Elk jaar wordt er via De Post 120 miljoen euro belastinggeld door gesluisd naar de grote Belgische mediagroepen. Dat gebeurt in alle stilte. Mediagroepen schrijven zelf niet graag over hun riante subsidies. Apache ging op zoek naar het contract, afgesloten tussen de federale overheid, bpost en de dagbladuitgevers, dat de indirecte perssteun regelt en botst daarbij al maandenlang op een muur van stilzwijgen.
Geschrapte informatie
In de regel zijn alle overheidsdocumenten openbaar. Omdat bpost na lang aandringen de Bijzondere Overeenkomst enkel wilde vrijgeven na schrapping van alle relevante elementen, diende Apache een verzoek tot advies in bij de Commissie voor de toegang en het hergebruik van bestuursdocumenten.
“De Post heeft nagelaten om in concreto aan te tonen waarom de geschrapte informatie onder de ingeroepen uitzonderingsgrond valt”, stelde die commissie in haar advies. “Slechts in de mate dat ze dit kan aantonen, roept ze terecht de betrokken uitzonderingsgrond in.”
Commerciële activiteit
Intussen reageerde bpost op de uitspraak van de commissie. Zeven pagina’s lang tracht bpost te motiveren waarom het contract wel degelijk geheim moet blijven. De motivatie die daarbij op tafel komt, is tegelijk verhullend en onthullend.
Het argument ‘in hoofdorde’ klinkt immers als volgt: “De Bijzondere Overeenkomst (afgesloten tussen overheid, bpost en dagbladuitgevers, ToC) kadert niet, minstens niet op alle punten, in de uitoefening van activiteiten van bpost als administratieve overheid. Bijgevolg valt de Bijzondere Overeenkomst voor wat betreft de geschrapte passages niet onder het toepassingsgebied van de Wet van 11 april 1994 (openbaarheid van bestuur, ToC) en is bpost niet verplicht deze openbaar te maken.” Kort samengevat: de krantenbedeling is geen ‘openbare dienstverlening’ maar een ‘commerciële activiteit’ van bpost.
De hamvraag
Dat wordt verderop ook min of meer zo samengevat: “Er dient te worden benadrukt dat de geconfidentialiseerde passages van de Bijzonder Overeenkomst door bpost geenszins betrekking hebben op het optreden van bpost in het kader van de vervulling van een taak van openbare dienst. Zij hebben wel betrekking op de commerciële, operationele en industriële invulling van een aantal diensten die door alle contractanten van de Bijzondere Overeenkomst werden onderhandeld.”
De hamvraag is of bpost dat argument zelf ernstig neemt. Een implicatie van de stelling is immers dat bpost jaarlijks van de federale overheid 120 miljoen euro ontvangt voor de ontplooiing van commerciële activiteiten die niets van doen hebben met openbare dienstverlening en waar geen openbare aanbesteding voor werd uitgeschreven.
Vreemd argument
In ‘ondergeschikte orde’ beroept bpost zich op twee ‘uitzonderingsgronden’ die zijn voorzien in de wet die het openbaar maken van bestuursdocumenten regelt. Zo is er de "bescherming van het vertrouwelijk karakter van ondernemings- en fabricagegegevens". Daarin legt bpost voor elke geschrapte passage uit waarom ze precies werd geschrapt. Bpost heeft bijvoorbeeld beslist om de namen van de uitgevers te schrappen “omdat dit deel uitmaakt van de vertrouwelijke commerciële informatie afkomstig van derde partijen”. We mogen, anders gezegd, niet weten naar welke kranten jaar in jaar uit 120 miljoen euro indirecte staatssteun vloeit.
Bpost besluit verderop: “Er valt niet in te zien hoe het publiek gebaat is bij de bekendmaking van commerciële en industriële informatie aangaande de concrete uitvoering van een taak van openbare dienst." Een vreemd argument, vooral omdat bpost in hoofdorde net wil bewijzen dat het niet om een taak van openbare dienst gaat.
Nietigverklaring
De tweede uitzonderingsgrond is wat zwaarder op de hand. Het betreft "de bescherming van het federaal economisch of financieel belang, de munt of het openbaar krediet". Ook daar schermt bpost met het argument dat het om een ‘openbare dienst’ gaat, een argument dat ze in hoofdorde vurig bestrijdt.
Apache wil geenszins de munt, laat staan het openbaar krediet in gevaar brengen, maar is niettemin niet overtuigd door de argumenten van bpost en bekijkt welke verdere stappen mogelijk zijn. Het indienen van een verzoek tot nietigverklaring bij de Raad van State is de meest voor de handliggende piste.
