Emotioneel

Er zijn weinig medische discussies die emotioneler worden gevoerd dan de discussie over het chronisch vermoeidheidssyndroom. Spelen psychologische en psychosociale elementen de hoofdrol bij de aandoening of gaat het om een klassiek somatische ziekte waarvoor een duidelijke, lichamelijke verklaring bestaat?

Kenny De Meirleir situeert zich in die heftige discussie helemaal aan het uiterste van het spectrum. Net zoals vergelijkbare aandoeningen zoals fibromyalgie of chronische Lyme,… diagnosticeert en behandelt De Meirleir het chronisch vermoeidheidssyndroom als een somatische ziekte. Hij test zijn patiënten uitgebreid en vervolgens behandelt hij hen met klassieke en minder klassieke geneesmiddelen zoals lange antibioticakuren, antivirale middelen en voedingssupplementen.

Al bijna twintig jaar lang duikt de arts op geregelde tijdstippen op in krantenartikelen waarbij hij wereldprimeurs aankondigt. Die worden gepresenteerd als definitieve ‘somatische’ verklaringsgronden voor het ontstaan van CVS, of als unieke tests waarmee CVS ‘eindelijk’ kan worden vastgesteld.

De ene keer zouden mycoplasma (een soort celwandloze bacteriën) aan de basis liggen van CVS, dan is het weer een bepaald virus of een afwijkend enzym. Of allemaal samen.

Al bijna twintig jaar lang duikt de arts op geregelde tijdstippen op in krantenartikelen waarbij hij wereldprimeurs aankondigt

Met urinetests zou aan de hand van de aanwezigheid van hoge doses waterstofsulfide CVS gediagnosticeerd kunnen worden. Andere tests moeten dan weer de aanwezigheid van afwijkende enzymes aantonen.

Die bevindingen leveren ronkende krantentitels op als ‘chronische vermoeidheid zit niet tussen de oren’ (De Morgen), ‘Wereldprimeur: professor Kenny De Meirleir toont biomedische oorzaak van CVS aan’ (Het Nieuwsblad), ‘Onderzoek naar CVS in stroomversnelling’ (De Standaard) of ‘Chronisch vermoeidheidssyndroom veroorzaakt door virus’ (Het Laatste Nieuws).

Patiënten die lijden aan de vaak zeer invaliderende aandoening, geeft het hoop. Maar keer op keer blijkt de ontdekking niet de wereldprimeur te zijn waarvoor hij initieel werd verkocht.

It’s the virus

Een van die fameuze doorbraken draait om de ontdekking van het zogenaamde XMRV, een virus dat significant vaker zou voorkomen in het bloed van mensen met CVS.

Op 23 oktober 2009 verscheen in het prestigieuze wetenschappelijk tijdschrift Science een artikel met als titel ‘Detection of an infectious retrovirus XMRV, in blood cells of patients with chronic fatigue syndrome‘.

Daarin beschrijven Amerikaanse onderzoekers van het Whittemore Peterson Institute hoe ze in 67 procent van de bloedstalen van patiënten met CVS het fameuze virus terugvinden, terwijl bij een testgroep slechts in 3,7 procent van de gevallen XMRV werd aangetroffen.

In de Verenigde Staten werden de wetenschappers die het onderzoek uitvoerden door patiënten met CVS zowat heilig verklaard. Het bewijs dat CVS door een virus wordt veroorzaakt, lag definitief op tafel. XMRV werd prompt de verklaring voor alles.

Ook in België kreeg het XMRV-onderzoek de nodige weerklank. In de Vlaamse kranten gaf Kenny De Meirleir met plezier een woordje uitleg. In De Standaard van 25 augustus 2010 klonk dat als volgt:

Wetenschappers van de VUB en van het Belgische biotechnologiebedrijf R.E.D. Laboratories onderzochten onlangs CVS-patiënten uit verschillende Europese landen, waaronder België, Noorwegen en Zweden. Hun resultaten bevestigen recente Amerikaanse bevindingen (…)

Op vraag van de Amerikanen ging men ook in Engeland en in Brussel aan de slag. ‘Ze wilden nagaan of het om een lokaal fenomeen ging’, aldus professor Kenny De Meirleir, die het VUB-onderzoek leidde. Neen dus: in beide studies werden bij de meeste patiënten gammaretrovirussen gevonden.

