Apache wil onafhankelijke onderzoeksjournalistiek in Vlaanderen versterken. We doen dat met veel zin en zijn trots op wat we realiseren. Maar we willen ook onze collega’s eren die dat samen met ons doen.
Apache wil onafhankelijke onderzoeksjournalistiek in Vlaanderen versterken. We doen dat met veel zin en zijn trots op wat we realiseren. Maar we willen ook onze collega’s eren die dat samen met ons doen.
En dit jaar zijn dat regiojournalisten met een bijzonder project. Met 800 zijn ze in Vlaanderen, maar hun métier staat onder druk. Lokale kranten verdwijnen, edities of titels worden samengevoegd, artikels steeds meer onderling gedeeld en redacties moeten het met minder mensen doen. Een recent rapport waarschuwde zelfs dat het steeds moeilijker wordt om meerstemmigheid te verzekeren.
En toch zijn regiojournalisten onmisbaar in een democratie. Ze houden het doen en laten van lokale bestuurders in het oog. En dat is nodig, want steden en gemeenten krijgen steeds meer taken bij.
Tegelijk zijn regiojournalisten ook de vingers aan de pols van wat in de samenleving beweegt. Niet zelden ontstaan grote verhalen dankzij de voelsprieten van een journalist uit de regio.
Apache sprak met verschillende professionals en lijstte vijf bijzondere verhalen/regiojournalistieke projecten van het afgelopen jaar op. Een jury bestaande uit experten Annemarie Estor (PEN Vlaanderen), Rik Van Welden (opleidingscoördinator Journalistiek Arteveldehogeschool) en Trees Verleyen (voormalig docente Journalistiek Thomas More Mechelen en jurylid De Loep/VVOJ), de redactie van Apache en uiteraard u, de lezer, bepalen wie uiteindelijk de 'Pen van Apache' 2018 krijgt. U kan uw stem hieronder uitbrengen, tot donderdagavond middernacht.
De genomineerden
1. De deal die het zonlicht niet mag zien (Mark Van Luyk en Roel Damiaans/Het Belang van Limburg)
De Genkse schepen Bruno Angelo (sp.a) verdient over een periode van 20 jaar 17 miljoen euro met groenestroomcertificaten. Een week voor de subsidiëring omlaag gaat, medio 2011, keurt energiewaakhond VREG een regeling voor zijn park goed.
Twee jaar later duikt een deurwaardersverslag op waaruit blijkt dat driekwart van de kabels van de 13.000 panelen niet aangesloten waren tijdens de keuring.
Daarop schorst de VREG de uitbetaling. Uit een gerechtelijk dossier blijkt sprake van politieke inmenging bij de waakhond om die schorsing ongedaan te maken.
Ondertussen is een (geheime) dading hangende, waarbij uiteindelijk 4,6 miljoen euro belastingsgeld naar de schepen zal vloeien.
Dat de datum van keuring, en niet de datum van ingebruikname telt bij het bepalen van de hoogte van de subsidies, is een manier van werken die ook in andere dossiers voorkomt. Dit achterpoortje doet de rechter oordelen dat het onduidelijk is wat er precies in de AREI-keuringsverslagen moet staan.
Het verhaal is het resultaat van jarenlange berichtgeving over de zaak. Ondanks het feit dat Angelo wederwoord krijgt in het artikel, eisen zijn advocaten een recht van antwoord waarin niets meer weerlegd wordt.
2. Provinciale onderzoeksredactie van Krant van West-Vlaanderen
Krant van West-Vlaanderen maakt sinds 2016 twee journalisten vrij om provinciale thema’s dieper uit te spitten.
Met een dossier over het ondergronds gaan van prostitutie langs gewestwegen, werden journalisten Olivier Neese en Pieter-Jan Breyne eerder dit jaar genomineerd voor de Loep van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ).
De redactie ontving eerder een prijs van de 'Werkgroep Verder' voor de berichtgeving over zelfdoding in West-Vlaanderen.
Hun onderwerpen gaan heel breed, van cybermisdaad tot de doodsteek van nertsenkwekerijen.
Vaak wordt gebruik gemaakt van crowdsourcing. Zo kwamen er recent meer dan 500 reacties binnen na de oproep om slechte fietspaden aan de redactie te melden.
