Even het geheugen opfrissen. Op 20 januari 2010 kondigt General Motors aan dat Opel Antwerpen in de zomer moet sluiten. Op 15 december rolt uiteindelijk de laatste Opel van de band. Meer dan 2600 banen gaan verloren. Een maand later kondigt Carrefour aan dat het 21 en mogelijks 40 vestigingen wil sluiten. Uiteindelijk verdwijnen 1092 jobs.
Maandenlang beheersen de Amerikaanse autoconstructeur en de Franse warenhuisketen het nieuws. Opel Antwerpen symboliseert de teloorgang van de auto-industrie en veroorzaakt heel wat politiek getouwtrek. Bij Carrefour vallen de stakingen op en ontstaat er een discussie over brugpensioen op 50 of 52. In de zes maanden voorafgaand en vooral de zes maanden na de aankondiging werden over Carrefour en Opel respectievelijk 661 en 1370 artikels neergepend, goed voor net geen 350000 en 800000 woorden.
Vraag is of de Vlaamse kranten en tijdschriften ook zoveel aandacht zouden besteed hebben als Opel een Belgische constructeur was geweest, en Carrefour niet in Franse, maar in Belgische handen zou zijn geweest. Bij Opel werd het management verweten met de Vlaamse en Belgische voeten te spelen, bij Carrefour werden de Franse bazen expliciet met de vinger gewezen. Zo schreef de chef economie bij De Morgen, Emmanuel Vanbrussel, in een opinieartikel in zijn krant dat "een Belgische baas veel problemen bij Carrefour had kunnen oplossen".
Duitse xenofobie
Een recente Duitse studie, van de onderzoekers Guido Friebel en Matthias Heinz van de universiteit Frankfurt, toont aan dat de Duitse krant Die Welt meer schrijft over jobs die verloren gaan bij bedrijven in buitenlandse handen. Die Welt schrijft ongeveer 1.7 woorden per verloren job als het een Duits bedrijf betreft, terwijl het 3.7 woorden neerpent als het bedrijf niet Duits is. Hetzelfde geldt voor het aantal artikels: als een Duits bedrijf duizend mensen ontslaat, wijdt de krant daar 15 artikels aan; bij een buitenlands bedrijf zijn dat er 23.
Interessant is ook om te zien wat gebeurt als een bedrijf in buitenlandse handen komt. Bij 13 bedrijven in hun dataset is dat het geval, en inderdaad: het aantal woorden per ontslag stijgt van 1.8 naar 7.4, of dus meer dan 4 keer.
Er zijn heel wat verklaringen te verzinnen voor het fenomeen dat ontslagen door buitenlandse bedrijven meer vermeld worden. Buitenlandse bedrijven worden misschien tout court meer vermeld, vestigen zich in regio's met meer werkloosheid (en dus zijn ontslagen een belangrijker onderwerp) of adverteren minder (waardoor kranten minder vriendelijk hoeven te zijn). Geen van die verklaringen blijkt zinnig, zo besluiten de Duitse onderzoekers. De enige verklaring die overblijft, is dat kranten economisch xenofoob zijn omdat ze daarmee meer lezers kan aantrekken. Dat blijkt overigens niet enkel voor Die Welt, maar ook voor andere Duitse kranten.
Effect verwaarloosbaar
Apache onderzocht of Vlaamse kranten ook meer schrijven over buitenlandse bedrijven die werknemers ontslaan. Daartoe verzamelden we gegevens over bedrijven die collectief werknemers afdankten (26 in totaal, via European Restructuring Monitoring) en het aantal artikels dat over die bedrijven geschreven werd (in alle Vlaamse kranten, uitgezonderd Metro, en de tijdschriften Knack en Trends).
Daaruit blijkt dat kranten ongeveer 14 woorden schrijven per ontslag in een Belgisch bedrijf en ongeveer 2.5 artikels per 100 ontslagen. Over ontslagen in bedrijven die in buitenlandse handen zijn, wordt iets meer geschreven (16.5 en 3.2) maar die verschillen zijn statistisch verwaarloosbaar. Dat geldt evenzeer als we de grote ontslagrondes (zoals Opel en Carrefour) buiten beschouwing laten en enkel focussen op bedrijven waar minder dan 250 jobs sneuvelden. Tussen de kranten zijn geen grote verschillen waar te nemen.
Duitse kranten mogen dan al meer schrijven over buitenlandse bedrijven die hun Duitse vestigingen inkrimpen, Vlaamse kranten doen dat niet. Als we de Duitse verklaring hanteren (kranten volgen hun lezers), zou dat ook betekenen dat Vlamingen minder xenofoob zijn dan Duitsers - op economisch vlak dan toch.
Lees hier meer over het mini-onderzoek Vlaamse economische xenofobie.