Het is te vroeg om van een definitieve doorbraak te spreken, maar De Meirleir heeft er een goed oog in. ‘Het lijkt erop dat er voor de naar schatting 17 miljoen CVS-patiënten in de wereld een einde komt aan de lange lijdensweg inzake erkenning van hun ziekte.’

Gecontamineerd laboratorium

Helaas bleek het onderzoek van Kenny De Meirleir en R.E.D. Laboratories al snel het enige onderzoek waar de oorspronkelijke bevindingen van de Amerikaanse wetenschappers konden herhaald worden. Andere onderzoeksteams die bloedstalen van CVS-patiënten onderzochten, vonden geen XMRV.

Integendeel, er dook evidentie op dat de oorspronkelijke resultaten te wijten zouden zijn aan een contaminatie van het laboratorium waar het onderzoek werd uitgevoerd.

Waren zowel het Amerikaanse laboratorium van het Whittemore Peterson Institute als het Belgisch laboratorium (R.E.D. Laboratories) van Kenny De Meirleir gecontamineerd, uitgerekend door hetzelfde virus?

Op 31 mei 2011 publiceerde Science een ‘editorial expression of concern‘ waarmee het tijdschrift de bevindingen van het onderzoek officieel in twijfel trok. Enkele maanden later, op 23 december 2011 kwam de volgende stap: het artikel werd officieel teruggetrokken door Science.

De these dat XMRV aan de basis zou liggen van CVS was daarmee officieel van de baan, maar die wetenschap verhinderde de onderzoekers niet om de boer op te (blijven) gaan met hun doorprikt wetenschappelijk onderzoek.

Whittemore Peterson

Zo werd op 9 juni 2011 – Science had dan al een ‘editorial expression of concern’ laten verschijnen – aan de VUB door Kenny De Meirleir een ‘XMRV symposium’ georganiseerd.

Echt verrassend is dat niet, als we dieper graven naar de bijzondere relaties tussen Kenny De Meirleir en het fameuze Whittemore Peterson Institute, de onderzoeksgroep waar het initiële onderzoek naar XMRV werd gedaan en, afgezien van de bevindingen van De Meirleir in R.E.D. Laboratories, ook de enige plek waar XMRV in het bloed van CVS patiënten werd aangetroffen.

Het Whittemore Peterson Institute heet vandaag het Nevada Center for Biomedical Research en de medisch directeur heet … Kenny De Meirleir.

De relaties tussen de VUB-professor en het instituut dateren echter niet van vandaag. In 2007 – twee jaar voor de publicatie van het (vermeend) baanbrekend onderzoek naar XMRV – blijkt De Meirleir ook al lid van de ‘clinical workgroup‘ van het Whittemore Peterson Institute.

Gevangenis

Maar de samenwerking en de sterk verweven financiële belangen tussen De Meirleir en het Whittemore Peterson Institute gaan nog veel verder terug. Naar het einde van de vorige eeuw om precies te zijn.

Op 2 februari 1998 werd in Zellik de vennootschap R.E.D. Laboratories opgericht. De oprichters zijn de Amerikaanse chocolade-exporteur Charles Herst en Kenny De Meirleir.

De vennootschap, zo lezen we in de akte is:

een biotechnologisch bedrijf dat gespecialiseerd is in het onderzoek naar en het ontwikkelen van diagnostische tests en therapieën in de strijd tegen het chronisch vermoeidheidssyndroom en daarmee verwante immuniteitsstoornissen.

De naam RED verwijst naar een van de vele door De Meirleir genoemde oorzaken van CVS: een afwijkend enzym (RNAse-L Enzyme Dysfunction).

In dezelfde periode richt De Meirleir, samen met Herst nog een andere vennootschap op: Biored waarin een kapitaal van bijna 4,4 miljoen euro wordt gestopt. Biored neemt een meerderheidsparticipatie in RED Laboratories.

Enkele jaren later, in 2004, wordt in de Verenigde Staten REDLABS USA Inc. opgericht.

