Moet een overheidsbedrijf noodzakelijk vermolmd en oudbakken zijn? En in de kering: een privébedrijf modern en transparant? In de nasleep van de discussie over het loon van Johnny Thijs bij bpost, stond op de valreep van het oude jaar de klassieke tegenstelling tussen liberalen en socialisten helemaal op scherp: overheidsbedrijf versus privébedrijf, staatsinmenging of geen staatsinmenging.
Winst
Bpost is een bijzonder interessante casus omdat het als geen ander die twee botsende visies bundelt. Er is de overheid die net iets meer dan de helft van de aandelen op zak heeft en er is de kleine andere helft van de aandelen die, sinds de recente uitstap van het private equitybedrijf CVC Capital Partners, via de beurs wordt verhandeld tussen tal van kleinere aandeelhouders. Vooral de rol die CVC Capital Partners - een van de vijf grootste private investeringsfondsen ter wereld met in 2013 een budget van 44 miljard euro - de voorbije jaren speelde binnen bpost, bleef in de discussie de voorbije weken onderbelicht. Nochtans deelde de voorbije jaren de 'vermolmde' overheid samen met het 'kapitalistische' CVC Capital Partners de lakens uit bij bpost.
De grote verdienste van Johnny Thijs, zo konden we zowat overal lezen, is dat hij een verlieslatend overheidsvehikel wist te verbouwen tot een modern en flink winstgevend bedrijf. Hij deed dat met de steun van CVC Capital Partners die als belangrijke aandeelhouder een stevig tegengeluid formuleerde in de raad van bestuur en Johnny Thijs voluit steunde. De verstandhouding met Thijs heette bijzonder goed te zijn en dat rendeerde. Niemand sprak dat tegen. De cijfers liegen dan ook niet: in 2002, het jaar waarin Thijs aan het hoofd van De Post kwam, schreef het bedrijf nog een verlies van 47 miljoen euro in de boeken. Tien jaar later, in 2012, klokte opvolger bpost af met een winst van 174,2 miljoen euro.
Personeelsbestand
Tussen 2002 en 2012 daalde het aantal werknemers bij bpost met 12.000. Goed voor een 'besparing' van ruim 3,3 miljard euro
Maar waar komt de winst van bpost precies vandaan? En wie werd er de voorbije jaren beter van? De euro's (virtuele) winst die bpost voor zijn aandeelhouders in petto heeft, moeten ergens vandaan komen. In de virtuele wereld van beurzen, bedrijfswaarderingen en dividenden zijn causale verbanden niet te trekken, maar als er de voorbije jaren bij bpost iets fundamenteel wijzigde, dan wel het personeelsbestand.
Tussen 2002 en 2012 daalde het aantal werknemers bij bpost van goed 42.000 tot 29.922. Een verlies van ruim 12.000 jobs. Dat levert, grof gerekend aan 50.000 euro kosten per werknemer en gemiddeld jaarlijks 1.200 afvloeiende werknemers gedurende tien jaar, een 'besparing' van ruim 3,3 miljard euro op. Een groot deel van de werknemers die bleven, kreeg het financieel (iets) beter - Thijs was sterk in het over de streep krijgen van de vakbonden - maar tegelijk werden heel wat oude contracten vervangen door hulppostbodes die aan slechtere arbeidsvoorwaarden in dienst kwamen. Precieze cijfers zijn er niet, maar hoe dan ook leverde de afvloeiing van meer dan 12.000 werknemers het voorbije decennium een heel forse besparing op.
Besparingen die volgens specialisten onafwendbaar waren. "Een groot deel van de arbeidsplaatsen bij bpost was, vooral door de komst van email, al in belangrijke mate inhoudsloos geworden", zegt Paul Huybrechts, de voorzitter van de Vlaamse Federatie van Beleggingsclubs en Beleggers (VFB). "Hoe pijnlijk het ook is, het was niet houdbaar om al die mensen gewoon aan boord te houden. Dat met name de socialistische vakbond het bij het vertrek van Thijs voor hem heeft opgenomen, geeft aan dat hij de hele operatie in overleg en met respect heeft doorgevoerd. Maar het klopt natuurlijk dat die hele oefening waarbij duizenden mensen zijn vertrokken over het verloop van zoveel jaren een enorme besparing opleverde."
Deense Post
Voor de burger is het beeld na de doortocht van Johnny Thijs dubbel. Hij krijgt zijn post nog steeds op tijd bezorgd maar zag wel het aantal postkantoren halveren of vervangen worden door zogenaamde postpunten. De prijs van een postzegel voor een gewone brief is momenteel 0,70 cent. In 2002 was dat nog 0,41 cent. De modernisering van het postbedrijf staat dus niet meteen garant voor een betere en goedkopere dienstverlening. Daar staat dan weer tegenover dat de burger - indirecte via de overheid - meermaals langs de kassa passeerde. De Tijd becijferde dat de Belgische staat als aandeelhouder (bruto) ongeveer 800 miljoen euro verdiende aan het door Thijs geherstructureerde bpost. Maar indirect bloedt de overheid ook flink: een aanzienlijk deel van de afvloeiingen gebeurde via een of andere vorm van brugpensioen. De werkgever - in dit geval bpost- draagt daarvoor deels bij, maar de overheid hoest indirect het leeuwendeel op en dat zet een flinke domper op de 'winst' van 800 miljoen euro.
