Referenda geven altijd gedoe. Mensen weten meestal niet waarover het gaat en stemmen met de wind mee. Ze laten zich verleiden door onzinnige argumenten, of kiezen voor hun eigen zaak waar het publieke belang zou moeten primeren. De representatieve democratie is superieur, maar heeft ook haar grenzen. Als de verkozen politici zich op een sektarische manier wijden aan het uitvoeren van een plan waarover in Griekenland geen enkel panelgesprek werd gevoerd, kan een referendum dienen om de boel op te schudden.
Plan van Brussel
Dat geldt des te meer wanneer dat plan niet werkt. Er werd verteld dat de Grieken moesten besparen om het vertrouwen van de financiële markten terug te winnen. Als iedereen maar genoeg inleverde, als de overheidsbedrijven maar werden verkocht en als er maar genoeg ambtenaren werden afgedankt, zou Griekenland weer tot leven komen. Dat is de boodschap die de Europese commissie, de Europese Centrale Bank en het IMF sinds anderhalf jaar met veel overtuiging brengen.
Is er geen alternatief? Natuurlijk is dat er wel. Als de Europese vrienden van Griekenland daartoe besluiten, dan worden veel minder Grieken in de armoede geduwd.
De Grieken hielden zich aan wat hun geldschieters hen oplegden, maar het resultaat blijft uit. De rente die Griekenland betaalt op overheidsobligaties blijft onrustwekkend stijgen – daarvoor hoef je ze zelfs niet te vergelijken met het Duitse ideaal – en de economie blijft dramatisch krimpen. Critici zeggen dat de Grieken perspectief moet worden geboden, en dat ze licht aan het einde van de tunnel moeten te zien krijgen, maar zulke psychologie van de koude grond doet zelfs niet ter zake. Het plan van Brussel werkt niet, en dan maakt het niet uit of je met optimisten of pessimisten te maken hebt.
Mannen zonder alternatief
De reacties op dit falen lopen erg uit elkaar. Er zijn er die beweren dat Griekenland verder moet gaan met de hervormingen. De financiële markten zijn wantrouwig geworden, dus je moet heel erg je best doen als je hun vertrouwen wil winnen. De Grieken hebben momenteel ook de perceptie tegen, want niemand gelooft natuurlijk dat zij zich iets aantrekken van Europese bureaucraten in Athene. Nee, meer pijn is nodig. Andere commentatoren beweren dat de overheid niet zoveel belastingverhogingen moet doorvoeren, want dat fnuikt de ondernemersgeest. Meer besparingen. En dan zijn er nog de mannen zonder alternatief. Er is er geen, dus iedereen doet gewoon verder en kijkt niet om.
Is er geen alternatief? Natuurlijk is dat er wel. Als de Europese vrienden van Griekenland daartoe besluiten, moet dat land veel minder ingrijpende besparingen doorvoeren alvorens het geld wordt overgemaakt waar de Griekse overheid op draait, en worden veel minder Grieken in de armoede geduwd. Als Angela Merkel wil, worden er zelfs middelen vrijgemaakt om in Griekenland te investeren, zodat de economie terug kan groeien. Er is geen enkele economische wetmatigheid die Europa dwingt om de Grieken te wurgen, want dat levert helemaal niets op.
Verkiezingen
Het referendum van Papandreou maakte geen kans. Hoewel er even een datum werd opgeplakt, was nooit duidelijk hoe hij zijn voorstel door het parlement zou krijgen. Het leek een wanhoopsdaad van een politicus die niet langer wilde instaan voor de pijn die zijn vaderland wordt aangedaan. Wat na hem komt, is onzeker. Een troepje technocraten staat klaar, maar bij vervroegde verkiezingen zal elke Griek alsnog een stem kunnen uitbrengen. Iets om naar uit te kijken.