Het blijkt RED Laboratories NV te zijn die de min of meer gelijknamige Amerikaanse vennootschap opricht, samen met Nevada Biotechnologies LLC. Die laatste is een vennootschap van Harvey Whittemore. De man die, samen met Annette Whittemore het Whittemore Peterson Institute oprichtte.

Ook enkele wetenschappers die tekenden voor de fameuze (teruggetrokken) publicatie over het XMRV-virus in Science duiken dan al, jaren voor de publicatie in Science, naast De Meirleir op als privé-aandeelhouder van REDLABS USA Inc.

In die periode was Harvey Whittemore een zeer invloedrijk lobbyist in de staat Nevada. Hij onderhield uitstekende contacten met Kenneth Guinn, de toenmalige gouverneur van Nevada die onder meer de nodige subsidies voor het Whittemore Peterson Institute vrijmaakte. Enkele jaren terug, belandde Harvey Whittemore echter in de gevangenis omdat hij knoeide met donaties in het kader van de verkiezingscampagne van Guinn.

Het grote geld

De bijzondere financiële banden tussen de laboratoria van de intussen veroordeelde Whittemore en Kenny De Meirleir gaan met andere woorden veel verder terug dan het vermeend baanbrekende XMRV onderzoek, gepubliceerd in 2009.

De financiële relaties werpen ook een ander licht op het gegeven dat enkel De Meirleir en ‘zijn’ Belgische RED Laboratories in staat waren de opzienbarende resultaten over XMRV, genoteerd in het Whittemore Peterson Institute te herhalen, terwijl wereldwijd geen enkele andere wetenschapper daarin slaagde.

Die laatste vaststelling zorgde er alleszins voor dat de plannen van De Meirleir en zijn Amerikaanse businesspartners, om het grote geld te verdienen met ‘XMRV test kits’ maar een tijdlang ten uitvoer konden worden gebracht.

Hoeveel mensen er precies werden getest op de aanwezigheid van een virus dat hoogstwaarschijnlijk door een contaminatie in de laboratoria veel vaker aanwezig was ‘in het bloed’ van CVS-patiënten, is onduidelijk. De kostprijs is wel duidelijk: patiënten betaalden, ten einde raad een paar honderden euro voor een totaal zinloze test waarmee de achterliggende aandeelhouders bakken geld konden verdienen.

Testkit

Helaas is de XMRV test lang niet de enige omstreden test die professor De Meirleir aan zijn patiënten voorstelt of voorstelde.

Begin juni 2009, enkele maanden voor de publicatie van de XMRV-‘doorbraak’ in Science, komt De Meirleir met een andere ‘wereldprimeur’ in de vaderlandse pers. Hij claimt te hebben ontdekt dat mensen met CVS een sterk verhoogde hoeveelheid metabolieten van waterstofsulfide in de urine hebben.

En De Meirleir heeft, samen met het bedrijf Protea Biopharma meteen ook een testkit ontwikkeld.

In de kranten overgiet De Meirleir zijn ontdekking met de gebruikelijke saus: eindelijk is bewezen dat CVS een biomedische oorzaak heeft en dat de ziekte dus niet ‘tussen de oren zit’.

Patiënten die lijden aan de aandoening klinkt het (alweer) als muziek in de oren. Maar ook deze wereldprimeur sterft een roemloze dood. Het enige wat rest is de testkit van het bedrijf Protea Biopharma.

Op de eigen website situeert die firma het begin van haar werkzaamheden in 1998, maar het Belgisch Staatsblad toont dat de vennootschap pas in 2009, kort na de bekendmaking van de ‘wereldprimeur’ werd opgericht. De oprichtende vennootschappen zijn de door De Meirleir (en Herst) opgerichte vennootschappen Biored en RED Laboratories.

In de kranten overgiet De Meirleir zijn ontdekking met de gebruikelijke saus: eindelijk is bewezen dat CVS een biomedische oorzaak heeft en dat de ziekte dus niet ‘tussen de oren zit’

Het systeem is keer op keer hetzelfde: er komt een (omstreden) ontdekking, De Meirleir en zijn entourage ontwikkelen er een test voor die vervolgens ook aan de patiënten wordt voorgesteld. Die betalen behalve hun consultaties ook veel  geld voor de tests die aangeleverd worden door een van de vennootschappen waar Kenny De Meirleir financiële belangen heeft.

