De waakhond van Het Mediahuis

Tom Cochez
kranten
Kranten genereren een soort pseudowerkelijkheid. Ze geven een sterk vertekend beeld van de samenleving (Foto Laffy4K)
kranten
(Foto Laffy4K)

Het moet ergens eind 2008 geweest zijn dat Klaus Van Isacker, vandaag woordvoerder van Club Brugge maar op dat moment nog hoofdredacteur van De Morgen en Peter Vandermeersch, vandaag hoofdredacteur van NRC Handelsblad maar op dat moment nog hoofdredacteur van De Standaard, samen in de studio van Ter Zake zaten. Als volleerde stofzuigerverkopers vonden de hoofdredacteuren elkaar broederlijk in een opmerkelijke stelling: de op dat moment lopende ontslagrondes zouden beide kranten alleen maar beter maken. Minder journalisten betekent immers betere kranten en wie die evidentie niet zag, was ziende blind of van heel slechte wil.

Betere kranten

Nu worden er wel vreemdere dingen verdedigd in ruil voor een flinke bonus, maar wanneer zoiets gebeurt, zijn er doorgaans nog wel enkele kranten te vinden die er schande van spreken. Na de uitzending van Ter Zake bleef het echter muisstil en sindsdien heeft het adagium van Van Isacker en Vandermeersch alleen maar verder school gemaakt. Het aantal beroepsjournalisten in Vlaanderen daalde vorig jaar nog met bijna een kwart maar de kranten, zo wordt ons om de haverklap verzekerd, die worden er tegelijk alleen maar beter op.

Aan dat sprookje kwam vorige week plots een lange varkenssnuit. (Kranten)uitgeverij Corelio, uitgever van onder meer De Standaard en Het Nieuwsblad neemt Concentra, uitgever van Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg over. Een overname mag het niet heten, maar het is er wel een. Officieel zullen beide uitgeverijen 'de krachten bundelen' in Het Mediahuis. Buiten woedt de mediacrisis en dan sta je beter samen sterk, wil de logica.

In De Morgen, een krant van De Persgroep, voorspelde Bart Eeckhout een bloedbad op de concurrerende redacties. Hij vreest voor verregaande synergieën en verdere verschraling:

De lezersservice blijft aan de oppervlakte wellicht gelijk, maar vanuit democratisch oogpunt is deze verschraling reden tot bezorgdheid. We hadden al niet veel overschot maar met slechts twee spelers op het veld komt de onafhankelijkheid en diversiteit van de berichtgeving in het geding.

Behalve selectief - De Morgen draait zelf op verregaande synergieën met Het Laatste Nieuws, De Volkskrant en De Tijd - is zijn vrees ook bijzonder terecht. De kranten van Corelio en Concentra rollen al geruime tijd van dezelfde drukpersen en ook de reclameregie verloopt al gemeenschappelijk. Er schiet binnen Het Mediahuis met andere woorden niet veel anders meer over dan journalistiek om 'samen' op te besparen. Maar zoals bekend hoeft dat geen probleem te zijn: minder journalisten, zo leert de Van Isacker-Vandermeersch doctrine, betekent immers betere kranten.

Journalisten

Over de mediacrisis zelf mag er nauwelijks wat gezegd worden, laat staan dat iemand op papier durft te zetten dat die crisis ook onherroepelijk tot een achteruitgang van de journalistiek leidt

Misschien wel het meest opvallende aan de evolutie in ons krantenlandschap (en bij uitbreiding ons hele medialandschap) is de extreme lijdzaamheid waarmee journalisten er kennis van nemen. In het beste geval is er eventjes opschudding, zoals na de ontslagronde bij De Morgen vijf jaar terug, maar daarna wordt alles weer bijzonder stil. En wanneer zich al eens een kritische stem verheft, zoals recent nog die van PEN Vlaanderen, wordt die snel gemuilkorfd. Over de mediacrisis zelf mag er nauwelijks wat gezegd worden, laat staan dat iemand op papier durft te zetten dat die crisis ook onherroepelijk tot een achteruitgang van de journalistiek leidt.

