De Morgen plaatste zaterdag een opwarmertje van Dave Sinardet. Hij mocht beargumenteren waarom N-VA in de eerste plaats een nationalistisch verhaal probeert te slijten, en haar rechts-liberale standpunten enkel als strooigoed dienen om de hardwerkende Vlaming het water in de mond te doen lopen. Sinardet maakt een verhelderende analyse van de afgelopen jaren, maar het blijft een open deur, die zelfs al eerder door Bart De Wever werd ingetrapt. De tactiek die Sinardet beschrijft, heeft De Wever van de politicoloog Miroslav Hroch geleerd. Vorig jaar zei hij daarover in De Standaard:
Nationalisme dat succesvol wil zijn, schreef Hroch, mag de natie niet als doel zien. Het moet de natie als middel zien om thema’s aan te pakken waar grote groepen van wakker liggen: minder belastingen, strengere migratie, enzovoort. Als je die boodschap als politicus onderbouwd kunt brengen, is het bingo.
In 2011 waren de kaartmetaforen nog niet echt in zwang.
U en ik hebben Hroch, De Wever of Sinardet uiteraard niet nodig om te weten dat een nationalistische partij een nationalistische partij is, maar er zijn er die een zetje kunnen gebruiken. Mark Elchardus, sinds kort met emeritaat, mocht in dezelfde krant ook een gooi doen, en hij trok zo ongeveer de tegenovergestelde conclusie. "Het succes van de N-VA plaatst verschillende breuklijnen in de luwte, maar schuift er één naar voren als allesbepalend en allesoverheersend: de oude, vertrouwde links-rechtsbreuklijn”, poneerde hij in een verder erg warrig essay. Hoorde Elchardus Bart De Wever zondagavond werkelijk pleiten voor een onderhandeling met Elio Di Rupo over de invoering van een vlaktaks? Dan heeft hij nieuws.
Helemaal loos
Er zijn analisten die N-VA proberen te duiden, maar er zijn er ook die schaamteloos het overwinningsfeest van de partij proberen te vergallen. Zowel in De Morgen als De Standaard mocht een historicus (respectievelijk Marnix Beyen en Pieter Lagrou) een kanonschot lossen. De twee heren hadden zich geërgerd aan de opvattingen over democratie die bleken uit de speech die De Wever zondag hield, en zagen daarin munitie voor wel erg voortvarende aanvallen.
Niet enkel N-VA, ook de traditionele partijen claimen stuk voor stuk te weten wat ‘de mensen’ dan wel ‘de burgers’ willen
Marnix Beyen was gevallen over de claim van De Wever dat hij de ‘grondstroom van Vlaanderen’ vertolkt. Dat is zonder meer een potsierlijke uitspraak die ik hem graag op de verkiezingsavond van 2003 had horen verdedigen. Waar die grondstroom ook loopt, hij verandert elke verkiezing van kleur. Enkel zag Beyen hier een vrijgeleide in om deze ‘homogeniserende democratie-opvatting’ met de jaren dertig te associëren, wat zo mogelijk nog potsierlijker is. Het is hem blijkbaar ontgaan dat elke partij zich van zulke retoriek bedient. De traditionele partijen claimen stuk voor stuk te weten wat ‘de mensen’ dan wel ‘de burgers’ willen, en Groen legt in haar ecologisch verhaal zelfs beslag op wat goed is voor de komende generaties. Elke partij construeert een homogeen beeld van het volk, waar haar programma naadloos op aansluit. Het is misschien aan academici om dat beeld te deconstrueren, maar dan liefst op een genuanceerdere manier en niet via gescherm met de jaren dertig.
Pieter Lagrou ging helemaal loos. “Het volk heeft gesproken met soevereine stem, maar de democratie kwam niet onverdeeld als winnaar uit de bus”, is de angstaanjagende slotzin waar zijn stuk op uitdraait. Hij heeft het niet over de ondermaatse prestatie van de stemcomputers, maar over… ja, waar heeft hij het eigenlijk over? Lagrou probeert omstandig te bewijzen dat Bart De Wever een slechte democraat is omdat hij vorig jaar geen compromis wilde sluiten:
Een moderne democraat [sic] wordt niet zozeer afgerekend op zijn talent om in de stembus te triomferen […] , dan wel op zijn bekwaamheid om ook de rechten van minderheden te respecteren en een regeringsvorm en regeringsbeleid voor te stellen die als legitiem worden ervaren door ook hen die niet met de meerderheid gestemd hebben.
De blokkeringstrategie van Janssens is niet chique, maar zoiets vier dagen na verkiezingen opschrijven, is wel héél zuur.
Schoten
De komende maanden zullen er honderden analyses en commentaren over N-VA en de toekomst van België verschijnen. Tussen de dode bomen zal het bos niet meer te zien zijn, en daarom moeten we misschien toch streven naar een uniforme categorisering van de artikelenstroom. In een ‘essay’ omschreef Bart Sturtewagen de Belgische politiek zaterdag als een ‘uitgewoond huwelijk waarin de echtelingen na alle ruzies de fut niet meer opbrengen om elkaar verwijten toe te slingeren’. Erg goed gevonden, zeer zeker, maar noem zoiets een polemiek, en verschuil je niet achter de bedaarde essayistiek. Zo’n zinnetjes zijn geen probeersels, maar welgemikte schoten.