Mevrouw De Meirleir

Maar de geldmachine draait niet enkel op omstreden tests, ook medicatie en voedingssupplementen worden via een gelijkaardige carrousel verdeeld.

Zo blijkt R.E.D. Laboratories ook bestuurder te zijn bij de intussen kennelijk in rook opgegane Nederlandse vennootschap Protea Nutraceuticals, gevestigd in de Noordstraat 3 in Ossendrecht. Daar konden patiënten van Kenny De Meirleir tot voor kort terecht voor de aankoop van de voedingssupplementen die door de arts werden aangeraden.

Protea Biopharma blijkt dan weer 100 procent eigenaar te zijn van een andere vennootschap die tot voor kort gevestigd was op hetzelfde adres in Ossendrecht: Kalida BV.

Patiënten van De Meirleir klinkt die naam bekend in de oren.

Ze kunnen er terecht voor de aankoop van Nexavir. Dat is een antiviraal middel dat zou helpen bij het chronisch vermoeidheidssyndroom en fybromyalgie.

Bestuurder bij Kalida BV, zo leert de Nederlandse Kamer voor Koophandel, was tot voor kort Carine Muyldermans, de echtgenote van Kenny De Meirleir. Intussen is dat Protea Biopharma. De naam Kalida is overigens, al dan niet toevallig, een samentrekking van de voornamen van de drie dochters van de professor.

Kenny De Meirleir schrijft zijn patiënten Nexavir voor en verwijst hen voor de aankoop door naar Kalida. Dat kan praktisch via het emailadres carine.kalida@hotmail.com. Dat is het adres van zijn vrouw die vervolgens de geneesmiddelen blijkbaar niet vanuit Nederland, maar vanuit de eigen RED Laboratories opstuurt.

Nexavir is behalve omstreden ook peperduur. Het geneesmiddel kost 450 euro per maand en zou minimaal zes maanden lang moeten worden ingespoten. Wie ermee start, is dus al snel 2.700 euro kwijt.

Met producent NexcoPharma geraakte De Meirleir intussen verzeild in een rechtszaak. Tussentijdse vonnissen maken duidelijk dat De Meirleir trachtte om een jaar lang exclusief verdeler van Nexavir voor Europa te worden, met optie op verlenging bij succes. Daarbij was sprake van een afname van maandelijks 1.000 flacons. Een flacon wordt door Kalida verkocht aan 150 euro. Dat zou neerkomen op een omzet van 150.000 euro per maand.

Orde van Geneesheren

Hoe kan het dat een arts en professor aan de VUB decennialang zo’n carrousel draaiend weet te houden, zonder dat hem iets in de weg wordt gelegd? Wie zijn oor te luisteren legt in wetenschappelijke kringen en bij collega’s van De Meirleir stelt vast dat zijn praktijken op veel weerstand botsen.

Als verklaring voor het gegeven dat de VUB-professor ondanks alles gewoon kan verder gaan, wordt geregeld verwezen naar zijn ‘macht’. De naam van De Meirleir komt voor in lijsten met logeleden en hij was ook een tijdlang voorzitter van de provinciale raad Brabant van de Orde van Geneesheren.

Reactie

We legden onze bevindingen voor aan professor De Meirleir, aan de hand van een aantal concrete vragen. We publiceren hieronder zijn integrale antwoorden met daaronder een aantal bedenkingen.

Hoe verklaart u dat u als enige de resultaten van de in de VS uitgevoerde en in Science gepubliceerde (maar later teruggetrokken) onderzoeken naar XRMV in bloedstalen van patiënten met CVS kon herhalen, terwijl andere wetenschappers daar niet in slaagden?

Ik ben geen onderzoeker die in het laboratorium staat, noch een laborant, maar wel  geneesheer-specialist in de inwendige geneeskunde en nu ere-gewoon hoogleraar in de fysiologie, fysiopathologie en inwendige pathologie. Dus, ik heb zelf nooit in het labo gestaan om ‘XMRV’ te onderzoeken. Dit onderzoek werd verricht door dr. Judy Mikovits en ik ben daar NOOIT bij betrokken geweest voor het bewuste artikel in Science is verschenen (was een complete verassing voor mij).