Vanuit democratisch oogpunt is de essentie van de huidige mediacrisis nochtans net het journalistieke luik ervan: de crisis van de geloofwaardigheid van de journalistiek. Of de aandeelhouders van grote mediagroepen jaarlijks nu voor één of voor vijf miljoen euro aan dividenden uitgekeerd krijgen, is voor de democratie weinig relevant. Belangrijker is of journalistiek haar rol van vierde macht kan spelen. Die rol hangt ontegensprekelijk samen met de puur economische crisis, maar door enkel de economische (media)crisis te erkennen en niet de journalistieke gevolgen ervan, gaan journalisten braaf mee in het frame dat hen wordt opgedrongen door de mensen die hun loon betalen. Journalisten behoren kritisch te zijn voor alles, ook voor de eigen werkgever als die nonsens uitkraamt. En al helemaal wanneer die werkgever de vierde macht elke dag een beetje verder uitholt.

Als de hele banksector jarenlang ongebreideld speculeert en vervolgens een hele maatschappij mee zuigt in een crisis, dan zijn er gelukkig media om daarover te berichten. Dan speelt de vierde macht haar rol. Als mediabedrijven jarenlang ongestraft roepen dat minder journalisten tot betere journalistiek leidt, dan hebben journalisten in het beste geval (eventjes) de mond vol over de economische logica die daarachter zit. Nooit over de stupiditeit van de redenering, laat staan over de democratische schade die erdoor wordt aangericht. Het tegendeel is waar: door om de haverklap te beweren dat het met de journalistiek in Vlaanderen beter gaat dan ooit, wordt de these van hun uitgevers enkel kracht bij gezet.

Lezers

Daarnaast zijn er natuurlijk ook nog de lezers. Voor hen is de krant stilaan verworden tot iets dat je nu eenmaal bij je klapfiets, espressomachine of tablet bij krijgt. Een blik op onderstaande grafiek die de evolutie toont van de verkoop van de kranten van De Persgroep (De Morgen, de helft van De Tijd en Het Laatste Nieuws) en de kranten van het toekomstige Mediahuis (De Standaard, Het Nieuwsblad, Gazet van Antwerpen, Het Belang van Limburg) toont dat de krantenmarkt de voorbije jaren alles behalve stabiel was, zoals zowat alle journalisten onverminderd bleven schrijven. Het Vlaamse krantenlandschap was nooit het dorpje van Asterix waar de mediacrisis de tanden op stuk beet.

De grafiek toont de evolutie van de losse verkoop en de evolutie van het aantal abonnementen. De losse verkoop crashte de voorbije jaren. De abonnementen stegen parallel en compenseerden zo de crash. Zo ontstond het virtuele totaalbeeld van een stabiele markt die feitelijk gered wordt door abonnementen die echter quasi gratis worden weggegeven en nauwelijks reële inkomsten betekenen. Terzijde: de grafiek toont ook aan hoe de kranten van Het Mediahuis verhoudingsgewijs veel meer abonnementen hebben dan de kranten van De Persgroep.

Dat het beeld van de stabiele krantenmarkt volstrekt bedrieglijk was en is, wordt nu aangetoond door de oprichting van Het Mediahuis. Dat de achterliggende evolutie volledig aan journalistiek Vlaanderen voorbijging en vaak zelfs te vuur en te zwaard werd bestreden, is alleen maar illustratief voor de ernst van de situatie.

LEES OOK
Karl van den Broeck / 28-01-2020

Waarom de VRT geen longreads meer mag publiceren

De digitalisering van de printmedia van DPG Media verloopt stroef en daarbij kijkt de grootste mediagroep van de Benelux boos naar de VRT. De website VRT NWS moet op de schop. Met…
andrew-guan-lTUyP3RaLpw-unsplash
Tom Cochez / 04-11-2019

Vlaamse nieuwsconcentratie in de Van Thillo Tower

Met News City bouwt DPG Media een nieuwsfabriek waar journalistieke autonomie volledig dreigt te verdampen. ‘De machine die vanuit Antwerpen bepaalt wat in Vlaanderen nieuws is en…
depersgroep_eerstesteenlegging_2018_001
Karl van den Broeck / 24-09-2018

Het is bijna ‘high noon’ in News City

Crisis VTM Nieuws gaat verder dan gelekte mail: Persgroep worstelt met digitalisering, redacties met verlies autonomie
Kris Hoflack vtm