Graafwerken voor de Oosterweelverbinding bevestigen de te hoge PFOS-concentraties in de bodem in de ruime omgeving van de vestiging van chemiebedrijf 3M in Zwijndrecht. Lantis, de bouwheer van Oosterweel, sloot vervolgens een geheime dading met 3M. Die zorgt ervoor dat de verwerking van de vervuilde grond en de bouw van een noodzakelijke waterzuiveringsinstallatie op kosten van de belastingbetaler gebeurt.
De geheime overeenkomst leidde (mee) tot de oprichting van een onderzoekscommissie en roept vragen op over de politieke verantwoordelijkheid van de huidige en de vorige Vlaamse Regering en van het Antwerpse stadsbestuur.
Via zitjes in het politiek stuurcomité van Lantis werd de politieke wereld al in 2017 geconfronteerd met de verontrustende cijfers van Lantis en met een rapport van toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven). Die raadde toen al aan om voorzichtig te zijn en bijvoorbeeld geen eieren van kippen in de eigen tuin meer te eten en kinderen niet meer op de vervuilde grond te laten spelen.
Die aanbeveling werd de voorbije week, met vier jaar vertraging, in de praktijk gebracht: buurtbewoners wordt afgeraden om eieren en zelf geteelde groenten te consumeren.
Met PFOS vervuild regenwater
3M zette de productie van PFOS in 2002 stil. Toen al werd in Zwijndrecht in mezeneieren de hoogste concentratie PFOS ter wereld gevonden. Het product houdt risico’s in voor mens en milieu en is moeilijk te saneren uit grondwater en uit de bodem.
De milieuvergunning legt aan 3M strenge voorwaarden op voor de aanwezigheid van resten van PFOS (en andere PFAS, de ruimere groep quasi niet-afbreekbare verbindingen waartoe PFOS behoort) in het bedrijfsafvalwater en het regenwater.
Die normen werden in 2019 in het geloosde regenwater overschreden. Een toezichthouder van het Departement Omgeving stelde een proces-verbaal op voor een overschrijding van de bijzondere lozingsnorm voor PFOS in het bedrijfsafvalwater van 3M. Het regenwater raakte vervuild door lekken in de regenwaterriolering waardoor (vervuild) grondwater insijpelt. Ook sijpelen vervuilde zandpartikels in het regenwater. Contaminatie met historische vervuiling ligt dus aan de basis.
7.500 euro
Het Departement Omgeving maakte het proces-verbaal over aan het parket van Antwerpen, maar dat besliste om niet gerechtelijk te vervolgen. Nadien werd het dossier opnieuw overgemaakt aan het Departement Omgeving "met het oog op een bestuurlijke beboeting”, bevestigt een woordvoerder van het Antwerpse parket.
Een woordvoerder van het Departement Omgeving legt uit dat "gezien de beslissing van het parket om niet te vervolgen", het Departement enkel de mogelijkheid had "om voor deze normoverschrijding een bestuurlijke transactie voor te stellen, die betaald werd door de exploitant”. Het gaat om een bedrag van 7.500 euro.
Naast het proces-verbaal, dat leidde tot een boete die in december 2020 werd betaald, maande het Departement Omgeving 3M in december 2019 ook aan om een actieve koolstoffilter te installeren. “Dat is gebeurd in 2020, waardoor de zuivering van het regenwater ondertussen zonder overschrijding verloopt”, zegt de woordvoerder van het Departement Omgeving nog.
Omgevingsvergunning
De normen voor het lozen van regenwater komen ook aan bod in de nieuwe omgevingsvergunning die de Antwerpse deputatie halverwege september 2020 toekende.
“Vanwege PFOS-verontreinigingen in het grondwater en insijpelen van verontreinigd grondwater in de regenwaterriolering, wordt ook via het regenwater PFOS geloosd”, meldt het bedrijf zelf in de milieuvergunningsaanvraag van 2020. “In het bodemsaneringsproject dat opgesteld werd, werd uitgegaan van een reductie van de PFOS-concentraties tot een PNEC-waarde van 30 microgram per liter water." Een PNEC-waarde is een norm waarvan geen effect voor het milieu verwacht wordt.
3M loost behandeld regenwater en gezuiverd bedrijfsafvalwater in de Schelde. “De actief koolfilters op de regenwaterriolering werden begin 2020 geplaatst”, zo staat ook in de vergunningsaanvraag voor de Antwerpse deputatie. “Uit de metingen blijkt dat de geïnstalleerde zuivering en de genomen maatregelen voldoende lijken te zijn voor de naleving van de lozingsnorm van 30 microgram per liter.”
Tot 30 juni 2022 mag er dus in elke liter bedrijfsafvalwater van 3M maximaal 30 microgram PFOS zitten. Vanaf 1 juli 2022 zakt die norm verder tot 1 microgram per liter afvalwater.
Opvallend: chemiereus 3M probeerde uitstel te vragen tot 2025 voor een aangepaste lozingsnorm voor regenwater, maar die vraag werd niet ingewilligd door de deputatie. Het bedrijf kreeg wel nog bijna twee jaar respijt om aan de strengere norm te voldoen.
3M werd schriftelijk en telefonisch gecontacteerd, maar reageerde voorlopig niet.
