Trump en de schuld van de media (bis)

Een week nadat Donald Trump werd verkozen tot president trekken ook commentatoren in Vlaamse kwaliteitskranten voorzichtig het boetekleed aan. Een belangrijke en hopelijk niet vrijblijvende eerste stap.

Liefst vier Vlaamse kranten hebben vandaag in hun editoriaal aandacht voor de rol van (sociale) media en het bijhorende ‘fake news’ dat een rol zou hebben gespeeld bij de verkiezing van Donald Trump tot vijfenveertigste president van de Verenigde Staten.

In twee daarvan – De Standaard en De Morgen – houden de hoofdredacteuren het niet enkel bij een waarschuwing voor de impact van het ‘fake news’ dat viraal gaat via sociale media en obscure websites, ze staan ook stil bij de rol die reguliere media hebben gespeeld bij de verkiezing van “The Donald” en bij de vraag hoe het komt dat die media zijn overwinning in de verste verte niet zagen aankomen.

Donald Trump (Foto: Wikimedia Commons)

In De Morgen schrijft Bart Eeckhout:

Het probleem gaat dieper. Elke journalist die zich als een sterrenwichelaar verdiept in de betekenis van al die twijfelachtige plussen en minnen, is een journalist minder die te lande kan, welja, peilen naar economische, culturele bekommernissen en samenlevingsproblemen en die machtsgebruik kan onderzoeken, ook van zakentycoons die jarenlang geen belastingen blijken te betalen. Als Trump ertoe aanzet dat er openingen komen in die stolp, dan heeft zijn verkiezing toch nog tot iets goeds geleid.

Natuurlijk geldt die mediakritiek ook voor ons eigen, binnenlands gebruik. Ook hier mogen redacties best wel eens afkicken van hun verslaving aan het opgepompte nepnieuws van opiniepeilingen. Gewoon ouderwets berichten over feiten uit de reële wereld: niets mis mee, toch?

In De Standaard zit Karel Verhoeven op dezelfde lijn:

In populistische tijden moeten nieuwsmedia hun democratisch gefundeerde afschuw niet laten vallen. Maar twee Pavlovreflexen raken ze beter kwijt. Een vrijere geest krijgen ze als ze zich losrukken van hun fixatie op de flamboyante leider die met elke ongehoorde bewering weer ‘nieuws’ maakt. Media zijn op een perverse manier verslaafd aan Trump, Wilders, Le Pen en Farage, wat die populisten wind in de zeilen geeft.

Een zo mogelijk nog grotere cool hebben ze nodig tegenover alles wat beweert te voorspellen. Peilingen zijn maar wat ze zijn. De uitslag kunnen voorspellen is geen journalistieke opdracht. Begrijpen wat veel kiezers tegelijkertijd beroert, is crucialer. Daar hebben we geen nieuwe methodes voor nodig, we moeten ons vak secuurder en met minder idee-fixen uitoefenen.

Perverse mediaverslaving

Hun betoog volgt op een doorgedreven introspectieronde binnen Amerikaanse kwaliteitskranten. The New York Times gaat daarbij het verst en komt ook al met een antwoord: de krant wil teruggrijpen naar haar fundamentele journalistieke missie.

Onder de titel ‘Trump en de schuld van de media‘ formuleerde Apache vorige week gelijkaardige bedenkingen. De nooit zo massale (inter)nationale media-aandacht voor de Amerikaanse verkiezingen en de radicaal verkeerd voorspelde uitkomst ervan lijken flagrant met elkaar in tegenspraak. We mogen immers aannemen dat hoe meer journalisten de polsslag van de maatschappij trachten te voelen, hoe accurater het beeld wordt.

De nooit zo massale (inter)nationale media-aandacht voor de Amerikaanse verkiezingen en de radicaal verkeerd voorspelde uitkomst ervan lijken flagrant met elkaar in tegenspraak.

Dat net het omgekeerde gebeurde, brengt de vraag op tafel welk soort media-aandacht nog onder de noemer “journalistiek” valt en wat onder de noemer “entertainment” past.

Welk deel van het gebrachte “nieuws” past in wat Karel Verhoeven terecht omschrijft als een soort perverse mediaverslaving aan populisten, en welk deel hoort bij wat Bart Eeckhout benoemt als “ouderwets berichten over feiten uit de reële wereld”? Ook wat dat betreft worden in kwaliteitsmedia de schapen niet bepaald consequent van de bokken gescheiden. Al helemaal niet wanneer we ook naar de krantensites kijken.

Pudding

Gemakkelijke, maar helaas lang niet altijd accurate opiniepeilingen aankopen, de zoektocht naar goed verkopende conflictstof of druk gedeelde harde politieke uitspraken…  Het is allemaal niet nieuw. Journalistiek gedijt ook niet zonder dat conflict. Tot op zekere hoogte is het inherent aan de stiel, alleen lijken we de voorbije jaren flink doorgeschoten.

Dat er stemmen opgaan om het geweer van schouder te veranderen, kunnen we enkel toejuichen. Met als onvermijdelijke bedenking dat the proof of the pudding uiteindelijk in de eating zal zijn. Een opiniestuk, hoe gemeend ook, is snel geschreven. Sneller alleszins dan de beslissing om niet langer opiniepeilingen in te kopen als gemakkelijke weekendprimeur.