De terugkeer van de monopoliebrekers

Jan Walraven
jeff bezos jim mattis
De voormalige Democratische Defensieminister van de VS Ash Carter (links) leidt oprichter, voorzitter en CEO van Amazon Jeff Bezos rond in het Pentagon (Foto: Jim Mattis - <a href="https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/">Creative Commons licentie</a>)

Ongeveer de helft van de Amerikaanse gezinnen is lid van Amazon Prime, het betalende abonnementensysteem van het leidende Amerikaanse e-commercebedrijf. Het dominante bedrijf van oprichter en CEO Jeff Bezos beheerst 46% van de online verkoop en heeft een geschatte waarde van ongeveer 450 miljard dollar.

Het is echter lang niet de enige sector die de laatste jaren richting absoluut monopolie evolueert. Tachtig procent van de vluchten in de VS wordt geboekt bij slechts vier vliegtuigmaatschappijen. AB Inbev domineert de helft van de Amerikaanse biermarkt, terwijl chemiereus Monsanto bepaalt wie welke gewassen wanneer zaait. Facebook en Google controleren samen zowat 75% van de wereldwijde online advertentiemarkt, en de farmaceutische sector wordt gecontroleerd door steeds minder en steeds grotere spelers.

jeff bezos jim mattis
De voormalige Democratische Defensieminister van de VS Ash Carter (links) leidt oprichter, voorzitter en CEO van Amazon Jeff Bezos rond in het Pentagon (Foto: Jim Mattis - Creative Commons licentie)

Monopolisering

Deze almaar verder om zich heen grijpende monopolisering en concentratie werd mede mogelijk gemaakt door voormalig Democratisch president Bill Clinton. Hij bouwde verder op de fundamenten die onder meer door de Republikein Ronald Reagan werden gelegd.

Voor Republikeinen was het toejuichen van big business niks nieuws onder de zon, maar voor de Democraten betekende het een complete en historische ommezwaai. Clinton omarmde marktconcentratie als zegen voor de economie, daar het meer efficiëntie en lagere prijzen betekende.

Onder Clinton maakten de banken, media, defensie en tig andere cruciale sectoren een enorme concentratiebeweging. Het aantal overnames en fusies bereikte ongekende hoogten waardoor steeds meer economische macht bij steeds minder spelers kwam te liggen. Hetzelfde patroon herhaalde zich onder zijn Democratische opvolger Barack Obama. Obamacare bracht die concentratiegolven bovendien naar ziekenhuizen, farmaceutische bedrijven en verzekeraars.

Wilson en FDR vs. Clinton en Obama

De liefde voor big business van Clinton en Obama kon niet verder af staan van het Democratische partijprogramma van 1900 waarin private monopolies "onverdedigbaar en ontoelaatbaar” werden genoemd, of de forse antitrustwetgeving die onder Democratische presidenten als Woodrow Wilson en Franklin D. Roosevelt werd ingevoerd.

Clinton en Obama leken te zijn vergeten dat ongebreidelde marktmacht niet enkel voor lagere prijzen zorgt, maar dat een bedrijf als Amazon ook in staat is om de lonen te drukken, eenzijdig prijzen op te leggen aan leveranciers, en vooral jobs kan schrappen waar het wil.

Toenemende concentratie leidde tot een boom in bedrijfscriminaliteit, met bedrijven die handelen als prijskartels. Bovendien is marktconcentratie volgens de auteur één van de belangrijkste drijfveren voor de toenemende ongelijkheid, waarbij landelijk Amerika het grootste slachtoffer is.

Een aantal Democraten, met voormalig presidentskandidaat Bernie Sanders en zijn collega-senator Elisabeth Warren op kop, pleiten ondertussen fel en duidelijk voor een terugkeer naar de "trust busting" roots van de partij.

Monopolisering is geen natuurlijk, onvermijdelijk proces ingegeven door technologische vooruitgang, argumenteren zij. Wetgeving en beleid kunnen die beweging omkeren. Terwijl Obama de publieke geldbuidel rijkelijk opende om de banken die "too big too fail" waren geworden te redden, stelt Warren dat de grootbanken die Obama onmisbaar achtte wel degelijk opgedeeld kunnen worden.

Oppositie

Al sinds 2015 pleit de senator uit Massachusetts voor de herinvoering van de Glass-Steagall-wet die investeringsbanken en commerciële banken splitste. Die wet was een hoeksteen van de New Deal van Roosevelt, een symbool van de Democratische afkeer voor monopolies en big business.

Willen de Democraten opnieuw de partij worden die zich daartegen afzet, zal ze zich ook hard moeten durven opstellen tegen de iconen van de intern zo geliefde Sillicon Valley. Dan zal de partij met dat klassiek verhaal in een hedendaags jasje duidelijk moeten maken dat monopolisering niet enkel indruist tegen de principes van de vrije markt, maar dat het tegelijk economische gelijkheid tegenhoudt, macht concentreert in weinig handen en dus de democratie zelf in gevaar dreigt te brengen.

Dat verhaal past perfect bij aloude Amerikaanse waarden en symbolen. Antitrust betekent immers het beschermen van de familieboerderij tegen Monsanto, van vrije meningsuiting tegen Facebook, van de gemeenschap tegen Citibank. Met een regering van miljardairs geleid door Trump zou weerstand bieden tegen economische machtsconcentratie wel eens de ideale oppositiestrategie kunnen zijn.

Lees het volledige, Engelstalige artikel bij New Republic.

LEES OOK
Steven Vanden Bussche, Samira Ataei / 10-06-2020

Mondmaskers: hoe de Belgische modesector buitenspel werd gezet

Defensie liet bij de bestelling van mondmaskers snelheid primeren boven kwaliteit. Uit documenten die Apache kon inkijken blijkt dat verschillende voorschriften tijdens de lopende…
mask-4964589
Redactie Apache / 03-05-2019

Formateurs: jij kan het schudden

Wie wil er nog peilingen en stemtests als u gewoon zelf een regering kan vormen? Speel nu Formateurs™, het politieke kaartspel van Apache.
Screen Shot 2019-04-30 at 20.30.03
Steven Vanden Bussche / 05-12-2018

Twee Turken erelid PEN Vlaanderen: 'Nationalisme creëert onvermijdelijk haat'

De Turkse onderzoeksjournalist Ahmet Sik en essayist en romanschrijver Ahmet Altan zijn twee nieuwe ereleden van Pen Vlaanderen. 'Nationalisme creëert onvermijdelijk haat', zegt…
Ahmet Altan (Foto (c) Picture Alliance/Photoshot)