In Herentals vond maandagavond het voorlaatste debat plaats in de reeks ‘Macht van de media’. De rol van onafhankelijke media was het thema dat ter discussie lag maar dat was de aanleiding om het over heel wat verschillende onderwerpen te hebben. Te beginnen bij de essentie van de nieuwsindustrie. “Het nieuws dat gemaakt wordt, hangt af van het model dat wordt gebruikt”, aldus Ides Debruyne van het Fonds Pascal Decroos. Hij zat naast Gie Goris, hoofdredacteur van MO*, en Simon De Meulemeester, hoofdredacteur van Knack.be. Debruyne ging meteen verder: “Een medium dat 100 procent door overheidssubsidies wordt gefinancierd, zal ander nieuws brengen dan een medium dat voor 100 procent afhankelijk is van commerciële inkomsten. Daarom zijn er veel verschillende modellen nodig: dat zorgt voor verschillende soorten nieuws.”
Gie Goris zag dat iets anders: “In die redenering zouden VTM en VRT helemaal aan de andere kant van dat spectrum staan: in de praktijk doen ze nochtans vaak hetzelfde. Ze hebben dan ook dezelfde logica: het maximaliseren van het bereik. En dat proberen wij tot op zekere hoogte allemaal. De organisaties die MO* steunen, zoals 11.11.11 en Broederlijk delen, die tegen hat kapitalisme en de commerce zijn, vragen ons zo veel mogelijk mensen te bereiken. En het is ook goed dat we dat proberen.”
Gie Goris: Vroeger ging 40 procent van ons budget naar het drukken van papier
En/en-verhaal
Goris sprak niet enkel als hoofdredacteur van MO* maar ook als de voorzitter van de belangengroep Media.21. Daarmee verdedigt hij een heel aantal kleine spelers in de mediasector. Ook Apache.be maakt daar deel van uit. Het zijn bijna allemaal initiatieven die voor een digitaal medium kiezen, maar daarachter moet niet te veel worden gezocht. Goris: “De toekomst van de journalistiek is digitaal. Daar zitten de jongeren vandaag, en het is veel goedkoper. Vroeger ging 40 procent van het budget van MO* naar het drukken van papier. Maar daarom is er nog geen tegenstelling tussen papier en internet. Er zullen altijd papieren media zijn: er zijn ook wat succesvolle sites die achteraf met een papieren editie beginnen. ”
Simon Demeulemeester van Knack.be ziet de papieren media ook niet snel verdwijnen. “Anders zou er wel een grotere sense of urgency in de sector zijn”, zegt hij daarover. Ondertussen werd Knack.be één van de weinige nieuwssites waar bezoekers op geen enkel moment op een betaalmuur botsen. De Meulmeester: “Dat is zo. Wij bieden nochtans kwaliteit aan. Maar we zijn erover aan het nadenken om ook ons model te veranderen.”
Bij de zoektocht van veel media naar een nieuw betaalmodel, maakt moderator en hoofdredacteur van Apache.be Karl van den Broeck een sombere bedenking: “Goede journalistiek verkoopt niet. In de jaren negentig publiceerde De Morgen de X-dossiers. De krant verkocht geen enkel exemplaar meer dan de dag ervoor.” Ook Goris is het eens met die stelling: “En we moeten ons daar wel bewust van zijn. Iedereen wil toch dat zijn winkel blijft draaien.”
Even gaan zitten
Nochtans merkten enkele panelleden de laatste tijd een verbetering van de kwaliteitsjournalistiek op. “Hebben jullie ook het idee dat met initiatieven zoals de correspondenten van De Standaard, de slinger weer aan het terugkomen is ”, vroeg Van den Broeck zich af. “Het dieptepunt is voorbij”, zei ook Gie Goris. “Iedereen beseft dat de journalistiek enkel een toekomst heeft als ze een meerwaarde kan bieden.”
Op Knack.be plukken ze daar soms al de vruchten van. “Rudi Rotthier schrijft voor ons elke week een lange reportage uit de plek waar hij is aanbeland in de Verenigde Staten of Canada”, vertelde De Meulemeester. “Elke zaterdag is dat artikel het meest gelezen op onze site. Mensen verlangen niet enkel naar geestige of spectaculaire nieuwtjes: ze willen ook die artikels waar ze even voor moeten gaan zitten.”
Ides Debruyne: Er zijn nog nooit zoveel mogelijkheden geweest voor journalisten om een eigen medium te beginnen
“Rudi Rotthier is een bijzonder geval”, vulde Ides Debruyne hem aan. “Hij vond geen ruimte om in Vlaanderen aan de onderzoeksjournalistiek te doen die hij wilde en is daarom vertrokken.” Het Fonds Pascal Decroos probeert daar met een beurzensysteem ook journalisten mee te helpen. Debruyne: “Wij willen hen onafhankelijk maken van de media waar ze voor werken door hen tijd te bieden en omkosten te betalen.”