Dr. J. Mikovits heeft me later gevraagd of ik ‘geblindeerde bloedstalen’ wou opsturen naar haar van CVS patiënten en van controles opdat zij zou kunnen nagaan of er in Europa ook XMRV positieve patiënten waren. Ze had een nieuwe antilichaam test ontwikkeld en kreeg van ons 120 anonieme stalen. Ze heeft de resultaten naar mijn medewerkster gestuurd en de vaststelling was de volgende : 17% van de normale controles waren positief versus 63% van de CVS patienten. Dit was significant verschillend, maar niet overtuigend om een direct verband te vinden tussen XMRV en CVS.

U bent verkeerd dat u in uw vraag stelt ‘als enige’ : Silverman en  zijn groep en een onderzoekster van Cornell University (ben haar naam vergeten) hebben ook XMRV gevonden bij CVS en dit op congressen voorgesteld. Ikzelf ben zeker na de hoger vernoemde antilichaam studie zeer sceptisch gebleven.

In 2013 hebben wij een artikel gepubliceerd in ‘In Vivo’, waar ik eerste auteur van ben. Hierin beschrijven we de ware toedracht van het retrovirale materiaal bij CVS. We vonden bij deze patiënten ontstekingscellen in de dunne darm die CD303 positief bleken te zijn. Dit zijn plasma dendritische cellen (pDC’s). Deze produceren o.m. prostaglandine E2 (PGE2) en zijn geassocieerd met ‘uitspuwen’ van stukjes endogene retrovirussen. Nota bene 8% van ons genetisch materiaal bestaat uit retrovirussen die geïntegreerd zijn in ons DNA.

We nemen aan dat het DIT was dat Judy Mikovits gevonden heeft en niet een volledig pathogeen retrovirus.

Later heb ik nog meegewerkt aan een studie die peilde naar de aanwezigheid van XMRV bij CVS versus controles. Deze studie werd geleid door Jonas Blomberg van de Universiteit van Uppsala In Zweden. Hierin werd ook bij geen enkele CVS patient een volledig retrovirus aangetroffen.

We drukken hieronder het integrale persbericht af dat door de VUB werd verstuurd naar aanleiding van het XMRV onderzoek. Net zoals in de krantenartikels die daarover verschenen, vertelt dat een verhaal dat haaks staat op bovenstaand antwoord. We lezen in de aanhef:

“Onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel en van het Belgisch biotechnologiebedrijf R.E.D. Laboratories zijn erin geslaagd de recente Amerikaanse bevindingen met betrekking tot het chronisch vermoeidheidssyndroom te bevestigen.”

Niet dr Mikovits dus, maar onderzoekers van de VUB – uzelf dus- en RED Laboratories.

Ook dat u ‘zeer sceptisch bent gebleven’ spreekt allerminst uit het persbericht:

“Het lijkt erop dat er voor de naar schatting 17 miljoen CFS/ME patiënten in de wereld nu een einde komt aan een lange lijdensweg inzake de erkenning van hun ziekte,” zegt prof. De Meirleir. “De ontwikkeling van gerichte therapieën is al volop aan de gang, zowel in België als in het buitenland.”

persbericht VUB

Wat is uw historische en huidige relatie met de vennootschappen RED Laboratories NV, Biored en REDLABS USA. Zowel financieel als op vlak van bestuurlijke aansprakelijkheid?

RED Laboratories (afkorting van RNAse L Enzyme Dysfunction) is in februari 1998 opgericht door 12 wetenschappers uit België, Frankrijk, Duitsland en USA en door het gemeentekrediet (Belfius). Het maatschappelijk doel was het ontwikkelen van diagnostische kits voor chronische immuunziekten. Ikzelf heb nooit iets te maken gehad met het management, dat geleid werd door een Amerikaan, C.V. Herst. Het was dus geen laboratorium voor klinische analyses.

