezocht. Het is een glokale zoektocht waaraan ik via Rood in deze stad mijn steentje wil bijdragen.
Proloog: Bolivia in Antwerpen
In de proloog van het boek ‘Pijnen van een Pachakuti’ legt Walter Lotens de parallellen uit tussen Antwerpen en Bolivia. Een voorpublicatie.
Zaterdag 2 juni stelt Lotens zijn boek voor in De Groene Waterman, Wolstraat 7 in Antwerpen. Samen met Francine Mestrum en Joep Oomen treedt hij onder begeleiding van Liesbet Walckiers in debat. Meer info op www.walterlotens.net
