In het gebouw in de Brusselse wetenschapsstraat 14b, geklemd tussen de Wetstraat en de Belliardstraat, vinden behoorlijk wat organisaties een onderkomen. Voor wie op zoek is naar Oekraïense organisaties actief in ons land, springen er twee in het oog. De eerste is de Brusselse vestiging van de rechts-extremistische en antisemitische Oekraïense partij Svoboda. Sinds het vertrek van Janoekovitsj uit Oekraïne, maakt Svoboda deel uit van de nieuwe regering van Arseni Jatsenjoek. Afgelopen zomer opende Svoboda haar Brusselse vestiging met als officieel doel het "verspreiden van correcte informatie over Svoboda in Europa". De timing van die opening - enkele maanden voor de straatprotesten in Kiev escaleerden - is opmerkelijk. De aanwezigheid van de extreemrechtse partij in de nieuwe ploeg van Jatsenjoek is velen een doorn in het oog, en Rusland laat geen kans onbenut om te verwijzen naar de fascisten en neonazi's in de nieuwe regering. Positieve promotie in het hart van Europa moet daaraan voorkomen. Toch lijkt het kantoor van Svoboda vooralsnog niet plat te worden gelopen. Officieel toch niet. De partijwebsite maakt enkel melding van het bezoek van wat Vlaams Belangers van tweede garnituur, zoals Frank Creyelman.
European Centre for a Modern Ukraine
Intrigerender dan de vestiging van Svoboda is echter de vzw 'European Centre for a Modern Ukraine'. Op de eigen website stelt die zichzelf tot doel "de relaties tussen de EU en Oekraïne te verbeteren". Een nobel maar op zich weinig in het oog springend doel. Een blik op de database van de Europese Unie waarin de activiteiten van de talrijke Brusselse EU-lobbyisten worden gebundeld, maakt ook niet veel wijzer: de vzw wordt vermeld onder de categorie 'denktank en onderzoeksinstelling' en wordt een jaarbudget toegedicht van 10.000 euro. De helft daarvan komt uit ledenbijdragen. De andere helft is afkomstig van giften.
Pas wanneer we via het Belgisch Staatsblad de oprichtingsakte van de vzw bekijken, wordt duidelijk dat het 'European Centre for a Modern Ukraine' alles behalve een alledaagse vzw is. De oprichtingsakte dateert van 1 februari 2012. Daarin staat in grote lijnen te lezen wat ook op de website wordt verteld: de vzw stelt zichzelf tot doel de samenwerking tussen de EU en Oekraïne te verbeteren.
De bestuurders bij oprichting zijn Leonid Kozhara (voorzitter), Vitaliy Kahlyshnyy (penningmeester) en Ina Kirsch - Van de Water (secretaris en dagelijks bestuurder). Tussendoor wordt de penningmeester vervangen, maar goed een half jaar geleden, op 23 augustus 2013, wordt plots de volledige raad van bestuur ingeruild. Oleksiy Plotnikov wordt voorzitter en Oleg Nadosha wordt secretaris. Ina Kirisch - Van de Water blijft dagelijks bestuurder.
Klyuyev Groep
In het Westen doen de vreemd klinkende Oekraïense namen niet meteen een belletje rinkelen, in Oekraïne daarentegen des te meer. Leonid Kozhara was tot voor kort minister van Buitenlandse Zaken onder Janoekovitsj en sinds jaar en dag een van de topfiguren binnen diens Partij van de Regio's. Maar ook zijn opvolger als voorzitter, Oleksiy Plotnikov, en de andere bestuurders en oprichtende leden van de vzw zijn nagenoeg allemaal prominente leden van de partij van de verdreven ex-president Janoekovitsj. Bovendien zijn ze goed ingebed in de 'Klyuyev Groep', genoemd naar het steenrijke broederpaar ondernemers/politici Andriy en Serhiy Klyuyev, ook actief in de hoogste regionen van de Partij van de Regio's en zeer close, ook op zakelijk vlak met Janoekovitsj. Andriy Klyuyev wordt er, als veiligheidschef onder Janoekovitsj van verdacht de opdracht te hebben gegeven om de protesten in Kiev in november gewelddadig neer te slaan.
Een naam die minder exotisch klinkt, is die van dagelijks bestuurder Ina Kirsch - Van de Water. Haar man, Rob Van de Water is, zo blijkt uit zijn linkedin profiel, niet enkel adviseur van Janoekovitsj, maar ook adviseur voor Europese aangelegenheden van de premier van Malta. De Oekraïense Pravda onthulde vorige maand dat Rob Van de Water ook ondervoorzitter is van het Klyuyev Fonds, waarmee de linken tussen de Brusselse vzw, de Klyuyev Groep en de rest van de clan rond Janoekovitsj bijzonder moeilijk loochenbaar worden.
