Je kan dit artikel uitzonderlijk gratis lezen. Niet alle artikels van Apache over het coronavirus zijn gratis te lezen. We vinden het wel belangrijk dat iedereen correct geïnformeerd wordt over het virus.
Wil jij ook de andere artikels kunnen lezen en onze kritische en diepgravende journalistiek mee mogelijk maken? Word dan lid van Apache. Ben je al lid? Deel dit artikel gerust met je vrienden en familie, zodat ook zij breed geïnformeerd worden.
“We staan op een kantelpunt. Het besef is er. Dit gaat om de veiligheid van de wereld. Het is aan de wereldleiders om die te garanderen.” Professor Johan Neyts (Rega Instituut, KU Leuven) hoopt dat de coronapandemie snel leidt tot actie. Volgens de viroloog moeten wereldleiders dan ook dringend hun verantwoordelijkheid nemen. “Binnen de G7 of de G20 wordt over de grote werelduitdagingen gepraat. Als je daarbij zoiets cruciaals als de pandemie die we vandaag meemaken over het hoofd hebt gezien, dan ben je niet goed bezig. Het is tijd om het geweer van schouder te veranderen.”
Hoe kan de wereld zich in de toekomst wapenen tegen nieuwe virussen zoals SARS-CoV-2, het coronavirus dat aan de basis ligt van Covid-19? Wellicht ergens in het najaar van 2019 maakte het virus – al dan niet via een tussengastheer - de sprong van vleermuizen naar mensen.
Wanneer zo'n nieuw virus opduikt, is er nog geen immuniteit en de ontwikkeling van een vaccin duurt lang. In afwachting daarvan lijkt ‘social distancing’ de enige optie. Door nauwe contacten tussen mensen te vermijden, wordt de verdere verspreiding van het virus geremd.
Maar er bestaat nog zoiets als ‘de derde weg’: geneesmiddelen die de verdere verspreiding of de schadelijke werking van het virus aan banden leggen. Dergelijke antivirale middelen tegen Covid-19 zijn er vandaag (nog) niet. En dat had anders gekund. Mocht er de voorbije jaren geïnvesteerd zijn in de ontwikkeling van antivirale middelen, dan was de wereld deze pandemie mogelijk bespaard gebleven.
Preventief
“We kunnen geen preventief vaccin maken tegen een virus dat er nog niet is”, zegt professor Neyts. “Maar wat we wel kunnen, is antivirale geneesmiddelen ontwikkelen die werken tegen een hele familie van virussen. Als er dan plots een nieuw lid van de familie opduikt, zoals nu met SARS-CoV-2, dan hebben we meteen een remedie voorhanden.”
Viroloog Johan Neyts: 'Antivirale geneesmiddelen kunnen preventief ontwikkeld worden voor de meeste virusfamilies en zouden cruciaal kunnen zijn om nieuwe uitbraken in de kiem te smoren'
De familie van de coronavirussen is een goed voorbeeld. Momenteel zijn er zes verschillende coronavirussen actief bij mensen. Mochten we de voorbije jaren antivirale geneesmiddelen hebben ontwikkeld tegen één ervan, dan zouden die nu wellicht ook werken tegen SARS-CoV-2.
“Het nieuwe virus is sterk verwant aan een ander coronavirus: SARS. Mochten we indertijd doorgezet hebben met de ontwikkeling van een antiviraal middel tegen SARS, dan hadden we vandaag een wapen gehad om de epidemie meteen de kop in te drukken en mensen te behandelen", stelt Neyts.
Mondiale schaal
Die redenering gaat volgens Johan Neyts op voor het gros van de andere virusfamilies. “De ontwikkeling van een antiviraal middel kost een paar honderd miljoen euro per familie. Dat lijkt veel, maar als je de economische en menselijke schade bekijkt die vandaag wordt aangericht, dan is zo’n investering eigenlijk peanuts.”
Daarom pleit de Leuvense professor ervoor om beter nog vandaag dan morgen in actie te schieten. Daarbij kijkt hij in eerste instantie naar de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
“Zoiets moet op mondiale schaal gebeuren en dan lijkt het logisch dat de WHO de coördinatie op zich neemt en een duidelijk statement maakt waardoor wereldwijd het enthousiasme wordt aangezwengeld om hier werk van te maken. De WHO zou vervolgens ook mondiale stocks van dergelijke middelen kunnen beheren zodat we klaar staan wanneer een nieuwe epidemie zich aandient. Het zou ook farmaceutische bedrijven een duw in de rug geven: bij gebrek aan businessmodel werd er de voorbije jaren nauwelijks geïnvesteerd in de zoektocht naar antivirale middelen.”
Om dat te verwezenlijken heeft de WHO de steun nodig van wereldleiders. Ook zij zouden zich dringend bewust moeten worden van het belang van de ontwikkeling van nieuwe antivirale middelen. “Ik zal niet aflaten om die boodschap te brengen”, zegt Neyts. “Ik ben ervan overtuigd dat de pandemie die we vandaag meemaken de ogen heeft geopend. Het besef is er. We staan echt op een kantelpunt. Dit gaat om de veiligheid van de wereld. Het is aan de wereldleiders om die te garanderen.”
Remdesivir
In afwachting moeten we het stellen met de zoektocht naar 'toevallige' antivirale nevenwerkingen van bestaande geneesmiddelen. Onder meer aan het Rega Instituut wordt gezocht naar dergelijke positieve nevenwerkingen.
Professor Johan Neyts: 'Dit gaat om de veiligheid van de wereld. Het is aan de wereldleiders om die te garanderen'
Eén van de meest beloftevolle middelen die daarbij in beeld zijn, is het antivirale geneesmiddel remdesivir. Dat is een middel dat effectief zou zijn tegen Ebola. Eind vorige week lekte via een in medische verslaggeving gespecialiseerde nieuwssite STAT de eerste resultaten uit van een grootschalig onderzoek naar de werking van remdesivir tegen Covid-19. Wetenschappers wijzen er op dat de resultaten te beperkt zijn om er conclusies aan te koppelen, maar sommige onderzoekers lijken hun enthousiasme moeilijk te kunnen verbergen.
Alles draait om een studie waarbij in totaal 2.400 ernstig zieke patiënten en 1.600 patiënten met minder ernstige klachten remdesivir krijgen toegediend. De resultaten van de studie laten nog even op zich wachten, maar de gegevens van 113 ernstig zieke patiënten in Chicago lekten voortijdig uit. De arts die de studie voor de University of Chicago coördineert, verklaarde daarover aan STAT: “Het beste nieuws is dat het merendeel van onze patiënten het ziekenhuis intussen al heeft mogen verlaten. Dat is fantastisch. We hebben slechts twee patiënten verloren.”
Beleggers hebben er alvast het volste vertrouwen in: de beurskoers van Gilead - het Amerikaanse farmabedrijf dat remdesivir ontwikkelt - ging na het lek fors de hoogte in.
Intussen werd ook een studie gepubliceerd in ‘Journal of virus eradication’ die aangeeft dat remdesivir, maar ook andere geneesmiddelen die mogelijk helpen bij Covid-19, zeer goedkoop kunnen geproduceerd worden. Die vaststelling staat in scherp contrast met de prijzen die vandaag gelden voor de meeste van die geneesmiddelen.
Mochten studies de positieve 'neveneffecten' van remdesivir of andere bestaande geneesmiddelen tegen Covid-19 bevestigen, dan kondigen de gesprekken tussen overheid en farmaceutische bedrijven over de prijszetting zich bijzonder pittig aan.
