Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Van nieuwswinkel tot pretpark: de media onder het scalpel van Sigrid Spruyt

Sigrid Spruyt
IMG_20190511_212234
Sigrid Spruyt op de Nacht van Apache 11 mei 2019 in de Antwerpse Arenbergschouwburg (Foto: David Leloup)

Een week geleden was het weer zover: Het Laagste Nieuws sleurt iets uit de context, voegt wat toe en laat wat weg uit een boek, dat van de moeder van Greta Thunberg. Dat leverde het ‘nieuws’ op dat Greta CO2 letterlijk kon zién. Een onzinverhaal dat ook bij de VRT een hysterische reactieketen op gang bracht, tot iemand toch eens ging lezen wat er nu echt in dat boek stond, en de VRT ’s anderendaags het fatsoen had te erkennen dat een fout was gemaakt, niet de juiste context was gegeven: "Daar zijn we gisteren in gebreke gebleven en proberen we u vandaag beter te bedienen."

De nieuwswinkel had de eeuwige Rik Torfs opgevoerd om er het zijne over te zeggen, uiteraard zonder het boek gelezen te hebben, én een toxicoloog, uiteraard zonder… Zo gaat dat in de media: iedereen heeft en geeft een mening zonder te weten waarover het gaat, zonder de feiten te kennen. Er zijn weinig Einsteins die antwoorden: "Ik heb niet graag een mening over iets tenzij ik de precieze feiten ken."

Aan mijn oud-collega’s werd drie maanden geleden gevraagd wat hun mening was over mijn boek, dat ze uiteraard... niet gelezen hadden. Ze hebben een visie gehoord of gelezen, stellen die niet in vraag, gaan niet naar de bron, verwarren mening met feiten, zien de kloof tussen werkelijkheid en weergave niet. Het is menselijk maar geredelijk onvergeeflijk voor journalisten die verondersteld zijn alleen van de feiten verslag te doen.

IMG_20190511_212234
Sigrid Spruyt op de Nacht van Apache 11 mei 2019 in de Antwerpse Arenbergschouwburg (Foto: David Leloup)

Verzopen feiten

Als ik het positief bekijk is er een kleine vooruitgang geboekt: 13 jaar geleden, na de kwakkel in de zaak Joe Van Holsbeeck, waarbij Marokkanen tot moordenaars werden uitgeroepen op basis van racistisch vooroordeel, vonden ze bij de VRT excuses niet nodig. Maar in die tijd was fake nieuws ook nog geen item. Van Holsbeeck was in 2006 trouwens mijn breekpunt. Ik schreef toen:

‘Wij, wij zijn allang de pedalen kwijt, niet alleen door racisme, maar veel meer nog door doldraaierij, massahysterie, onprofessionalisme, altijd alles opkloppen, basisregels van bronnenkritiek over het hoofd zien (één bron is geen bron, bronvermelding,…), niet meer zelf nadenken, iedereen echoot een ander, om ter snelst, en wát doeterniettoe. Huilen met de wolven. De op hol geslagen media. Total loss. Niemand staat nog stil bij de feiten. Ze maken een proces op basis van horen zeggen, roddel, verdachtmakingen, achterklap, vooroordelen en de mening van anderen. In plaats van te oordelen op basis van eigen ervaringen en eigen onderzoek, op basis van FEITEN. Poincaré keert zich om in zijn graf! Wil iemand op de vloer van de VRT-nieuwsredactie zijn nog altijd pertinente woorden uithangen? “Het denken mag zich nooit onderwerpen, noch aan een dogma, noch aan een partij, noch aan een hartstocht, noch aan een belang, noch aan een vooroordeel, noch aan om het even wat, maar uitsluitend aan de feiten zelf, want zich onderwerpen betekent het einde van alle denken.” Als ik lees wie ze de voorbije weken allemaal hebben opgevoerd om wat te zeggen over Marokkanen. Ongelooflijk. Absurdistan. Dat een mens zelfs onze Machiavelli al heeft horen zeggen dat check en double check ‘iets van vroeger’ is… Niet te geloven.’ (Dagboek van een anker, p. 173)

Had ik alle kwakkels in de ruim twintig jaar dat ik bij de VRT was, keurig genoteerd én ook heel precies opgeschreven wat nog veel erger was: hoe wij het populisme groot hebben gemaakt, dan zou je de ‘grondige kritische analyse’ krijgen die sommigen mij verwijten niet geschreven te hebben. Het is nooit mijn opzet geweest, en zou trouwens voorbedachtheid vergen.