Maar journalisten moeten ambitieuzer zijn. Debruyne: “Een journalist is in de eerste plaats verantwoording verschuldigd aan zijn lezers. Er zijn nog nooit zoveel mogelijkheden geweest om zelf een medium op te richten. Ik ben ervan overtuigd dat een site van twee onderzoeksjournalisten die zich met een stad als Antwerpen of Gent zouden bezighouden, kan werken.”
Stamvaders
De toekomst van onafhankelijke media speelt zich voor een groot deel af op sociale media waar iedereen kan meepraten over eender welk onderwerp. Maar dan ook werkelijk iedereen. “Dat zijn niet echt media”, zei Goris daarover. “Dat is meer te vergelijken met een ontmoetingsplaats of een café waar wordt gebabbeld. Een krantenwinkel is ook geen medium.” Het oordeel van Goris over de sociale media is hard: “In het Kempische dorp waar ik ben opgegroeid was meer ruimte voor debat dan op Facebook. Daar heerst tribalisme. Iedereen wil alleen maar bevestigd worden in zijn meningen.”
Simon De Meulemeester: De lezersreacties op internet hebben mijn geloof in de mensheid danig aangetast
Om het effect kan ook hij niet heen: “Vorig week publiceerden wij een column van Bleri Lleshi: niet heel erg inzichtelijk maar wel leuk om te lezen. Lleshi is zo’n stamvader op Facebook met een heel gevolg. Wel, die column werd vaker gelezen dan de artikels die we over Swissleaks publiceerden [samen met De Tijd was MO* betrokken bij die onthullingen in België, pc] . Mensen lezen dat enorm graag. Ik kan mij zo voorstellen dat bij DeWereldMorgen.be Jan Blommaert veruit het meest gelezen wordt.”
Als het leesgedrag van mensen soms teleurstelt, laten de reacties die ze nalaten helemaal niets aan de verbeelding over. Simon de Meulemeester krijgt er op Knack.be dagelijks mee te maken: “Ik heb twee jaar reacties gemodereerd voor onze site. Dat heeft mijn geloof in de mensheid danig aangetast. Er valt ook niets tegen te beginnen: die mensen hebben altijd meer tijd en energie om te discussiëren of een nieuw account aan te maken. Op Facebook is het nog veel erger.”
“Misschien ligt het aan de artikels”, reageerde Ides Debruyne daarop. “De Correspondent slaagt erin in gesprek te gaan met hun lezers: het niveau van de reacties ligt dan ook heel hoog.” Maar daar zag Goris niet echt iets in: “Wij publiceren vaak intelligente artikels waar dan toch boertige reacties op komen.” De Meulemeester: “Ze reageren vaak zonder het artikel te hebben gelezen. De kop is vaak al genoeg.”
Overheid op afstand
In de ogen van Gie Goris schiet de hele samenleving tekort. Goris: “Media dienen om mensen de kennis te geven om te participeren in de samenleving en de democratie. We hebben de fout gemaakt de media louter te beschouwen als een economische sector. Dat beeld is niet correct. Maar er zijn ook steeds minder organisaties in het middenveld die mensen door het mediaanbod – dat alleen maar groter is geworden – helpen. Het onderwijs kan dat niet alleen.”
Gie Goris: Ik heb meer last met alle organisaties die mij steunen dan met de overheid
Om kwaliteitsjournalistiek te ondersteunen kijkt Ides Debruyne van het Fonds Pascal Decroos naar fondsen en legaten. Alleen bestaat die traditie in België niet echt: “Er zijn veel te weinig mensen die beseffen dat journalisten en onderzoek nodig is om een onderwerp onder de aandacht te brengen.” Goris ziet ook geen heil in die fondsen: “Dat is een Angelsakisch systeem: daar ondersteunt de overheid geen enkel initiatief. Hier doet ze dat wel, en dat kan perfect werken. We moeten de overheid echt niet opgeven en ons richten op de steun van privépersonen. ”
Er zijn wel meer media die naar de overheid kijken om hun toekomst te verzekeren. Zowel MO* als het Fonds Pascal Decroos worden deels gesubsidieerd. Na het debat waren er dan ook vragen te horen over de gezondheid van dat model. “De overheid heeft in België en Vlaanderen een traditie om zich op afstand te houden”, antwoordde Goris daarop. “Ik heb meer problemen met de andere organisaties die mij steunen.” Ook bij het Fonds Pascal Decroos was er geen probleem. Debruyne: “Wij hebben een anonieme jury die de dossiervoorstellen beoordeelt. Daar komt niemand anders in tussen.”
Meer informatie over deze debatreeks vindt u hier.
