De verborgen omerta in medialand

Tom Cochez
Is België immuun voor de Britse mediacrisis? Zeker is dat met elk opstootje zoals de sms'jses van Leterme een grens verlegd wordt. (Foto Eric Herchaft - Reporters)
Is België immuun voor de Britse mediacrisis? Zeker is dat met elk opstootje zoals de sms'jses van Leterme een grens verlegd wordt. (Foto Eric Herchaft - Reporters)
Is België immuun voor de Britse mediacrisis? Zeker is dat met elk opstootje zoals de sms'jses van Leterme een grens verlegd wordt. (Foto Eric Herchaft - Reporters)
Is België immuun voor de Britse mediacrisis? Zeker is dat met elk opstootje zoals de sms'jses van Leterme een grens verlegd wordt. (Foto Eric Herchaft - Reporters)

Wie het achterwerk van de Britse prinsessenzus Pippa van pagina een wil weren moet vandaag, zeker in Groot-Brittannië, met heel straffe verhalen komen. The Guardian deed dat en pakte op 4 juli uit met het nieuws dat de voicemail van het dertienjarige verdwenen en vermoorde meisje Milly Dowler door News of the World werd afgeluisterd. Groot-Brittannië reageerde geschokt en enkele dagen later besliste eigenaar Rupert Murdoch om de tabloid definitief uit de rekken te halen.

Brown

Een week later kwam The Guardian met nog meer onthullingen. Nog andere kranten van Murdochs News International – The Sun en The Sunday Times – zouden jarenlang voormalig premier Gordon Brown hebben afgeluisterd. Neuzen in medische dossiers, het hacken van bankrekeningen… het  gebeurde allemaal en het gebeurde jaar in jaar uit opnieuw.

Wie leest hoe The Sun toegang vond tot het medisch dossier van het toen vier maanden oude zoontje en Gordon Brown belt om commentaar bij de ‘onthulling’ dat het kindje lijdt aan mucoviscidose, kan moeilijk anders dan plaatsvervangende schaamte voelen voor Rebekah Brooks, de dame die dat telefoontje pleegde als hoofdredactrice van The Sun. Een aanpak waarvoor ze overigens werd beloond. De dame staat vandaag aan het hoofd van News International.

Misschien nog schokkender dan de feiten zelf is de vaststelling dat The Guardian acht jaar lang hemel en aarde bewoog om dit dossier op de plaats te krijgen waar het nu ligt. Al in 2003 bracht de krant uit dat de politie bij een inval bij een privédetective de namen van meer dan 300 journalisten had aangetroffen. Journalisten van zowat alle Britse kranten en tabloids die bij de man aanklopten om illegaal verkregen ‘inlichtingen’ te verkrijgen. In totaal ontving de privédetective centen voor 13.345 inlichtingen waarvan meer dan 11.000 ‘illegaal’ verkregen: geheime telefoonnummers, bankrekeningen, strafbladen, visa-uittreksels... Dat soort dingen.

News International

Doorheen de jaren legde The Guardian het dossier nog ettelijke keren opnieuw op tafel. Veel meer dan het verwijt stielbedervers te zijn, leverde hen dat niet op. In 2009 onthulde de krant dat News International in totaal voor meer dan een miljoen pond aan schikkingen betaalde aan beroemdheden die in ruil voor dat geld afzagen van een klacht voor de rechtbank. News International deed dat om te vermijden dat er in de rechtszaal open en bloot over de gebruikte illegale afluistertechnieken zou worden gesproken.

Het is die ongezonde vervlechting van macht en politiek die ervoor heeft gezorgd dat dit nieuws nu pas naar buiten komt, hoewel het al tien jaar oud is.

Andere Britse media, politiediensten, de Britse raad voor de journalistiek, de politieke wereld, nergens werd actie ondernomen. Integendeel, de boeken werden dicht geslagen met de bedoeling ze nooit meer opnieuw te openen. Het zou duren tot de publieke opinie dusdanig geschokt reageerde – bij de onthulling over de gehackte voicemail van Milly Dowler- dat media, politiek en gerecht niet anders konden dan gepast reageren.

Daarvoor werd jarenlang gezwegen. In de media omdat zowat iedereen boter op het hoofd heeft en in de politiek wereld uit angst de steun van het machtige mediaconcern van Murdoch te verliezen. Steun die de uitkomst van de stembusslag sterk kleurt. Het is die ongezonde vervlechting van media en politiek die ervoor heeft gezorgd dat dit nieuws nu pas naar buiten komt, hoewel het al tien jaar oud is.

Chantage

Wat als The Guardian er niet was geweest? Dan was de carrousel wellicht nog vele jaren blijven draaien. Dan hadden mediabonzen de politieke en juridische wereld rustig blijven chanteren. Want chanteren is exact wat er sinds jaar en dag gebeurt.

Maar kan dit ook in België? Het antwoord op die vraag is helaas positief. De bestaande structuren, de steeds verder schrijdende mediaconcentratie en de synergieën, de sluipende aanslag op de onafhankelijkheid van het persagentschap Belga, de terreur van de lees- en verkoopcijfers, het steeds duidelijker ondergeschikt maken van journalistiek-deontologische aan commerciële afwegingen... die evolutie voltrekt zich ook in hier. Ook in België leiden de media de dans, veel meer dan politici. En ook hier is er geen enkele controle op wat die vierde macht precies doet.

Binnen dat kader stelt zich de vraag waar het exces precies begint. Iedereen hanteert daarbij een eigen waardeschaal en net dat is beangstigend. Het hangt af van de goodwill van beleidsbepalende figuren. Hebben ze wel of geen scrupules? Hoe vatbaar zijn ze voor de commerciële druk van bovenuit? Voor geld danst de beer, dus hoe groot zijn hun aan verkoop- en leescijfers gekoppelde bonussen? Af en toe wordt een grens verlegd. Met de sms'jes van Yves Leterme. Met het chantageverhaal van Steve Stevaert. En na elk opstootje glijden we een eindje verder. Waar die roetsjbaan eindigt is onduidelijk.

In Groot-Brittannië kondigt premier David Cameron een onderzoek aan naar hoe het vandaag is gesteld met ‘de cultuur, de ethiek en de praktijken in de Britse pers’. Als druk van de grote mediabedrijven in België echt geen item zou zijn, wat houdt de commissie Media dan nog tegen om een soortgelijk initiatief te nemen?

LEES OOK
Tom Cochez / 12-07-2011

Een doofpot vol illegale mediapraktijken (2003-2011)

Al bijna tien jaar hebben Britse media, politiediensten en politici weet van de illegale afluisterpraktijken waar News of the World maar ook tal van andere kranten zich van…
Aan het News-of-the-World-schandaal gingen heel wat andere onfrisse praktijken vooraf (Foto Howard Lake)
Tom Cochez / 12-07-2011

De hoofdrolspelers

De hoofdrolspelers in het afluisterschandaal rond News International.
De spilfiguur: Rupert Murdoch (World Economic Forum)
Tom Cochez / 12-07-2011

Afluisterschandaal raakt Britse samenleving in het hart

In het Britse afluisterschandaal stond het zondagstabloid News of the World centraal. Tot maandag uitlekte dat ex-premier Gordon Brown jarenlang werd afgeluisterd door andere…
Rebekah Brooks confronteerde Gordon Brown met vermoedelijk illegaal verkregen informatie dat zijn zoontje lijdt aan een ernstige erfelijke aandoening. Als zij valt, dan dreigt het hele Murdoch-imperium verder aangetast te worden. (Foto World Economic Forum)