"Vlaamse uitgevers weren nieuwsparasieten - in 2014", schreef de Nederlandse site dodebomen.nl vorige week. De aanleiding voor het artikel was een eerste evaluatie van de afspraken die ruim twee maanden eerder in een charter werden gegoten. Daarin beloven mediagroepen Corelio, Concentra Media, de Persgroep Publishing, Mediafin en Roularta Media Groep om zorgvuldig om te springen met bronvermelding en verhalen onderling niet langer creatief over te schrijven.
Op de site van Vlaamse Nieuwsmedia staan zowel het charter als de bijhorende uitleg. Daarin lezen we:
Om nieuwsberichten correct te hergebruiken, dient de journalist bij het letterlijk overnemen of louter vormtechnisch aanpassen van teksten of delen van teksten twee bijzondere voorwaarden te respecteren:
- Steeds de bron correct vermelden: het weergeven van de naam van het mediabedrijf volstaat niet. Een bronvermelding impliceert het letterlijk weergeven van de merknaam van de oorspronkelijke publicatie;
- Steeds substantiële waarde toevoegen door een eigen creatieve inbreng op het vlak van duiding, weergave van extra feiten of achtergrond of invalshoek. De globale indruk van het aangepaste artikel moet verschillend zijn van deze van het overgenomen artikel.
Het charter werd begin maart ondertekend, maar erg ingeburgerd lijkt de nieuwe gewoonte nog niet te zijn. Kranten(sites) blijven zich bezondigen aan wat op redacties wel eens als 'creatief overschrijven' wordt betiteld. En als het niet écht nodig is om een bron te vermelden, gebeurt het nog steeds vaker niet dan wel. Nogal wat journalisten blijken, bijna drie maanden na de ondertekening, niet eens op de hoogte van het feit dat er zoiets als een 'fair use charter' bestaat.
Primeurs erkennen
Op de verschillende redactievloeren blijven de onderlinge ergernissen over het misgunnen van elkaars primeurs intussen groot. Een probleem dat zich overigens meer op het niveau van de coördinatie situeert dan op het niveau van individuele journalisten. Die kijken wel eens vaker vreemd op wanneer, bij het openslaan van de krant plots blijkt dat de originele bronvermelding in hun stuk is gesneuveld. De achterliggende opstelling is nogal kinderachtig en komt doorgaans op hetzelfde neer: als zij onze primeurs niet erkennen, dan wij die van hen ook niet. Een discussie die al snel verzandt in een rondje zij-zijn-begonnen.
Daarbij speelt, behalve een vorm van journalistieke na-ijver, vooral een systematische overschatting van het belang van primeurs. Voor buitenstaanders is het moeilijk te vatten, maar binnen de mediastolp wordt het belang ervan bijzonder hoog geacht. Discussies over wie op welk moment welke primeur haalde, zijn vaak caféavondvullend en hoe groter de journalistieke ego's rond de tafel, hoe kleiner zo'n discussies doorgaans verlopen.
Voor buitenstaanders is het moeilijk te vatten, maar binnen de mediastolp wordt het belang van primeurs bijzonder hoog geacht
Eigen huis op orde
Maar als het van de Vlaamse Nieuwsmedia afhangt, komt daarin binnen afzienbare tijd verandering. Het komende jaar moeten de neuzen langzaam in de goede richting. Vanaf 2014 wordt het menens: primeurs moeten dan netjes worden toegewezen en redacties zullen de inhoud van artikels van concurrerende redacties niet langer creatief kunnen herschrijven. Er moet iets substantieels aan toegevoegd worden. Op dodebomen.nl maakte Patrick Lacroix, directeur van Vlaamse Nieuwsmedia duidelijk dat het in een eerste fase de bedoeling is om het eigen huis op orde te hebben. Pas dan kan er een vuist worden gemaakt tegenover de talloze nieuwsaggregators en andere initiatieven waarlangs 'inhoud' vandaag wordt gerecycleerd:
In het belang van de sector moeten we de rotte appels eruit zien te werken. Maar dat kan alleen slagen als je je eerst zelf goed gedraagt (...) dit (biedt) ons de bodem voor latere juridische actie. Een rechter zal zonder meer geïnspireerd raken door onze opstelling. En als we dan bijvoorbeeld in het najaar van 2014 daadwerkelijk de parasieten gaan aanpakken, kan niemand meer zeggen dat ze van niets wisten.
Dat laatste is dan ook de dieperliggende reden waarom de grote mediahuizen de krachten bundelen: samen sterk tegen de echte parasieten. Het komende jaar moet duidelijk worden of het charter voldoende druk op de ketel zet om de conflicten tussen redacties ondergeschikt te maken aan die gemeenschappelijke strijd tegen de externe aggregators.
Persagentschappen
Wat als persagentschap Belga een primeur van een krant, netjes met bronvermelding in een persbericht giet waarna alle andere kranten het vervolgens gewoon overnemen
Maar vooraleer het zo ver is, zullen er nog enkele heikele punten moeten worden uitgeklaard. Op de achtergrond woedt immers ook de digitale media(r)evolutie. Het oude ritme waarbij primeurs 's morgens netjes in de krant stonden, heeft plaats gemaakt voor een nieuwsflow die dag en nacht onophoudelijk doordendert. Primeurs zijn er op elk uur van de dag en kranten of andere media hebben de grootste moeite om 'hun' verhaal een tijdje bij zich te houden. Daarbij speelt de botsing tussen 'voor' en 'achter' de paywall een steeds grotere rol. Een straf verhaal / primeur staat immers steeds vaker achter de paywall. Maar wat als persagentschap Belga die 'betalende' primeur van een krant, netjes met bronvermelding in een persbericht giet waarna alle andere kranten het vervolgens 'gratis' knippen en op hun site plakken? Het charter speelt immers niet bij berichten van persagentschappen. Het gevolg is pervers: de krant die een straf verhaal heeft, raakt het al snel kwijt aan de concurrentie.
Er is dus nood aan een soort extra luik, niet in het minst omdat de hierboven geschetste gang van zaken ook een pervers journalistiek effect sorteert: mensen lezen immers gratis de ingekorte verhalen, de meest sensationele stukken of quotes en niet het originele verhaal dat vaak veel meer duiding geeft. Geregeld gaat er zo een steekvlam de lucht in die elke nuance mist.
Het charter is een belangrijke eerste stap, maar er zal nood zijn aan veel meer willen de mediagroepen de nieuwsparasieten met succes een halt toeroepen. Misschien vinden ze wel inspiratie in onderstaande uiteenzetting die (nieuwe)mediagoeroe Jeff Jarvis onlangs hield voor de Nederlandse mediagroep TMG.
