De officiële versie wil dat De Standaard van de Noorse krant Aftenposten volledige en onbeperkte toegang kreeg tot de via Wikileaks gelekte diplomatieke ‘cables’. Gratis en belangeloos. Geen euro voor betaald. Gewoon een verhaal, zoals Karel Verhoeven schrijft, van “partners die eenzelfde journalistieke temperament delen” en “kwaliteitskranten die ook in dit tijdperk van internetlekken het oude journalistieke metier bedrijven.”
Waarborgen
Die andere partners met eenzelfde journalistieke temperament zijn het Zweedse Svenska Dagbladet, het Deense Politiken, het Nederlandse NRC Handelsblad en het Duitse Die Welt. Allemaal kregen ze van Aftenposten toegang tot de originele Wikileaks-cables. Zo ontstaat er naast de originele samenwerking tussen Wikileaks en een aantal kwaliteitsbladen zoals The Guardian en Le Monde een soort tweede circuit, met Aftenposten als draaischijf.
De Standaard garandeert dat de documenten authentiek zijn: “Slechts één zaak is zeker over hoe Aftenposten de documenten in handen kreeg: ze kwamen niet via Julian Assange. Maar De Standaard heeft waarborgen dat de documenten authentiek zijn.”
Welke die waarborgen zijn, verneemt de lezer niet. Mag hij het niet weten of weet De Standaard het zelf niet? Feit is dat over hoe de ‘cables’ van Wikileaks bij Aftenposten zijn terechtgekomen vooralsnog geen bewijzen op tafel liggen. Wel staat vast dat het niet allemaal even koosjer gebeurde. En er is meer: een piste die zeer plausibel oogt en bovendien vragen oproept bij de garanties over de authenticiteit van de documenten.
Holocaustontkenner
Daarbij komt de Noorse mediagroep Schibsted in beeld, eigenaar van onder meer Aftenposten en van Svenska Dagbladet. Daarnaast ook de Zweedse journalist Johannes Wahlström en diens vader, die onder de schuilnaam Israel Shamir werkt.
Wahlström is een journalist die bekend staat om zijn fel gecontesteerde antisemitische publicaties in verschillende bladen van uitgever Schibsted. Maar relevanter is de zware journalistieke fout die de journalist in 2005 maakte. Voor het linkse Zweedse blad Ordfront schreef Wahlström in 2005 een artikel over de vermeende controle vanuit Israël op de Zweedse media. Midden-Oosten-specialisten hekelden het stuk en stelden dat het was opgebouwd volgens een klassiek antisemitische bewijsvoering. Ordfront verontschuldigde zich voor de publicatie van het artikel nadat verschillende journalisten die in het artikel aan het woord kwamen te kennen hadden gegeven dat Johannes Wahlström de quotes die hij hen in de mond had gelegd, had verzonnen.
De zoon mag dan al geen te beste naam hebben, zijn vader 'Israel Shamir' is nog veel meer omstreden. De man zwalpt tussen extreem links en extreem rechts, frequenteert islamisten, ontkent het bestaan van de Holocaust en is een groot bewonderaar van de Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad. In Zweden gaat hij door het leven als Jöran Jermas, één van zijn vele schuilnamen. Shamir werd geboren in Siberië maar verhuisde later naar eigen zeggen naar Israël, waar hij als paracommando mee zou hebben gevochten in de Jom Kipoeroorlog in 1973 om vervolgens van kamp te veranderen.
Vader en zoon komen nadrukkelijk in beeld als evident ‘lek’ van de Wikileaks-cables richting Aftenposten. Evident omdat ze allebei voor Wikileaks werk(t)en. Israel Shamir is de man die de cables aan Russische media doorspeelde en daarbij volgens Novaya Gazeta met minstens één cable (over de speech van de Iraanse president Ahmadinejad voor de VN) knoeide. Zelf omschrijft Shamir zich als ‘geaccrediteerd medewerker’ van Wikileaks.
Het belang van Johannes Wahlström is veel groter. Hij werkt(e) wel degelijk voor Wikileaks én hij had er een zeer belangrijke taak. Wahlström besliste met welke freelancejournalisten Wikileaks samenwerkte in de landen waar geen afspraken bestonden met kwaliteitsbladen. Hij was het die de documenten van Wikileaks doorspeelde. Wahlström werkte daarbij onder meer samen met een freelancejournalist in dienst van de bladen van Schibsted. Die freelance journalist heet... Johannes Wahlström. Anders gezegd: Wahlström had toegang tot alle documenten van Wikileaks en ging ermee aan de slag voor de kranten van de Schibsted-groep.
Gestolen
De Standaard laaft zich aan een lek van een lek van een lek en bouwt daarop een indrukwekkende reeks
Behalve die dubbele rol is er nog een andere vreemde zaak. Na zijn zware uitschuiver werd Johannes Wahlström door het blad Ordfrond bedankt voor bewezen diensten, maar Wahlström mocht al snel opnieuw aan de slag als journalist en consultant bij verschillende (Zweedse) bladen van mediamagnaat Schibsted. Voor het Zweedse Svenska Dagbladet, maar ook voor Aftonbladet, waarvoor hij een alweer fel gecontesteerde artikelenreeks maakte over de met Schibsted concurrerende (Joodse) mediagroep Bonnier.
De conclusie lijkt voor de hand te liggen: het is Johannes Wahlström geweest die, al dan niet samen met zijn vader, de cables heeft doorgespeeld aan zijn werkgever Schibsted. Die heeft niet alleen de Zweedse kranten Aftonbladet en Svenska Dabladet, maar ook het Noorse Aftenposten in zijn portefeuille.
De Standaard laaft zich aan een lek van een lek van een lek en bouwt daarop een indrukwekkende reeks. Hopelijk zijn de garanties waarover de krant beschikt steviger dan de journalistieke geloofwaardigheid van de vermoedelijke (indirecte) bronnen. Dan is er nog de vraag of je het als krant kunt maken om te bouwen op informatie die vermoedelijk gestolen is en afkomstig uit extreem antisemitische hoek. Het antwoord daarop is voer voor discussie, maar alleszins mag er wat meer tegenover staan dan een nietszeggend stukje over ‘hoe De Standaard inzage kreeg in de diplomatieke documenten van Wikileaks’.
Gevraagd naar een reactie zegt Karel Verhoeven dat er duidelijke afspraken zijn gemaakt met Aftenposten om niet te communiceren over de manier waarop de Wikileaks-documenten bij die krant zijn beland. "De afspraken zijn duidelijk: we vertellen hoe we met Aftenposten samenwerken, maar we communiceren niet over de manier waarop die krant aan de documenten is gekomen. Reageren op de namen die u noemt, doe ik bijgevolg ook niet. Ik kan wel kwijt dat we lange gesprekken hebben gevoerd over de manier waarop we met de documenten aan de slag zouden gaan. Er is op geen enkele manier betaald en er zijn geen wederdiensten gevraagd. Elke deelnemende krant is zelf verantwoordelijk voor wat er wordt gepubliceerd."
