Wordt Europa Chinees?

Groeiende Chinese invloed sluipt Europa onmerkbaar binnen. Via Chinese investeringen en de uitbouw van Chinese netwerken gooit China strategisch een net over Europa. Chinese propaganda indoctrineert Europeanen. Wat Europa ziet als economie, is voor China politiek. Europa lijkt China’s tactieken niet te herkennen.

China koopt zowat de hele wereld op. Recent werd in Djibouti de eerste Chinese buitenlandse militaire basis opgericht, en werd Abu Dhabi toegevoegd aan de eindeloze lijst van investeringen in havens wereldwijd.

Westerse beschaving in Chinese handen

De Griekse haven Piraeus is in Europa de meest strategische plek waar China voet aan wal heeft. Voor een appel en een ei verkocht Europa de Griekse haven in 2009, vorig jaar was de deal rond.

Jammer genoeg pas nadat de haven aan China was verkocht, maakte economisch geograaf professor Costis Hadjimichalis en zijn onderzoeksteam een studie van de onschatbare waarde van Piraeus:

‘Democratia’ straat in het Griekse Piraeus, met op de achtergrond de ‘Chinese’ haven. (Foto: © Jeanne Boden)

• de geostrategische positie van de haven;
• een vrachtcentrum op de Thriassiovlakte;
• een ontwikkelde maritieme cluster;
• hoge productiviteit en globale connecties;
• de belangrijkste maritieme macht in centraal Europa;
• de nabijheid van Athene dat naast commercieel voordeel speciale financiële mogelijkheden biedt;
• de globale trend om oude havens in shopping centra, ontspanningsfaciliteiten, luxe hotels en exclusieve jachthavens te transformeren;
• een transportcentrum voor veelzijdig commercieel gebruik en passagiers.

Dat alles kocht China voor enkele honderden miljoenen. De ironie van het lot: het Chinese bezit ligt aan de ‘Democratia’ straat. De basis van de Westerse beschaving behoort nu aan China. Dit kan tellen als symboliek. Het is niet te begrijpen hoe zoiets kan gebeuren. Griekenland kan problemen hebben, maar toelaten dat zo’n strategisch Europees punt verkocht kan worden, getuigt niet van langetermijnvisie, en zegt veel over gebrek aan eenheid in Europa.

Zwak Europa, sterk China

De ironie van het lot: het Chinese bezit in Piraeus ligt aan de ‘Democratia’ straat. De basis van de Westerse beschaving behoort nu aan China. Dit kan tellen als symboliek

China daarentegen is uiterst strategisch langetermijngericht en uitgekiend. Win-win is niet meer dan overtuigingsretoriek. Het gelijktijdig gebruik van ‘zwak Europa, sterk China’ discours in China bewijst het tegendeel. Er is geen reciprociteit. In de ontelbare ‘uitwisselingsprojecten’ is er geen uitwisseling, maar eenrichtingsverkeer.

Terwijl in plaatsen als Kazachstan gedemonstreerd wordt tegen privatisering van grond om te vermijden dat die kan verkocht worden aan China, is dat in Europa een ander verhaal. Privé-eigendom wordt verkocht aan gelijk wie. In Griekenland protesteren arbeiders, na de verkoop van Piraeus.

China erkent immers geen onafhankelijke vakbonden of opgelegde werkomstandigheden. Griekenland is slechts één voorbeeld. Vergelijkbare verhalen zijn te rapen over heel de wereld. Portugal klaagt over een onfaire deal nadat China in de nationale energiemaatschappij investeerde.

China wil het Euraziatische continent integreren. Daarom is niet enkel Piraeus belangrijk, maar ook het hart van Europa: Brussel en België.

Sri Lanka komt tot de conclusie dat de verkoop van 70% aandelen in de Hambantotahaven aan China niet in het belang is van de bevolking van Sri Lanka, omdat China ook daar niet van plan om onafhankelijke vakbonden toe te laten of werkomstandigheden te respecteren. Wat China koopt, volgt Chinese normen, en geen andere.