Maar de grootste winnaars van de hele herstructurering wonen niet in België. Eind 2005 legden CVC Capital Partners en de Deense Post elk 150 miljoen euro extra kapitaal op tafel. Samen werden ze net iets kleiner dan de overheid die ruim 50 procent van de aandelen binnen bpost in handen hield. Enkele jaren later verkocht Deense Post haar aandeel aan CVC Partners voor 373 miljoen euro. Geen slechte zaak voor de Denen die hun ingelegd kapitaal van 150 miljoen euro op minder dan drie jaar tijd zagen aangroeien tot 373 miljoen euro. Brutowinst: 223 miljoen euro.
"Deense Post werd erbij gehaald omwille van de ervaring", zegt Paul Huybrechts. "Hun bestuurders hebben een belangrijke inbreng gehad. Ze zijn er met een flinke winst opnieuw uitgestapt, maar in tegenstelling tot CVC Capital Partners heeft Deense Post echt veel toegevoegde waarde gebracht."
CVC Capital Partners
Paul Huybrechts: Wat me stoort is dat we er in België niet in zijn geslaagd om voldoende geld te vinden om dit traject zelf af te leggen. Het is met Brits geld van CVC Capital gebeurd.
Na de uitkoop van de Deense Post werd CVC Capital Partners de enige grote aandeelhouder, naast de overheid en werd de beursgang van bpost rustig voorbereid. Die kwam er uiteindelijk een goed half jaar geleden: op 21 juni 2013 gooide CVC Capital Partners een eerste deel van haar aandelen aan 14,50 euro op de beurs. Een kleine maand geleden, op 10 december 2013, volgden de overige aandelen van CVC Capital Partners, deze keer aan 14,75 euro per stuk. Een dag eerder stemde het private equitybedrijf in de raad van bestuur van bpost nog, samen met de overheid, in met een interimdividend van 0,93 euro per aandeel, goed voor 36,5 miljoen euro.
Maar het afscheidscadeau waarmee CVC Capital Partners zichzelf bedacht verzinkt in het niets bij de totale winst die de private investeerder de voorbije jaren uit bpost haalde. Het ingelegde kapitaal (150 miljoen euro + 373 miljoen euro na de uitkoop van Deense Post), zo becijferde De Tijd, leverde via dividenden en beursgang uiteindelijk ruim 2,1 miljard euro op. Flink geboerd.
"De toegevoegde waarde van CVC voor bpost is veel minder duidelijk", zegt Paul Huybrechts. "Wat me echt stoort is dat we er in België niet in zijn geslaagd om voldoende geld te vinden om dit traject zelf af te leggen. Het is met Brits geld van CVC Capital gebeurd en de voorbije jaren leren dat de investering meer dan lonend is geweest. Als is het achteraf natuurlijk makkelijk spreken. Als je nu geld zou zoeken voor een gelijkaardige oefening bij de NMBS, dan zou er wellicht ook niemand staan springen om te investeren."
Overname
Tellen we de brutowinst van de drie deelnemers die de voorbije tien jaar bpost bevolkten op - Deense Post (223 miljoen euro), Belgische overheid (800 miljoen euro) en CVC Capital Partners (2,1 miljard euro) - dan komen we aan 3.123.000.000 euro. Een bedrag dat aardig in de buurt komt van de 'besparingen' eigen aan het verlies van 12.000 arbeidsplaatsen.
"Maar daar kan je geen rechtstreeks lijn tussen trekken", zegt Paul Huybrechts. "Wat er op de beurs gebeurt, is in belangrijke mate extern aan het bedrijf. Het is een interessante oefening om de winsten en verliezen naast elkaar te zetten, maar het verband is niet eenduidig en het traject dat de voorbije jaren werd afgelegd moest sowieso onvermijdelijk worden afgelegd om bpost in eigen handen te houden. Ik ben bang dat over enkele jaren Deutsche Post, PostNL of een andere grote buitenlandse speler de zaak zal overnemen voor een te lage prijs, maar je kan zeggen, dat bpost op zijn minst de voorbij twaalf jaar waardig is gered geweest. De pijnlijke vaststelling is dat we niet in stat zijn geweest om dat structureel zelf, met eigen kapitaal te doen, maar dat we CVC Capital Partners nodig hebben gehad die een geweldige zaak hebben gedaan."
