Door Stijn Meuris
Een kleine bekentenis, want we mogen al eens lachen nietwaar. Ik heb ooit, in een ver verleden, een hele reportage verzonnen. Onschuldig weliswaar, en bovendien niet in primetime op de nationale omroep, maar op de binnenpagina’s van Het Belang Van Limburg. Maar toch: volledig verzonnen. Ik ga ervan uit dat de feiten inmiddels verjaard zijn.
Opgezette eekhoorn
Dat zat zo. Er was enige maatschappelijke ophef over het ontbreken van zogenaamde stiltegebieden in het volgebouwde Vlaanderen, en dus ontstond op de redactie het idee om op zoek te gaan naar een nog ongeschonden en vooral doodstille plek. Ik meen me te herinneren dat het zelfs mijn idee was.
Vervolgens trok ik met een fotograaf, beiden in onze eigen auto’s, naar een donker bos in de buurt van Rotselaar. Daar zou ik met het oog op een wat langer artikel een volledige nacht doorbrengen, enkel voorzien van een zaklamp, een notaboekje en wat sigaretten. Kwestie van eens te checken hoe rumoerig de nachten in een Vlaams bos wel waren. We maakten enkele foto’s (iets met een opgezette eekhoorn mooi uitgelicht in de voorgrond, herinner ik me nog), waarna de fotograaf vertrok, mij achterlatend in een donker bos.
Om kort te gaan: een kwartier na zijn vertrek, vertrok ik ook. Ik ben niet gek. Het stuk schreef ik ’s anderendaags, na een goeie nachtrust, en het moet gezegd: dat kwam verrassend authentiek over. Niks geen klachten.
Immense tijdsdruk
Nogmaals, ik bevond me niet op de puinhopen van Port-Au-Prince, en van slachtoffers of andere morele gevoeligheden was ook geen sprake. De opgezette eekhoorn was bovendien al een tijdje dood. Maar het hele opzet kaderde wel in de geest die ik vaagweg meen te herkennen in het veelbesproken schot-incident van VRT-journalist Robin Ramaekers.
Men dient zich voor te stellen: een jonge reporter met (volgens sommigen) brandende ambities en geldingsdrang, een cameraman en een klankman. Geen monteur, want dergelijke overzeese reportages worden anno 2010 met kleine ploegen verricht, en dus monteert de reporter zelf. Onder een immense tijdsdruk overigens, maar dat terzijde. De drie hebben op de locatie waar ze de stand-up gaan doen een incident met geweerschoten gefilmd: VN-troepen beschieten omstanders die het niet eens zijn met het tentenkamp dat wordt ingericht. Die schoten staan op tape.
Zware straf
De hoofdredactie van Het journaal heeft een duidelijk standpunt ingenomen en grenzen getrokken. Zoveel duidelijkheid valt toe te juichen
Iets later volgt de eigenlijke stand-up. Tijdens de commentaar van Ramaekers werpt iemand een steen, blauwhelmen én de reporter bukken zich. De steen zelf komt niet in beeld. Waarna het VRT-trio, tijdens het monteren even later, denkt: hey, als we nu op die scene eens dat geweerschot van daarstraks monteren? That’s it. Noem het jeugdige overmoed, noem het branie, hoe dan ook is het aldus gebeurd. Ongetwijfeld zagen zij die ingreep – door velen manipulatie! en een drang naar sensatie! genoemd – op dat ogenblik als iets tamelijk onschuldigs. Dat zagen ze uiteraard fout.
Voor de kritiek ook hier losbarst: ook ik ben van mening dat het monteren van een geweerschot op een stand-up vanuit Haïti journalistiek en deontologisch fout is. Journalistiek moet correct zijn. Over de sancties kun je discussiëren. Zelf vind ik zes maanden desk een behoorlijk zware straf, bovenop de mediastorm die op wonderlijke wijze is losgebarsten. Maar terzelfdertijd is die straf ook begrijpelijk: de hoofdredactie van Het journaal heeft een duidelijk standpunt ingenomen en grenzen getrokken. Zoveel duidelijkheid valt toe te juichen.
Erger is allicht de houding waarbij nieuwsredacties vergelijkbare manipulaties (ik heb het sowieso moeilijk met die term, vermits beelden en klank altijd worden gemanipuleerd voor ze op antenne komen) toedekken, verzwijgen en zelfs aanmoedigen – om ze dan nadien, wanneer iemand ze ontdekt, af te schuiven op ondergeschikten. Of om de terminologie van het dossier-Ramaekers te blijven: wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.
Stijn Meuris is journalist en zanger.
