Door Herman Matthijs
In dit koninkrijk zijn we nu al sinds midden juni jongstleden bezig met een poging om een federale regering op de been te krijgen. Het resultaat van al die maanden overleg? Quasi nul. Over op zijn minst twee zaken zijn de onderhandelende partijen het nog lang niet eens: wie doet mee en hoe wordt de financieringswet aangepast.
Het geld
De zeven politieke partijen zijn pas in oktober beginnen praten over de bijzondere financieringswet voor de Gemeenschappen en de Gewesten. Bizar, want deze wet is de toegang tot de staatshervorming die absoluut nodig is om de Europese begrotingsdoelstellingen te halen.
Heden is men bezig met de berekening van talloze modellen aangaande deze bijzondere financieringswet. Hierover zijn er vier bemerkingen te maken.
Ten eerste worden er modellen uitgewerkt zonder dat er een politiek akkoord bestaat over welk financieringsstelsel men wil.
Secundo, men telt modellen uit zonder dat er overeenstemming is met betrekking tot de bevoegdheden die overgaan van de federale overheid naar de Gemeenschappen en de Gewesten. Die nieuwe bevoegdheden hebben een budgettaire waarde en dat zal de uitgaven van de deelstaatbegrotingen laten stijgen. In de enige nota die we tot op heden hebben gezien tijdens deze lange onderhandelingen, in casu de nota van koninklijk verduidelijker Bart De Wever, spreekt men van drie soorten bevoegdheden.
Deze zijn op te delen als volgt:
- de bevoegdheden zonder budgettaire omvang: de huurwet, pachtwet, onteigeningswet…
- de bevoegdheden met een budgettaire waarde: de brandweer, civiele bescherming, wetenschappelijk onderzoek...
- de onduidelijkheden, zoals wie gaat wat betalen in de defederalisering van justitie
Een derde opmerking met betrekking tot de econometrische modellen slaat op drieprocentnorm van het Stabiliteits- en Groeipact. De Europese Muntunie heeft beslist dat we in 2010 een maximaal interfederaal begrotingstekort mogen hebben van drie procent en tegen het jaar 2015 moet er een begrotingsevenwicht komen. Dat betekent dat de huidige -4,8 % BBP naar drie procent moet tegen 2012, dus over 13 maanden, en naar nul tegen eind 2014.
In heel de regeringsformatie is daar nog nooit ernstig over gesproken. Het lijkt zowaar een fait divers in de geschiedenis van de Belgische overheidsbegrotingen. Desalniettemin is dit de grootste sanering van onze openbare financiën aller tijden.
Ten slotte moet er gewezen worden op de uitgangspunten van die bijzondere financieringswet. Iedereen vindt die te complex, onduidelijk en niet transparant. Bovendien kampt ze met een gebrek aan eigen autonomie en de afwezigheid van eigen verantwoordelijkheid. Maar alles wijst er op dat men blijft verderrijden in die bijzondere wet. Zodoende zal een hypothetisch nieuw model nog minder duidelijk zijn en zal de transparantie nog minder te zien zijn.
Wie met wie?
Maar ook over wie mee zal regeren is nog geen duidelijkheid. Er zijn al diverse ideeën gelanceerd voor de vorming van een federale regering.
De eerste mogelijkheid is om verder te gaan met de huidige zeven partijen. Maar die hebben na vijf maanden nog niets bereikt van akkoord.
Een coalitie van de vorige zes partijen en dit zonder de N-VA is een twee optie. Dan heeft men geen meerderheid voor een staatshervorming en maar een 78 zetels op 150 in de kamer. Deze coalitie zou de sociaal-economische budgettaire problemen kunnen aanpakken. Maar deze optie heeft maar 35 Vlaamse zetels op 88 in de kamer. Dit laatste is wel geen verplichting, doch onverkoopbaar in Vlaanderen.
Dan maar een traditionele driepartijencoalitie? Die bezit ook geen tweederde meerderheid en heeft de geschiedenis tegen zich.
Een vierde mogelijkheid is de voorgaande coalitie uitbreiden met de groenen. Die heeft wel een tweederde meerderheid, doch met acht partijen wordt het wel erg complex om een beleid te voeren.
En dan zijn er nog de mogelijkheden om een zakenkabinet op te starten of de kroonraad te laten besturen. Maar deze ideeën hebben geen enkele democratische onderbouw.
Opnieuw verkiezingen?
Een economie heeft nood aan een politiek model dat werkt. Sinds de zomer van het jaar 2006 ligt het federale politieke model aan scherven. De gevolgen zijn dat de economie en daarmee de tewerkstelling en vervolgens de welvaart daaronder gaan leiden. Maar een grondige hervorming van dit politiek model is nog niet aan de orde. Wat als er geen akkoord wordt bereikt tegen de kerstperiode? Dan zou men theoretisch een coalitie kunnen opstarten zonder de N-VA, doch die regering zal ook snel botsen op de lange lijst van communautaire problemen. Als de politieke partijen er niet uit geraken dan is het de gouden regel in een parlementaire democratie dat men zich moet wenden tot de kiezers. Dat is de harde maar ook de eerlijke wet van een democratie.
Professor Herman Matthijs doceert politieke wetenschappen aan de VUB.