Die informatie wordt teruggekoppeld aan politici en verwerkt in de berichtgeving.
3. De ziekte van Sint-Niklaas (Johan De Vos/EPO)
In zijn jongste werk 'Het boek van Sint-Niklaas', doorbreekt auteur en recensent Johan De Vos een omerta in zijn geboortestad: de vele asbestdoden. Die worden gelinkt aan de decennialange asbestproductie door de uitbater van een asbeststort in een woonwijk.
Die passage in zijn boek wordt opgepikt door alle nationale media en er volgt een storm van protest.
Na onderzoek van de milieu-inspectie, verliest het stort zijn vergunning. Het parket dagvaardt ook de eigenaar, omdat heel wat veiligheidsvoorschriften op de stortplaats niet werden nageleefd.
Met zijn werk doorbreekt Johan De Vos niet alleen het stilzwijgen van politici, bestuurders, vakbonden en inwoners. Hij wijst ook op de vele politieke linken tussen het (vroegere en huidige) stadsbestuur en de eigenaars van de fabriek en de stortplaats.
4. UberEats: op het randje van de illegaliteit (Saïd Al-Haddad/BRUZZ)
UberEats, de maaltijdleverancierapp van taxibedrijf Uber, neemt het niet al te nauw met de wetgeving. Dat blijkt uit undercoveronderzoek van BRUZZ-reporters Saïd Al-Haddad, Mathias Declercq, Maarten Verdoodt en Maarten Coosemans.
Al Haddad werkte vier maanden als koerier van de maaltijdleverancier. Tijdens zijn onderzoek komt hij terecht in een wereld van onbestaande aanwervingsprocedures, variabele en lage vergoedingen, een gebrek aan een arbeidsovereenkomst of enige vorm van werkzekerheid en een fiscaal systeem zonder wettelijke basis.
De reportage toont ook hoe de wetgeving achterop hinkt op de 'uberization' van de economie, wat in Brussel alleen al honderden jongeren in minderwaardige statuten duwt.
Het verhaal verschijnt zowel in BRUZZ magazine, online op BRUZZ.be en wordt daarna ook verfilmd voor BRUZZ.tv. Daarna wordt de reportage breed opgepikt door andere media. BRUZZ blijft de 'uberization' op de voet volgen.
UberEats won eind mei de Belfius Persprijs voor Lokale Journalistiek.
5. Brussels Papers (zes media en Transparencia)
Een consortium van zes Brusselse media en het burgerplatform Transparencia duikt vorig jaar maandenlang in de lonen, onkostenvergoedingen en nevenmandaten van politici in de 19 Brusselse gemeenten. Ze brengen opheldering in wat al sinds 2006 bij ordonnantie verplicht is, maar niet gebeurt omdat de wetgever geen sancties oplegt.
Die samenwerking ontstaat in de nasleep van de affaire Samusocial, de daklozenorganisatie waar de toenmalige Brussels burgemeester Yvan Mayeur (PS) flink bijverdiende en tot ontslag dwong.
Journalisten van Bruzz, VRT, Het Nieuwsblad/De Standaard, Le Vif/L’Express, RTBF en La Capital slaan de handen in elkaar en banen zich een weg door het labyrint van Brusselse instellingen.
Via het platform transparencia.be vuren ze openbaarheidsverzoeken af. Het resultaat van hun volgehouden zoektocht wordt via een transparantiemeter gevisualiseerd en resulteert in publicaties in andere media.
Jaarlijkse traditie
De Pen van Apache wordt jaarlijks uitgereikt aan een journalist, medium of organisatie die zich onderscheidt in de strijd voor de vrijwaring van de persvrijheid en de onderzoeksjournalistiek.
De erkenning zag in 2017 het levenslicht tijdens de 'Nacht van Apache', naar aanleiding van de (inmiddels afgewende) monsterclaim van Land Invest en de ex-kabinetchef van De Wever. VRT-journalist Luc Pauwels werd toen gelauwerd omwille zijn kritische werk als energiespecialist. Hij ontdekte dat jaar dat ook in dieselwagens van Opel sjoemelsoftware stak.
De stemronde is intussen afgelopen.