In 2003 was het bedrijf zo goed als failliet, omdat na de financiële crisis die er op dat ogenblik was geen vers kapitaal kon aangetrokken worden.

In de periode 2003-2006 werd RED Laboratories NV langzaam omgebouwd tot een klinisch laboratorium voor hooggespecialiseerde testen (die niet uitgevoerd worden in routine laboratoria).

Ik heb NOOIT (1998-2017) enig inkomen verworven noch direct, noch indirect uit RED Laboratories NV en heb me uit de aandelenstructuur teruggetrokken. Inzake bestuurlijke aansprakelijkheid (bestuursmandaten), hieruit ben ik ook reeds meer dan 10 jaar volledig weg.

BIORED NV is een opgelegde ‘creatie’ van het ‘Gemeentekrediet’ (het huidige Belfius); het diende om de 12 wetenschappers bijeen te houden zodat ze niet voor concurrerende bedrijven zouden kunnen gaan werken en de kennis van het bedrijf meenemen. N.a.v. de financiële situatie waarin RED Laboratories was terecht gekomen in 2003 is BIORED in handen van nieuwe investeerders gekomen. Ik heb nooit enig inkomen genoten van BIORED NV en heb ook al meer dan 10 jaar geen bestuursfunctie meer.

REDLABS USA is volledig in handen van een Amerikaanse zakenman gekomen en heeft het getransformeerd tot een ‘Non profit’ met naam UNEVX. Opnieuw heb ik geen financiële connecties, noch bestuursfuncties in deze entiteit.

De oprichtingsakte van RED Laboratories geeft expliciet aan dat er maar twee oprichters van de vennootschap zijn: uzelf en C.V. Herst. De anderen zijn ‘inschrijvers’. Niet Herst maar u werd aangesteld als voorzitter van de raad van bestuur en als gedelegeerd bestuurder. Vervolgens neemt C.V. Herst die taak over, maar in 2004 – er zijn dan al ettelijke kapitaalsverhogingen geweest –  zo leren aktes in het Belgisch Staatsblad, wordt u opnieuw gedelegeerd bestuurder.

Het is overigens in die periode dat RED Laboratories aandeelhouder wordt van het dan opgerichte REDLABS USA. Zoals onderstaand document aangeeft wordt u daar directeur, samen met Vincent Lombardi die enkele jaren later, naast dr Mikovits opduikt als auteur van de omstreden XMRV studie.

Oprichtingsakte RED Laboratories

Document REDLABS USA

Dezelfde vraag maar dan voor de vennootschappen Protea Nutraceuticals, Protea Biopharma en Kalida BV.

Protea Nutraceuticals: dit bestaat volgens mij niet en als het ooit bestaan heeft dan weet ik daar niets van.

Protea Biopharma NV : is opgericht in 2009 en ontwikkelt geneesmiddelen die allemaal nog in preklinische fase zijn.  Ik ben er geen bestuurder, noch ontvang ik er enige bezoldiging van.

Vrijwillig houd ik contact met dit bedrijf en breng ik contacten in de farmaceutische en wetenschappelijke wereld aan. Waarom doe ik dat ? Om het bedrijf te steunen en succesvol te laten worden, want ik heb daar een persoonlijke (familiale) motivatie voor, die ‘none of your business is’.

Kalida bv (Nederland): ik ben noch aandeelhouder, noch bestuurder, noch ontvang ik enige vergoedingen van dit bedrijf.

Zoals het artikel duidelijk maakt wordt Kalida BV geleid door uw echtgenote. Het is perfect mogelijk dat u noch aandeelhouder, noch bestuurder bent en dat u er persoonlijk geen vergoedingen van ontvangt. Uw echtgenote wel. Dat verandert weinig aan de deontologische vragen die daarbij kunnen worden gesteld.

Het bedrijf Protea Nutraceuticals was overigens op hetzelfde adres gevestigd als Kalida.

Protea Nutraceuticals

Bent u nog actief als door het RIZIV erkend arts in Belgie?

Ja en ik werk nog deeltijds. Ben vanaf 1 oktober 2017 niet meer verbonden aan de VUB ( was emeritus met lesopdracht tot nu).

Dit onderzoeksartikel kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.