Amerikaanse Senaat
Maar waarom richt de partijtop van de tot voor kort machtigste partij in Oekraïne een vzw op in België waar, zoals uit de gegevens van de EU lobbying database blijkt, amper 10.000 euro in zou omgaan? Het antwoord op die vraag is wellicht te vinden in een andere lobbying database: die van de Amerikaanse Senaat. Gegevens daaruit leren dat de op het eerste zicht pietluttige Brusselse vzw de voorbije jaren 1.970.000 dollar (ruim 1,4 miljoen euro) uitgaf aan twee vooraanstaande lobbykantoren in de Verenigde Staten met als doel de scherpe kanten van het bestaande beeld van het intussen Oekraïense ex-regime af te vijlen en tussen te komen in beleidswerk.
Daarbij wedde het European Centre for a Modern Ukraine op twee paarden. Via de Podesta Group, en voor een bedrag van 1.020.000 dollar, bewerkte de Brusselse vzw de voorbije twee jaar de democratische fractie. De Podesta Group werd opgericht door de gebroeders John en Tony Podesta en behoort tot de absolute top op het vlak van lobbywerk. John Podesta werkt sinds enkele maanden (13 december 2013) bovendien als speciaal adviseur voor de Amerikaanse president Barack Obama.
Via het lobbykantoor Mercury van het voormalig republikeins congreslid Vin Weber, investeerde de Brusselse vzw dan weer 950.000 dollar in het oppoetsen van het Oekraïense imago via de Republikeinse partij. Weber werkte tijdens de voorbije Amerikaanse presidentsverkiezingen nog mee aan de campagne van republikeins presidentskandidaat Mitt Romney.
Pravda
Terwijl in eigen land nog met geen woord werd geschreven over de mysterieuze Brusselse vzw, gebeurde dat wel in de Oekraïense Pravda en, recent ook in The Daily Beast. In de Oekraïense Pravda trekt de auteur duidelijke conclusies:
Het geld van onbekende oorsprong, maar duidelijk afkomstig uit het gecorrumpeerde en anti-democratische regime, passeert via een Belgische structuur die op zijn beurt duidelijk een creatie is van Janoekovitsj, en stroomt van daaruit door naar de Amerikaanse politieke wereld om in de VS de reputatie van het regime op te krikken.
In The Daily Beast laat een van de lobbyisten die in het verleden in opdracht van de het European Centre for a Modern Ukraïne werkte zich anoniem uit over de opmerkelijke geldstromen. Hij zegt dat hij zich al in 2012 ongemakkelijk voelde bij de hele situatie:
Ik voelde me vanaf de eerste ontmoeting ongemakkelijk omdat het meteen duidelijk was dat het de bedoeling was om te lobbyen voor de regering van Janoekovitsj in Kiev, waarbij de Brusselse denktank enkel diende als een vehikel om het contract te betalen.
Zijn stelling strookt alleszins met de chronologie van de feiten: de Brusselse vzw werd opgericht aan de vooravond van de eerste betalingen aan beide Amerikaanse lobbykantoren.
Geen uitstaans
Ina Kirsch laat in hetzelfde artikel dan weer weten dat de vzw waarvan ze het dagelijks bestuur verzorgt "geen uitstaans heeft met de Partij van de Regio's", maar dat zoiets niet verhindert dat individuele partijleden die het doel van de vzw onderschrijven lid kunnen worden of sponsoren. Ze laat ook weten dat haar "professionele activiteiten als dagelijks bestuurder niets te maken hebben met de professionele activiteiten van mijn man."
Wel insinueert ze dat Klyuyev op zijn minst mee financiert. "Met wie anders dan Klyuyev en Kozhara zouden we moeten werken aan de Europese integratie? Enkel Klyuyev maakte werk van het verdrag tussen de EU en Oekraïne. En Kozhara overtuigde de leiding van de Partij van de Regio's ervan die lijn te volgen."
Apache.be stuurde een lijst met vragen naar de vzw maar kreeg daarop geen antwoord. Ook onze herhaalde pogingen om telefonisch contact te nemen bleven vruchteloos. Zo blijft de vraag open hoe ruim 1,4 miljoen euro door de vzw werd betaald, terwijl de EU database slechts gewag maakt van een jaarbudget van 10.000 euro.
De hele transactie roept bovendien de vraag op via welke financiële instelling(en) het geld werd overgemaakt. Eerder deze maand bevroor de EU tegoeden van achttien Oekraïners uit de omgeving van Janoekovitsj die de staatskas voor mogelijk miljarden euro's zouden hebben geplunderd. In Nederland werden zo al al enkele honderden miljoenen opgespoord. De Belgische banken hebben vooralsnog geen spoor van geld dat afkomstig zou zijn van een van de achttien Oekraïners. Nochtans staan op die lijst onder meer de namen van zowel Andriy als Serhiy Klyuyev die de Brusselse vzw sponsoren.
De Cel voor Financiële Informatieverwerking (CIF), beter bekend als de antiwitwascel, laat weten dat ze geen informatie kan geven over concrete dossiers. Wel wordt er op gewezen dat vorige week onderstaande 'Waarschuwing Oekraïne' werd verspreid.