Beijing’s politieke bijenkorf

China wil het Euraziatische continent integreren. Europa overtuigen is een belangrijk onderdeel van dat doel. Daarom is niet enkel Piraeus belangrijk, maar ook het hart van Europa: Brussel en België. De One Belt One Road (OBOR), een project waarmee China de Zijderoute nieuw leven wil inblazen en infrastructuur over land en zee wil uitbouwen tot in Europa, speelt daarbij een belangrijke rol.

‘Welcome to Piraeus Container Terminal’, de ommuurde containerterminal is volledig in Chinese handen. (Foto: © Jeanne Boden)

Daarnaast staat de overname van bedrijven hoog op de Chinese agenda en worden allerlei comités en organisaties opgericht die mee de weg moeten banen. Terwijl Chinese bedrijven aanvankelijk weinig interesse hadden in België, is het nu een uitvalsbasis geworden, een hub voor Europa.

Het aantal Chinese organisaties in België is niet meer te tellen. Naast vijf Confuciusinstituten, zijn er talloze ‘culturele’ centra, een OBOR-Cultuur en Toerisme Comité, een Chinese Kamer van Koophandel voor Chinese bedrijven die naar hier komen, en allerlei andere organisaties. Chinese organisaties in België die vóór de tijd van Xi Jinping vriendenclubjes waren, zijn geprofessionaliseerd en staan nu in dienst van Chinezen die naar hier komen.

China Desks in allerlei organisaties worden bemand door Chinezen. Westerlingen hebben vaak ontstellend weinig zicht op wat er precies gebeurt. Zelfs EU-China academische onderzoeksgroepen dragen hun steentje bij tot het promoten van Chinese propaganda.

Chinese diaspora

De One Belt One Road wordt gepromoot via zogenaamd academisch onderzoek dat het globale enthousiasme voor de OBOR moet bewijzen

De One Belt One Road bijvoorbeeld wordt gepromoot via zogenaamd academisch onderzoek dat het globale enthousiasme voor de OBOR moet bewijzen. Na de stroom van OBOR-congressen enkele jaren geleden, volgen nu de EU-China samenwerkingsinitiatieven, allemaal opgezet door Chinezen. Chinezen werken ijverig mee om de grootse plannen van Xi Jinping te verwezenlijken. Elk nieuw Chinees initiatief is een nieuwe kern van een uitdeinend Chinees netwerk en groeiende Chinese invloed.

De rol van de Chinese diaspora, vooral de generatie die twintig jaar geleden naar het Westen kwam en niet terug wilde naar China, is vandaag cruciaal in de uitbouw van Chinese macht in Europa. Zij kwamen met een universitair diploma op zak om hier te doctoreren, hebben carrières uitgebouwd en weten zich ‘Europees’ te gedragen.

Terwijl ze toen voor het Westen kozen, gaat hun loyaliteit vandaag naar China, terwijl ze met een dubbele agenda naarstig EU-China projecten mee uitbouwen. De Chinese wereld is als een piramide met Xi Jinping aan de top. Een vingerknip vanuit Peking zet het hele mechanisme met vertakkingen tot België en tot in het hart van Europa in beweging.

Politieke economie

Bij de introductie van de hervormingen in 1978 hervormde China economisch, maar niet politiek. Zo ontstond iets tussen planeconomie en vrijemarkteconomie, sterk centraal gestuurd. Het is door die verstrengelde relatie tussen de Chinese centrale regering, de Chinese Communistische Partij, en de Chinese economie dat China zo snel kon groeien.

Terwijl er vóór Xi Jinping eerder sprake was van decentralisatie, heeft Xi Jinping alle controle opnieuw gecentraliseerd, en nog sterker sinds het recente Nationale Partijcongres. Alles in China volgt wat het centrum oplegt. Even goed als staatsbedrijven moeten privébedrijven het centrale beleid volgen om zaken te kunnen doen, dus volledige zeggenschap over privé bestaat niet.