Mijn dagboek was een reactie op de feiten, impressies uit het nieuwscircus van een gedegouteerd geraakte insider. De mediakritiek die er de essentie van is werd overstemd door het apenkot dat de rioolpers ervan maakte, die zo eigenhandig het bewijs leverde van wat het boek beweert. Daar zíjn al grondige kritische analyses over geschreven, ook door Nick Davies, peetvader van de mediakritiek en inspiratiebron van Apache:

• feiten vinden geen gehoor of zetten geen verandering in gang.

• een omerta binnen de media over zelfkritiek.

• alles herkauwen zonder feitencontrole, gemanipuleerd door pr, lobby’s en partijen.

• tijd- en geldgebrek: steeds minder journalisten doen steeds meer werk.

• commercie bedreigt de onafhankelijkheid.

• populisten worden aan de macht gebracht, of het nu met de Brexit is, Trump of de N-VA.

Besluit: feiten verzuipen in informatiechaos die leidt tot politieke chaos en chaos in het beleid. We kunnen er in Vlaanderen van meespreken. Neem het klimaat.

Pretpark

In vergelijking met weken en maanden geleden gaat het er nauwelijks nog over. ‘17de klimaatmars trekt nog 530 deelnemers’ was een opgelucht klinkende titel van een piepklein artikeltje met daarin de zin "ze zijn nog altijd niet tevreden". Alsof er iets is om tevreden over te zijn en de klimaatkinderen lastpakken zijn waar we zo snel mogelijk vanaf moeten. Het nieuwe is eraf, de hype voorbij, passé, net nu ’t erover zou moeten gaan. En dan niét over Greta of haar moeder of Rik Torfs, maar over de feiten, steevast over het hoofd gezien.

Er zijn gelukkig uitzonderingen: wij hadden Nic Balthazars Klimaatbetoog, de BBC de documentaire 'Climate Change - The Facts' van David Attenborough. 92 jaar oud probeert hij nog een verschil te maken op dit cruciale punt in de wereldgeschiedenis voor de overleving van onze soort en andere soorten. Er is geen tijd meer voor kortzichtig geldgewin en minder belangrijke agendapunten die verdeeldheid zaaien. Het gaat niet om Vlaamse staatswording, die het doel was, is en blijft van onze (Antwerpse, nvdr) burgemeester, nu ‘kandidaat-minister-president’, en die ons niet zal redden wanneer puntje bij paaltje komt, in het grotere geheel.

Een pretpark, da’s onze maatschappij, met overgemediatiseerde politici als supersterren, terwijl een wereldbrand dreigt

De partij met het grootste klimaatpalmares van niets doen en sabotage adverteert in de krant ongegeneerd "het ecorealisme van de N-VA", ik citeer "op basis van wetenschap, analyse en cijfers". "We zoeken betaalbare oplossingen, geen doemdenken of belastingtsunami’s die onze groei en onze levensstijl bedreigen." Onze groei en levensstijl... Grof. De oorzaak voorstellen als doel.

Mening opsmukken met verwijzing naar ‘cijfers’ en ‘wetenschap’ maar er straal aan voorbijgaan. Paniek zaaien over geld, zogezegd dat van ‘ons’, terwijl we net buitenlandse reuzen groot en rijk maken. Mensen die wél weten waarover het gaat hoor je in de pers weinig tot niet. 'Mijn vader was de grootste attractie in het pretpark', titelde het weekblad Story, De Wevers kinderen citerend. Een pretpark, da’s onze maatschappij, met overgemediatiseerde politici als supersterren, terwijl een wereldbrand dreigt.

