In mijn naaste omgeving hebben steeds mensen met depressie gekampt. Ze volgen therapie, nemen medicatie en bestrijden met de aangewezen middelen deze psychische aandoening. Aangezien ik zelf nooit als een vrolijke frans gekend ben, is mijn omgeving waakzaam voor de symptomen. Ze blijven achterwege. De tomeloze vermoeidheid, het koude zweet, de lusteloosheid, de slaapproblemen, … Ik heb ze niet. Dat neemt niet weg dat de wereld waarin ik leef en de manier waarop mensen met elkaar omgaan mij vaak doodziek maken.
Scherpste snede
Emile Durkheim was de eerste die einde negentiende eeuw de zelfmoord als een sociaal verschijnsel beschouwde, los van psychische symptomen. Kort door de bocht stelde Durkheim dat een zieke samenleving mensen ziek maakt. Die visie heb ik de afgelopen week gemist maar dat mag in tijden van hyperindividualisme niet verbazen. Wat je dus niet leest over de bipolaire dan wel depressieve Robin Williams, is dat hij leefde op de scherpste snede van een zotgedraaide wereld die elke handeling, elk object en elke persoon omzet in een geldelijke waarde, te consumeren voor de eindehoudbaarheidsdatum.
Ik ben niet ziek, de samenleving is ziek
Wie de cijfergegevens met betrekking tot depressie en zelfmoord in de westerse samenleving bestudeert, kan niet anders dan met Durkheim stellen dat er iets grondig schort op systeemniveau. We mogen met andere woorden depressie niet zomaar afdoen als een mentale ziekte die te controleren valt met therapie en medicijnen, we moeten daarnaast de ziekte durven bestrijden op systeemniveau. Spijtig genoeg zijn we hoofdzakelijk bezig met de vraag of mensen niet te duur zijn geworden als werknemer, als cultuurliefhebber, als vrijwilliger, als vriend.
Rechtsomkeer
De vraag of ik ziek ben, stel ik me niet langer. Ik ben niet ziek, de samenleving is ziek. Misschien ben ik de spookrijder die onterecht denkt dat al de rest fout rijdt. Misschien ben ik een gids, in staat mensen rechtsomkeer te doen maken of slechts even te doen stilstaan. Een ding weet ik zeker: zelden kom ik mensen tegen die gelukkiger zijn dan ik geworden ben door te verzaken aan precies dat wat deze samenleving van mij eist - carrière maken, geld verdienen, consumeren en nooit omzien.
Misschien moeten de beleidsmakers en budgetbeheerders zich in de eerste plaats afvragen of en hoe ze voldoende ruimte vrijmaken om als mensen lief te zijn voor elkaar of op zijn minst respectvol met elkaar om te gaan. Het lijkt er immers op dat deze fundamentele menselijke waarde volledig bedolven is onder de dodelijke lawine genaamd economie. Hoe lovenswaardig de symptoomstrijd tegen individuele depressie ook is, zonder systeemaanpak is het dweilen met de kraan open.