In het politiek-economische kluwen zitten Chinezen vaak in verschillende bedrijven tegelijk, op verschillende posities. Partijleden die niets met zakendoen te maken hebben, zitten in een board, of eenzelfde persoon zit zowel in een staatsbedrijf als in een privébedrijf in de macht.

De echte macht van Belgische bedrijven of banken die worden overgenomen door Chinese bedrijven, blijft in China

Het typische Chinese profiel dat de laatste jaren naar Europa wordt gestuurd voor topposities in Chinese bedrijven in België, zijn jonge Chinezen die verschillende talen spreken, maar die nooit uit de Chinese cocon zijn geweest. Vaak zijn het zelfingenomen enige kinderen die tijdens het eenkindbeleid geboren zijn in een sterk netwerk, overtuigd dat de wereld aan hun voeten ligt, terwijl ze bitter weinig weten van de wereld buiten China.

Ook in Europa worden ze omgeven door Chinese steun langs alle kanten. Elk Chinees individu vertegenwoordigt een netwerk en acteert in functie daarvan. Chinezen doen alles in netwerken en clusters, met elkaar en voor elkaar. De echte macht van Belgische bedrijven of banken die worden overgenomen door Chinese bedrijven, blijft in China.

Chinese activiteiten in Europa zijn vooral voor andere Chinezen. Als Xi Jinping naar Europa komt, is zijn boodschap naar Chinezen gericht, niet naar Europeanen. Hij bezoekt een Chinese voetbalploeg in Duitsland, de panda’s in België. Hij wil de Chinese gemeenschap overtuigen. Kritiek die Europa heeft op China, is irrelevant voor China met zijn langetermijnvisie.

Propaganda voor geld

Vaak levert een diepere blik in Chinese bedrijven in Europa wel wat op. Chinezen communiceren immers op een manier die hun link met de centrale overheid moet bewijzen. Als bijvoorbeeld een Belgische bvba in telecommunicatie opgericht door een Chinees, een webpagina heeft over de Belgisch-Chinese vriendschapsrelaties die al veertig jaar bestaan, dan heeft dat niets met business te maken. Het is geen boodschap naar Belgische of Europese klant, maar naar de Chinese overheid.

China Shipping was een van de grote Chinese reuzen, maar is nu gefuseerd met COSCO. Eén gigantisch Chinees bedrijf investeert in heel de wereld. (Foto: © Jeanne Boden)

Dit zijn typisch zaken die Chinese bedrijven doen om overheidsgeld te krijgen. De Chinese politiek-economische verstrengeling biedt opportuniteiten aan Chinese bedrijven die de markt in België en Europa vertekenen en resulteren in valse concurrentie.

Pragmatisme kenmerkt niet alleen Chinezen. De laatste jaren komen Belgische en Europese consultants die een tijd in China hebben gewoond, met Chinees overheidsgeld naar Europa om pro-China consultancy aan te bieden, vooral in sectoren als hightech en innovatie. Ook westerlingen hebben weinig scrupules om een graantje mee te pikken van het Chinese politieke geld.

Ondoorzichtige netwerken

Langs Europese kant worden Chinese overnames van Europese of Belgische bedrijven en banken vaak geval per geval ‘onderzocht’. Daarbij wordt de westerse logica van bestuursorganen toegepast op Chinese clusters die in de praktijk allerlei onzichtbare linken hebben, onder meer met de overheid. Er is dieper onderzoek nodig, inclusief van Chinese bronnen om een Chinees bedrijf door te kunnen lichten.

Eurocentrisme zorgt ervoor dat besluiten te gemakkelijk worden genomen op basis van Europese normen. Terwijl China gecentraliseerd is als een piramide en top-down werkt via netwerken, heeft Europa een systeem met verschillende centra van autoriteit, en niet de gewoonte om een helikoptervisie na te streven, ook niet op wat China in Europa doet.