Van brand gesproken: een van de meest deprimerende feiten in Attenboroughs documentaire is het tempo waarin bomen verdwijnen, de bossen die ons goeddeels zouden kunnen redden omdat ze CO2 opslaan, maar die integendeel omgehakt worden en verbrand, op een schaal die zelf goed is voor een derde van de broeikasgassen. Een oplossing wordt tot zo oorzaak gemaakt.

In Vlaanderen is sinds 1985 de bebouwde oppervlakte met 50% toegenomen en die van bos met 2,5% gedaald. Van de belofte om tienduizend hectare bij te planten kwam niéts in huis. Wegen daarentegen... daar kwam 20% van bij, zelfs bijna 10% in een jaar. Dát is de vooruitgang van de N-VA en dat zijn cijfers, geen slogans.

De zogenaamde ‘betonstop’ die stellen we uit, en het gebrekkige Mestactieplan zet zijn lijdensweg voort, terwijl onze waterkwaliteit achteruit blijft boeren: een derde van de Vlaamse waterlopen haalt de Europese nitraatnorm niet, ruim zés keer meer dan het beoogde doel van vijf percent. In de krant las ik de grappige spelfout: "N-VA kan zich vinden in wat er nu voorliegt", met de lange –ie van liegen.

Nog tien jaar

Dertig jaar hebben we verloren, ondanks waarschuwingen en voorspellingen die bekend raakten toen ik in 1989 bij de VRT begon en die twintig jaar lang nauwelijks belicht werden, omdat journalisten en politici het te druk hadden met hun eigen virtuele wereld en ongezonde verstrengeling. Ze lieten kortzichtige onverdraagzamen de agenda bepalen, tot de oprukkende verrechtsing in Vlaanderen salonfähig was gemaakt, ten koste van voor de mensheid belangrijke zaken.

Toen er tien jaar na mijn vertrek niets was verbeterd, integendeel, besliste ik mijn dagboek uit te brengen. Het viel samen met de stem van de klimaatstraat. Hopelijk vindt die meer gehoor en kan ze wél iets veranderen, want er blijven nu nog maar tien jaar om ons ecosysteem niet finaal te ondermijnen. En daarvoor zullen we naar het economische systeem moeten kijken. Dat iedereen gijzelt, ook de pers, al blijven er uitzonderingen, en rebellen als Apache. Climate Change-The Facts staat nog op Youtube, voor feiten, geen meningen en mediageraaskal.

LEES OOK
Tom Cochez / 24-02-2015

Papier of digitaal? De toekomst van de krant

Voor klassieke mediabedrijven zijn het verwarrende tijden. Terwijl de drukpersen nog niet zijn afgeschreven, worden ze op de digitale snelweg links en rechts voorbijgeflitst. Hoe…
2569856190_c6f8107b70_z
Tom Cochez / 07-10-2011

Ombudsman Tom Naegels: ''Ik kan doen wat ik dacht te kunnen doen"

Tom Naegels is intussen goed drie maanden ombudsman van De Standaard. Tijd voor een uitgebreid gesprek over de bijzondere relatie tussen krant en lezers, de lange tenen van…
Op 15 juni werd Tom Naegels aangesteld als ombudsman van De Standaard (Foto Michel Gouverneur - Reporters)
Michiel Leen / 14-04-2011

Pauli: ‘Helft mediakritiek ging over De Morgen’

Een hoofdredacteur die tegelijk ook marketeer is, staat voor Walter Pauli niet gelijk met vloeken in de kerk: “Een goed oplagecijfer is de beste bescherming tegen eender welke…
Walter Pauli: 'Als Van Thillo een redactie herschikt, is dat echt wel met de bedoeling om een andere krant te gaan maken. Daardoor moesten we bij De Morgen twee keer kort na elkaar door de chicane.' (Foto Danny Gys – Reporters)