Chinese loyaliteit en sociale druk binnen de Chinese gemeenschap zorgen ervoor dat iedereen meedoet, en dat niemand nog een kritische noot uit

De gevolgen van overnames door Chinese bedrijven wordt zwaar onderschat. Niet alleen door inmenging van de Chinese overheid, maar ook doordat Chinese bedrijfscultuur haaks staat op de Europese en alles vaak vierkant draait na de overname, behalve wanneer de Chinese aandeelhouder zich niet bemoeit met het management in Europa.

Chinese netwerken hebben altijd uitgeblonken in ondoorzichtigheid. Chinese loyaliteit en sociale druk binnen de Chinese gemeenschap zorgen ervoor dat iedereen meedoet, en dat niemand nog een kritische noot uit. Wie dat wel doet, wordt teruggefloten door nationalistische landgenoten. Europa zal China moeten leren begrijpen als het bestand wil zijn tegen groeiende Chinese infiltratie.

OBOR in cyberspace

In China zijn het internet en social media instrumenten van de overheid. Alle data zijn in handen van de centrale overheid. Internet en technologische ontwikkeling zijn prioriteit voor Xi Jinping. Het is bijna griezelig dat slechts dagen nadat het 19^de Nationaal Volkscongres voorbij is, Mark Zuckerberg van Facebook en Tim Cook van Apple al aan de tafel zitten met Xi Jinping.

Toegang tot de Chinese markt gaat niet zonder onderwerping aan het propagandasysteem. Hun verlangen naar de Chinese markt zal handig worden gebruikt door China dat er zijn doordachte voordeel zal uithalen. We moeten niet naïef zijn over het feit dat China ambieert om internationaal cyberspace te controleren. De wereld ziet vooral de Chinese investeringen in infrastructuur en transport, maar interessanter is het minder zichtbare: een OBOR in cyberspace.

Het is nu wel duidelijk dat China zijn belofte niet houdt om zich niet te bemoeien met lokale politiek of soevereiniteit van landen

Alarmerend is de nieuwe regelgeving over ‘cybersecurity’ in China die buitenlandse bedrijven verplicht om alle belangrijke informatie in China te stockeren en het feit dat VPN-verbindingen verboden worden in China. Dit duidt niet op openheid. De Chinese investering in talloze hightech en telecommunicatiebedrijven in Europa, zou weleens onverwachte gevolgen kunnen hebben.

Braindrain

China lijkt ontembaar machtig. De Chinese politiek-economische succesformule lijkt geen grenzen te kennen. In een systeem waar alle economie politiek is, zitten bedrijven echter gevangen in een keurslijf dat zij niet kunnen afwerpen. Vele Chinezen zouden verkiezen om buiten de politiek te blijven.

Een braindrain uit China is aan de gang, net als een financiële drain. Chinezen investeren hun geld liever niet in eigen land. Ze zijn de recente geschiedenis van Mao Zedong niet vergeten, en nemen liever het zekere voor het onzekere, zeker nu met Xi Jinping de geschiedenis van Mao zich lijkt te herhalen.

De globale weerstand tegen China groeit. Antiwesters sentiment in China, gevoed door antiwesterse propaganda, groeit eveneens

Economisch zijn er oneindige opportuniteiten en goodwill om goed samen te werken. Maar het is intussen duidelijk dat China zijn belofte niet houdt om zich niet te bemoeien met lokale politiek of soevereiniteit van landen. De globale weerstand tegen China groeit. Antiwesters sentiment in China, gevoed door officiële antiwesterse propaganda, groeit eveneens. China ontwikkelt zijn eigen nationalistisch extremisme.

China heeft traditioneel de neiging om zich af te sluiten. Ook nu doet het dat weer, al pretendeert het land dat het zich meer opent. In China zijn de dingen nooit wat ze lijken. Xi Jinping bouwt zijn persoonlijke en nationale mythe, net als Mao, maar intussen is het land vervlochten met de wereld. Zal China’s macht blijven groeien? Zal de Europese rechtsstaat in staat blijken om weerstand te bieden tegen Chinese infiltratie? De toekomst zal het uitwijzen: alertheid is de boodschap.

Dit onderzoeksartikel kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.